همه پرسی جنجالی استقلال اقلیم کردستان هفتۀ گذشته در مناطق شمالی عراق برگزار شد. از زمان اعلام تصمیم برگزاری همه پرسی، عراق و کشورهای همسایه در منطقه، از جمله ترکیه، تلاش کردند با تأکید بر اهمیت حفظ تمامیت ارضی عراق و پیامدهای بالقوۀ این همه پرسی برای امنیت و ثبات منطقه، مسعود بارزانی رهبر اقلیم کردستان عراق را به لغو همه پرسی متقاعد کنند. اینک ماه ها است که در این کشورها بحث هایی دربارۀ احتمال بروز درگیری های قومی در این بخش حساس از جهان، و دربارۀ چالشی که افزوده شدن یک لایۀ دیگر به اختلاف نظرهای موجود برای روابط دیپلماتیک وسیاسی پیچیدۀ فعلی به وجود می آورد، در گرفته است. مقامات اقلیم هشدارهای کشورهای همسایه و تردید ها و نگرانی های ناظران خارجی دربارۀ خطرات چنین اقدامی را جدی نگرفتند. در روزهای منتهی به برگزاری همه پرسی تنها دولتی که آشکارا از همه پرسی استقلال اقلیم کردستان حمایت کرد اسرائیل بود، و این امر بر پیچیدگی قضایا افزود. یکی از پرسش های اساسی در این دوران حساس مربوط به واکنش دولت ایالات متحده بود.

پیش از همه پرسی و بلافاصله پس از آن مقامات بخش های مختلف دولت ایالات متحده مخالفت خود را با همه پرسی و آثار مخرب آن برای منطقه ابراز کردند. ایالات متحده این موضوع را مطرح کرد که ممکن است چنین اقدامی «در این برهۀ زمانی» توجه را از مسائل امنیتی جدی تر منطقه باز گیرد. پس از آن کرس تیلرسون وزیر امور خارجۀ ایالات متحده در یک تماس تلفنی از بارزانی خواست برگزاری همه پرسی را به تعویق بیندازد، زیرا باعث می شود از تمرکز روی نبرد با داعش [دولت اسلامی عراق و شام] کاسته شود. گفته می شود پس از تیلرسون، جیمز ماتیس وزیر دفاع ایالات متحده نیز در دیدار خود از منطقه در ماه اوت از بارزانی خواست همه پرسی را به تعویق بیندازد و به روزنامه نگاران گفت: «هدف ما این است که مانند یک پرتو لیزر روی شکست داعش متمرکز بمانیم و اجازه ندهیم چیزی توجه ما را منحرف کند.» در واقع موضع گیری کلی اعضای مختلف دولت ایالات متحده دربارۀ زمان بندی همه پرسی بود. نگرانی اصلی آنها این بود که همه پرسی در این زمان می تواند توجه ها از مبارزه با داعش باز گیرد، اما غیر از این چیز زیادی دربارۀ استقلال کردستان عراق گفته نشد. زبان پیش نویس لایحه ای که به کنگرۀ ایالات متحده ارائه شده بود اندکی دقیق تر از اظهارات اعضای مختلف دولت این کشور بود. پیش نویس لایحۀ مجوز دفاع ملی حمایت از حکومت اقلیم کردستان را به اتحاد عراق وابسته کرده بود. در این لایحه آمده بود: «کمیته خاطرنشان می کند که حمایت های مالی عرضه شده به حکومت اقلیم کردستان به منظور تحکیم همکاری حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان و حمایت از یک تلاش واحد برای رویارویی با دولت اسلامی عراق و شام صورت گرفته است. این حمایت های مالی باید مشروط به مشارکت اقلیم کردستان در حکومت و تداوم باور آنها به همکاری در نبرد علیه داعش باشد.»

چند روز پیش از برگزاری همه پرسی، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پس از دیدار در حاشیۀ مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مخالفت هر دو کشور را با همه پرسی اسقلال اقلیم کردستان و آثار بالقوه ای که می تواند در بی ثبات کردن منطق داشته باشد، ابراز کردند.

پس از برگزاری همه پرسی وزارت خارجۀ ایلات متحده دربارۀ نتایج آن بیانیه ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «ایالات متحده از اینکه حکومت اقلیم کردستان تصمیم گرفت امروز همه پرسی یک جانبۀ استقلال را، حتی در مناطق خارج از اقلیم برگزار کند، عمیقاً مأیوس شده است.» با وجود این، بیانیه در بارۀ نقشۀ راه آیندۀ سیاست ایالات متحده برای منطقه یا مسیری که روابط میان این کشور و حکومت اقلیم کردستان در آن قررا خواهد گرفت، چندان شفاف نیست. بیانیه تنها گفته است که سیاست ایالات متحده نسبت به مردم منطقه تغییر نخواهد کرد و مشخص نیست منظور از این جمله نیست.در بیانیه آمده است: «روابط تاریخی ایالات متحده با مردم منطقۀ کردستان عراق در سایۀ همه پرسی غیر الزام آور امروز تغییر نخواهد کرد، اما ما باور داریم که این اقدام بی ثباتی و مشکلات برای منطقۀ کردستان و مردم آن را افزایش خواهد داد.»

پرسش های زیادی دربارۀ تحولات پس از همه پرسی در منطقه وجود دارند. مواضع و سیاست های ایالات متحده در منطقه اهمیت زیادی خواهند داشت. با وجود این سیاست دراز مدت روشنی وجود ندارد. واکنش دولت ایالات متحده مبهم به نظر می رسد و از اقداماتی که این دولت ممکن است در مواجهه با همه پرسی انجام دهد، هیچ نشانه ای در خود ندارد. همواره تأکید بر زمان بندی همه پرسی است و آثار بالقوۀ آن در انحراف کانون توجه همۀ نیروها از نبرد با داعش. این تردید می تواند دربارۀ سیاست های ایالات متحده در منطقه شبهه و ابهام فزاینده ای ایجاد کند و در دراز مدت نیز خواهد توانست عامل بی ثبات کننده ای در روابط ایالات متحده با کشورهای منطقه باشد.

منبع: دیلی صباح

ترجمه: خبرگزاری کردپرس / سرویس ترکیه