ترکیه در حال بررسی شیوه های مختلفی است تا از این طریق کردهای عراقی را به خاطر برگزاری همه پرسی استقلال در 25 سپتامبر مجازات کند. علاوه بر محدود کردن تجارت نفت و قطع ارتباط هوایی، طرحی دیگری که در حال بررسی است ایجاد یک گذرگاه مرزی جدید به عراق است که ظاهرا به ترکیه اجازه می دهد تا به طور کل شمال عراق و حکومت اقلیم کردستان را از ارتباط زمینی ترکیه با عراق حذف کند.

با این حال، انجام این کار نیازمند اقداماتی خلاقانه برای حل مشکل موجود است.

در حالی که ترکیه در حال بررسی اقدامات لازم برای انجام این کار است، فردی یک پیشنهاد قدیمی برای گشودن یک گذرگاه جدید در تقاطع مرزهای عراق-سوریه-ترکیه در اوواکوی را مطرح کرد. این مکان جایگزینی برای گذرگاه بسیار شلوغ ابراهیم خلیل است که تحت کنترل حکومت اقلیم کردستان قرار دارد. درآمد حاصل از عوارض و مالیات ها رفت و آمد این گذرگاه عاید کردها می شود.

بر اساس این طرح، دولت مرکزی عراق در بغداد این گذرگاه جدید را کنترل خواهد کرد و تمامی صادرات ترکیه به عراق از طریق این دروازه جدید به تلعفر و موصل خواهد رسید. این سناریو سالها پیش توسط محافل نظامی و ملی گرا در ترکیه پیشنهاد شد، اما از سوی حزب حاکم و توسعه حاکم رد شد.

نکته عجیب آنکه به نظر می رسد کسانی که اکنون از این طرح حمایت می کنند، نسبت به این واقعیت سخت که محدوده 50 کیلومتر (31 مایل) زمینی بین اوواکوی و شمال موصل تحت کنترل پیشمرگه های کرد قرار دارد و دولت عراق از سال 1991 تاکنون حتی کنترل 1 متر از مرز عراق و ترکیه را در اختیار نداشته است. مسیر پیشنهادی بین اوواکوی و نصیبین قرار دارد و همانطور که همه می دانند، نصیبین روبه روی قامشلی سوریه است که نیروهای کرد یگان های مدافع خلق (YPG) آن را کنترل می کنند.

علاوه بر این، آیا ترکیه می تواند گذرگاه ابراهیم خلیل را که در حال حاضر تمامی صادرات ترکیه به کردستان و همچنین به تمام عراق از اینجا انجام می شود، نادیده بگیرد؟

به گفته بولنت تفنگچی، وزیر امور گمرکات و تجارت ترکیه، مسیر جدید از اوواکوی در غرب رود دجله در نزدیکی دیرابون در عراق عبور خواهد کرد که نیازمند استفاده گسترده از مناطقی است که ترکمن ها در آنجا در اکثریت هستند. این امر به معنای منزوی کردن حکومت اقلیم کردستان است. این مسیر جدید تجاری مستقیما به تلعفر می رود و در نتیجه شامل مالیات و دریافتی های اقلیم کردستان نخواهد شد. این مسیر سپس به موصل رسیده و از آنجا به دولت مرکزی در بغداد می رسد و شهرهای کردنشین زاخو و دهوک را شامل نمی شود.

این وزیر در روز 26 سپتامبر گفت: «ممکن است دو تا سه ماه یا کمی بیشتر طول بکشد تا این مسیر فعال شود. بایستی جاده های عراقی بهتر شده و امنیت آنها تضمین شود.»

اما آیدین سلجن، کنسول پیشین ترکیه در اربیل، پایتخت کردستان عراق منطق دولت ترکیه را زیر سوال برد. وی به المانیتور گفت: « باز کردن یک گذرگاه در اوواکوی در برنامه سال 2003 (ترکیه) قرار داشت؛ یعنی زمانی که اعزام نیروهای ترکیه به عراق در دستور کار قرار داشت. آنکارا نمی توانست قبول کند که کل مرز عراق و ترکیه پس از سال 1991 تحت کنترل حزب دموکرات کردستان قرار گرفته باشد و اینکه گذرگاه ابراهیم خلیل منبع اصلی درآمد کردها شده است. امروز نیز همین واقعیت ها وجود دارند.»

در مسیر جدیدی که از زاخو و دهوک می گذرد، مناطق ربیعه، زمار و سنجار قرار دارند و همه آنها تحت کنترل حکومت اقلیم کردستان قرار دارند. بسیار بعید است که اربیل کنترل این مناطق را به خاطر مسیری جدید که هدف از آن گرسنگی دادن به کردستان عراق است، رها کند. حتی اگر این کوریدور ایجاد شود، استقرار نظامی قابل توجهی برای تضمین امنیت جاده جدید لازم خواهد بود. هنوز مشخص نیست که ایا آنکارا فکر می کند که این خطر توجیه پذیر است یا خیر.

میزان صادرات ترکیه به عراق در سال 2016 مبلغ 7.6 میلیارد دلار (5.4% درصد از کل صادرات ترکیه) بود که عراق را به سومین بازار بزرگ صادرات ترکیه تبدیل کرد. در هشت ماه نخست سال 2017، صادرات ترکیه به عراق به 5.6 میلیارد دلار رسیده است. در سال 2013 و پیش از اشغال موصل توسط داعش، صادرات سالانه ترکیه به عراق حدود 12 میلیارد دلار بود.

هر ساله صادرکنندگان ترکیه حدود 700000 کامیون و ماشین نیمه سنگین را از طریق گذرگاه ابراهیم خلیل وارد عراق می کنند. اقتصاد چندین استان ترکیه ای در نزدیکی مرز به شدت به تجارت با عراق وابسته است. برآورد می شود که 45% درصد کالاهایی که از ابراهیم خلیل عبور می کنند در کردستان و مابقی در سایر نقاط عراق فروخته می شوند.

آیا تنها هدف ترکیه اعمال تحریم و رد درآمدهای پرسود کردستان است؟ آیا این پروژه جدید چیزی بیشتر از یک دروازه مرزی ساده خواهد بود - یا شاید کریدور امنیتی ای است که آنکارا مدت ها می خواسته است تا بوسیله آن بر تحولات عراق تاثیر بگذارد؟

آیا آنکارا همیشه به فکر ورود به عراق از طریق سیلوپی ترکیه و مداخله در موصل و تلعفر به بهانه حفاظت از ترکمن ها در آن شهرها و کرکوک نبوده است؟ سال گذشته، آنکارا - از طریق عملیات های منطقه- سناریوهای متعددی را برای محدود کردن یگانهایYPG در سوریه و واحدهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) در عراق و اخیرا کاهش نقش فزآینده حزب کارگران کردستان (پ ک ک) در سنجار تدوین کرد. ترکیه اکنون به شدت از احتمال افزایش نفوذ حزب کارگران کردستان بر کرکوک در صورت اقدام داعش علیه این شهر، نگران است.

همچنین گفتمان تفاسیر رسانه های طرفدار دولت نشان می دهد که اهداف ترکیه فراتر از ایجاد یک گذرگاه جدید است. روزنامه ینی شفق گزارش داد که مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان در 13 سال گذشته «محدوده منطقه خودمختار اختصاص یافته به او در قانون اساسی 2005 عراق را 80% افزایش داده است.

این روزنامه گفت: «از آن زمان تاکنون، 1500 منطقه— از جمله کرکوک، موصل، توز خورماتو، دیاله و سنجار – تحت اشغال [نیروهای کرد] درآمده است. انتظار می رود آنکارا و بغداد در این مناطق که به طور رسمی جزء خاک عراق محسوب می شوند، مداخله کنند.»

همان روزنامه نوشت که پ ک ک سنجار را به « کوه قندیل دوم » - پناهگاه ستیزه جویان پ ک ک - تبدیل کرده است و کنترل کامل کرکوک را در اختیار دارد. در این مقاله آمده است که اکنون ترکیه نیروهای پیشمرگه را به اندازه نیروهای پ ک ک خطرناک می داند. این روزنامه نوشت: «سربازان ترکیه ای که در حال آماده سازی برای عملیاتی در شمال عراق هستند، هم اکنون شاهد حضور نیروهای بارزانی هستند که نیروهای حزب کارگران کردستان را به عنوان تهدیدی علیه ترکیه، تحمل می کنند. هنگامی که عملیات آغاز شود، نیروهایی پیشمرگه ای که به پایگاه های ترکیه نزدیک شوند درست همانند نیروهای حزب کارگران کردستان نابود خواهند شد.»

به گزارش روزنامۀ ترکیه ای مداخله مشترک با ارتش عراق برای پس از 12 اکتبر 2017 برنامه ریزی شده است تا کنترل مناطق مورد مناقشه در اوواکوی از کردها بازپس گرفته شود. به نوشته این روزنامه «انتظار می رود ارتش عراق با 13000 سرباز در این عملیات شرکت کند. … ارتش ترکیه در مرحله اول وارد عراق نخواهد شد. احتمال ایجاد یک پایگاه نظامی ترکیه در مسیر سیمالکا- فیش خاپور برای تامین جان و اموال نیروهای ترک وجود دارد. پایگاه بعشیقه نیز بخشی از این عملیات خواهد بود.»

اردوغان در سخنرانی خود خطاب به فرماندهان ارشد در روز 1 اکتبر 2017 گفت: «ما باید برای همۀ احتمالات آماده باشیم. واکنش جمعی ژنرال ها این بود که - «ما آماده ایم»— که نشان می دهد آنکار مترصد زمان مناسب برای مداخله در عراق است.

منبع: المانیتور

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101