به گزارش کردپرس، اتفاقات پیش از همه پرسی استقلال کردستان که در روز 25 سپتامبر برگزار شد نشان داد که بازیگران گوناگون در خاورمیانه چگونه از لحاظ سیاسی به هم وابسته هستند. روسیه با بازی های دیپلماتیک بیگانه نیست و استراتژی این کشور معمولا این است که خود را وارد پویا ترین بخش ها کند و امیدوار است منافع این سیاست را کسب کرده و حضور خود را در منطقه بیشتر نشان دهد.

شناسایی یک سیاست روشن و منسجم از سوی روسیه در برابر کردستان عراق دشوار است. همکاری مسکو با دولت مرکزی در بغداد و کردها در اربیل، به شدت به شرایط بستگی دارد. با این وجود، مسکو پیوندهای تاریخی قوی ای با هر دو دولت دارد. روابط روسیه با بغداد به سال 1958 بازمی گردد، زمانی که ژنرال عبدالکریم قاسم پادشاهی طرفدار غرب را سرنگون کرد. کردستان مشارکت پیچیده تری دارد. به نظر می رسد طی دهه ای که مرحوم مصطفی بارزانی در اتحاد جماهیر شوروی در تبعید به سر می برد، باعث ایجاد ارتباطی قوی میان خاندان بارزانی و مسکو شده است؛ مسعود بارزانی، پسر مصطفی بارزانی، رئیس حکومت منطقه ای کردستان در اربیل است.

با این وجود، اینکه روسیه طی سالیان متمادی روابطی را با بغداد و اربیل ایجاد کرده است، مسئله استقلال کردستان محدود به عراق نیست؛ این مسئله در سوریه، ترکیه و ایران بازتاب دارد. سرگی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه، به تازگی به شبکۀ تلویزیونی «رودا» گفت: «مسئله کردها نتایجی فراتر از مرزهای کنونی عراق دارد و ممکن است دارای «پیامدهای سیاسی، ژئوپولوتیکی، جمعیتی و اقتصادی» باشد.

تلاش های روسیه برای نشان دادن خود به عنوان یک تصمیم گیر با نفوذ در تمامی مسائل سوریه دستاوردهایی برای آن کشور به همراه داشته است. طی دو سال گذشته، مقامات بغداد و اربیل بارها به مسکو سفر کرده اند و هر کدام از آنها پیشنهادهای همکاری با روسیه را مطرح کرده اند. شاید تمامی این سه طرف این را تدبیری مناسب یافتند: هم عراق و هم کردستان مسکو را به عنوان یکی از پشتیبانان قدرتمند موضع سیاسی خود در قبال رقیبشان می دانند، در عین حال به شکل قراردادهای انرژی و تسلیحاتی از این روابط سود می برد و خود را به عنوان قدرتی بزرگ در خاورمیانه به تصویر می کشد.

مردد بودن روسیه در اولویت هایش در عراق باعث شد این کشور موضعی عجیب در مسئله همه پرسی کردستان داشته باشد. دیپلمات های روسی آشکارا و بارها در اظهارات رسمی اعلام کرده اند که از تمامیت ارضی عراق حمایت می کنند؛ البته ظاهرا این حمایت به خاطر عراق نیست، بلکه به این دلیل است که اتحاد عراق «برای حفظ ثبات و امنیت منطقه و حل مشکلات حیاتی موجود [در این منطقه] مهم» است. با این وجود، روایتی که روسیه در مورد کردستان دارد کاملا متفاوت است. معاون رئیس کنسولگری روسیه در اربیل طی مصاحبه ای با رسانه های کردی در ماه آگوست اعلام کرد که مسکو «از تصمیم مردم کردستان حمایت خواهد کرد؛ زیرا این تصمیم از طریق همه پرسی گرفته شده است. به موازات معاملات تجاری فعال با اربیل، این علائم مبهم باعث می شود تا کردستان ادعا کند که از حمایت دیپلماتیک روسیه برخوردار است.

فراتر از آنچه دیپلمات های روسی می گویند یا بدان اشاره می کنند، و با در نظر گرفتن همه مسائل، احتمالا استقلال کردستان به طور کلی به منافع روسیه در این اقلیم لطمه می زند. این اقدام نه تنها روابط روسیه با بغداد را به خطر می اندازد – که یک شریک مهم تجاری با روسیه است و دو هفته پیش و پس از 13 سال مسکو ارتباط مستقیم هوایی را دوباره با بغداد برقرار کرد – بلکه روسیه را در تقابل با ترکیه و ایران - دو قدرتی که مسکو هم اکنون در خاورمیانه با آنها ائتلاف تشکیل داده است- قرار می دهد.

از زمان کنترل کرکوک در سال 2014 از سوی کردها، غول های انرژی روسیه علاقه زیادی به توسعه میادین نفت و گاز در کردستان عراق نشان دادند؛ در واقع، ظاهرا اولویت های روسیه از ایران به عراق منتقل شده است. اما با توجه به اینکه مناطق تحت کنترل کردها در عراق محصور در خشکی است، صادرات نفت کاملا وابسته به حمل و نقل دریایی از طریق خاک عراق یا ترکیه است. هم شرکت گازپروم نفت روسیه که در حال توسعه میادین نفتی است، و شرکت روسنفت که نفت کرد را می فروشد، برای ادامه فعالیت خود و حمل و نقل به ارتباط نیاز دارند.

این رویکرد که سرمایه گذاری فزآینده روسیه در صنعت پرسود انرژی کردستان سرمایه گذاری در آینده ای مستقل کردستان است کاملا دقیق نیست. اگر ترکیه تهدید خود برای بستن خط لوله کرکوک-جیهان در صورتی تلاش کردستان برای دستیابی به استقلال را عملی کند، سرمایه گذاری های روسیه در اقلیم از بین خواهد رفت. از آنجایی که جریان بی وقفه نفت از عراق به بندر جیهان ترکیه به نفع روسیه است، در محاسبات کرملین استقلال اربیل یک دردسر به حساب می آید. دلیل فعالیت روسیه در زمینه های نفتی با کردستان، در مناطقی که گاهی تنها چندین مایل از خط مقدم دور بودند، بسیار ساده است: استخراج نفت خام کردستان، مانند کویت یا عربستان سعودی عموما ارزان است و همین امر مسکو را وادار می کند تا برای دستیابی به آن رقابت کند؛ اقدامی که گاها با خطرات مالی و سیاسی بزرگ مواجه است.

با این حال، دلیل اصلی امتناع روسیه در حمایت از همه پرسی کردستان، زمان برگزاری آن بود. اگرچه تاریخ برگزاری این همه پرسی چند ماه پیش تعیین شده بود، اما زمان برگزاری همه پرسی با لحظه حیاتی فرآیند صلح سوریه همراه بود. به ندرت چنین اتفاقی پیش می اید که پس از رای گیری استقلال کردستان، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با رؤسای جمهور ترکیه و ایران تماس تلفنی سه جانبه داشت. پیشتر تماس های تلفنی این سه رئیس جمهور بر سر مسئله روسیه بود تا هر مسئله دیگری. این وضعیت نشان می دهد که این سه مرد نسبت به پیامدهای نتایج همه پرسی استقلال برای روند صلح سوریه نگران هستند.

رای «بله» در مورد همه پرسی همچنین پرسش هایی را در مورد جاه طلبی های کردهای سوریه در سیستم فدرال دموکراتیک شمال سوریه (که قبلا به نام روژاوا شناخته می شد) و تمایل طرفین جنگ سوریه برای ادامه مذاکرات بوجود می آورد. مسکو ایده خودمختاری کردها در سوریه را پذیرفته و بررسی این موضوع را از برنامه مذاکرات اخیر کنار گذاشت. با این وجود، ممکن است این همه پرسی به معنی پایان دادن به پذیرش ضمنی این خودمختاری باشد. اتفاقی که ترکیه و ایران احتمالا با آن موافقت خواهند کرد.

نباید فراموش کرد که ایده استقلال اقلیت های قومی هنوز در روسیه وجود دارد، چرا که خاطرات درگیری های چچن برای استقلال از روسیه هنوز تازه هستند. در حالی که بحثی وجود دارد مبنی بر اینکه جمهوری های قفقاز شمالی کوچکتر از آن هستند تا مانند کردهای عراق ادعای استقلال کنند اما روسیه نیز منطقه نفت خیز محاصره در خشکی خود را دارد و آن منطقه عمدتا مسلمان نشین تاتارستان است. مسکو و تاتارستان یک توافقنامه 10 ساله تقسیم قدرت را با هم امضاء کرده بودند که در ماه آگوست پایان یافت و کرملین حاضر نشد آن را تمدید کند. این اقدام نشان می دهد که مسکو تا چه اندازه نسبت به هر گونه حکومت خودمختار نگران است. در حالی که کردستان عراق منطقه روسی نیست و قطعا عوامل کاملا متفاوتی در جریان هستند، اما این اجماع وجود دارد که همه پرسی استقلال مسائل را در خاورمیانه پیچیده تر می کند و ممکن است پیامدهای درازمدتی در عراق و سوریه به همراه داشته باشد.

منبع: المانیتور

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101