روز 28 سپتامبر، هنگامی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، حمایت خود را از استقلال و تمامیت ارضی عراق اعلام کردند، هر دو آنها همچنین بر پایبندی مداوم دو کشور خود به دو طرح عظیم انرژی تأکید کردند: خط لوله گاز ترکیه و نیروگاه هسته ای آکویو. موفقیت این پروژه ها اهمیت دولت منطقه ای کردستان را به عنوان یک بازیگر اقتصادی منطقه ای کاهش داده و اهمیت منابع نفت و گاز این اقلیم را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به امید آشکار حکومت اقلیم کردستان برای تقویت چنین منابعی به عنوان بخشی از اقدامی متداوم برای دستیابی به استقلال – اقدامی که به گقته اردوغان منجر به «اشتباهات جدی تر» از سوی حکومت اقلیم کردستان خواهد شد - بیانیه های مشترک اردوغان و پوتین ارزش بررسی بیشتری را دارند.

پس از آنکه نیروهای ترکیه در نوامبر 2015 یک هواپیمای روسی را ساقط کردند، این دومین دیدار رهبر روسیه از ترکیه از زمان بهبود روابط دو کشور بود. دلیل اولین دیدار پوتین در اکتبر 2016 نیز مسئله انرژی بود، چرا که این سفر به دعوت اردوغان از پوتین برای شرکت در سومین کنگره انرژی جهانی صورت گرفت. کرملین عنوان «صرفا یک نشست واقع گرایانه» را برای نشست هفته گذشته انتخاب کرد، چرا که این نشست چندین مسئله مهم تجاری، مانند خرید سیستم موشکی اس -400 روسیه، تحریم روسیه بر گوجه فرنگی های ترکیه و پروژه های مشترک انرژی دو کشور را شامل شد. این رهبران در کنفرانسی مطبوعاتی بر اظهار نظرهای خود در مورد پروژه های انرژی تاکید کردند و همچنین درباره مسائل امنیتی بین المللی مانند سوریه و همه پرسی استقلال حکومت اقلیم کردستان صحبت کردند.

ترکیه به رابطه بهتری با اقلیم کردستان نیاز دارد. از ماه ژانویه سال 2013، ارسال نفت پروژه مشترک شرکت ترکی-بریتانیایی جنل انرژی توسط کامیون های نفت کش به خارج از اقلیم کردستان خط لولۀ نفت کرکوک- یومورتالیک، که تحت کنترل بغداد است، را دور می زند؛ این نفت به جای عبور از این خط لوله به بندر جیهان ترکیه در دریای مدیترانه صادر می شود. این امر نگرانی هایی را نسبت به اقدام حکومت اقلیم کردستان در دستیابی به استقلال اقتصادی و سیاسی بوجود اورده بود و آنکارا را وارد یک بحران دیپلماتیک بین المللی کرد.

علاوه بر این، تقاضای سیری ناپذیر ترکیه برای انرژی و کاهش روز افزون میزان انرژی آن کشور اولویت های ملی آنکارا به شمار می روند. راهبرد رسمی وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه برای «برق و امنیت تأمین» این است که تا سال 2023 سهم گاز طبیعی در تولید برق را از 46% کنونی به 30% برساند.

ترکیه برای تحقق این استراتژی، تصمیم گرفته است تا از طریق قراردادهای نیروگاه هسته ای اکویو و ترکیش استریم (خط لوله گاز طبیعی روسیه به ترکیه) روابط انرژی خود با روسیه را تقویت کند. یروگاه هسته ای اکویو و ترکیش استریم دو منبع بزرگ تامین انرژی هستند که به آسانی می توانند از گاز اضافی حکومت اقلیم کردستان برای امنیت انرژی ترکیه استفاده کنند.

بر اساس گزارش سال 2016 آژانس بین المللی انرژی، انتظار می رود نیروگاه برق هسته ای اکویو 5% درصد کل ظرفیت برق مورد نیاز ترکیه را تامین کند. قرارداد نیروگاه هسته ای اکویو با روسیه امضا شد و در سال 2010 توسط مجلس ترکیه به تصویب رسید. قرار است روس اتم، شرکت انرژی اتمی روسیه، تاسیسات مورد نیاز را بسازد. پیش بینی می شود که این نیروگاه پس از تکمیل سالانه تقریبا 35 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند که 6% تا 7% درصد برق مورد نیاز ترکیه را تامین می کند. انجام این پروژه بارها به تأخیر افتاده است و پس از سقوط هواپیمای روسی توسط ترکیه، مدت کوتاهی متوقف شد. اما روابط دو طرف به سطح عادی برگشت، کار بر روی این نیروگاه از سر گرفته شد و قرار است اولین واحد آن در سال 2023، حدودا همزمان با عملیاتی شدن خط لوله گاز اقلیم کردستان، به مرحله بهره برداری برسد.

ترکیش استریم

بر اساس قرارداد امضا شده بین روسیه و ترکیه بر سر ترکیش استریم در اکتبر 2016، ترکیه از تامین سالانه 15.75 میلیارد متر مکعب گاز اطمینان حاصل می کند. هدف از ایجاد خط گاز ترکیش استریم، از آغاز احداث آن، جایگزین نمودن آن با پروژه ساوس استریم توسط گازپروم است تا مسیر گازی که از خاک اوکراین می گذرد را تغییر دهد. ترکیش استریم بر هر خط لوله اضافی دیگری از منطقه کردستان به مرز ترکیه با عراق اثر منفی می گذارد و آنها را در اولویت دوم قرار داده یا حتی بی استفاده خواهد ساخت. در مرز ترکیه و عراق، خط لوله گازی حکومت اقلیم کردستان به خط لوله گاز ترکیه در خط لولۀ کرکوک-یومورتالیک خواهد پیوست. این تاثیر منفی بر خطوط لوله حکومت اقلیم کردستان هنگامی کاملا مشخص می شود که بدانیم ظرفیت برنامه ریزی شده ترکیش استریم 31.5 میلیارد متر مکعب بود و بسیار بیشتر از مصرف سالانه بیش از 15.75 میلیارد متر مکعب ترکیه است. این بدین معنی است که می توان حدود 16 میلیارد متر مکعب آن را به مرز یونان-ترکیه فرستاد تا از آنجا به اروپا صادر شود.

با این وجود، بر اساس چشم انداز انرژی سال 2016، پروژه های ترکیش استریم و نیروگاه هسته ای اکویو باید پیش از آنکه به تهدیدی واقعی تبدیل شوند بر موانع فنی متعددی غلبه کنند. خط لولۀ ترکیش استریم ابتدا باید از وجود تقاضایی بزرگ گاز در بازارهای اروپایی (فراتر از ترکیه و یونان) اطمینان حاصل نماید و به ظرفیت انتقال بالایی نیاز دارد تا این گاز را از طریق ترکیه و اروپای شرقی به بازارهای اصلی گاز اتحادیه اروپا منتقل کند. بر اساس گزارش سازمان انرژی اتمی، هیچ یک از این شرایط تاکنون رضایت بخش نبوده اند. نگرانی های در مورد مقررات اکویو وجود دارد؛ مانند قوانین جدیدی که برای گام نهادن به سوی استقلال کامل سازمان نظارت بر امور هسته ای ترکیه به شدت ضروری هستند، بهره مندی از منابع انسانی برای نظارت و ارزیابی پروژه ها و همکاری با سازمان های بین المللی مانند مقامات مسائل ایمنی و یا سازمان های پشتیبانی فنی.

در نهایت باید یادآوری کرد در حالی که پوتین و اردوغان در بیانیه ای روز 28 سپتامبر بر انجام این پروژه ها تأکید کردند، نه ترکیه و نه روسیه تعهدات خود به حکومت اقلیم کردستان برای ساخت یک خط لولۀ گاز در آنجا را رد یا انکار نکردند. از این نظر پیام روشن به نظر می رسد؛ ترکیه و روسیه همچنان برای کمک به صادرات منابع گازی دولت اقلیم کردستان آماده اند. با این حال، آنها در حال پیشبرد پروژه هایی هستند که توانایی یک حکومت اقلیم کردستان مستقل برای افزایش منابع گازی اش را محدود می سازد.

دکتر اولگو اوکوموش بر تحقیقات علمی بر روی بازارهای انرژی در موسسه Sciences Po، Paris کار می کند و همچنین مدیر پروژه انرژی UfM است.