بە گزارش کردپرس،هنری کسینجر وزیر پیشین امور خارجه آمریکا در جایی گفته که کردها محکومین شرایط جغرافیایی هستند. شاید هرگز بە اندازە شرایط کنونی درستی این گفته اثبات نشده باشد، چراکه پس از پروسە دمکراتیکی مانند رفراندوم، نە تنها کشورهای همسایه بلکه جامعه جهانی نیز بە اقلیم کردستان و رهبری آن پشت کرده و بە تماشای حملات نیروهای عراقی علیه مناطق مورد مناقشە که قبلا نیروهای پیشمرگ کنترل آن را در دست داشتند، نشستند.

بخشی از تحلیل گران سیاسی بر این باورند که این وقایع و واکنش های روی داده بیش ازآنکه بە بینش کشورهای همسایه اقلیم مربوط باشد، بە دلیل سیاست های داخلی اقلیم و عدم توجە رهبری سیاسی اقلیم بە درخواست های جهانی است که خواهان تعویق رفراندوم استقلال، برای زمانی مناسب تر بودند.

اکنون و در حالی که هنوز حتی یک ماه هم از برگزاری رفراندوم اقلیم نگذشته است، مردم اقلیم و دوستان خارجی اقلیم زیان ها و تبعات ویرانگر آن را برمی شمرند، از جملە ده ها کیلومتر خاک و جان باختن بیش از 40 نیروی پیشمرگ بر اساس آمارهای وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان.

در حال حاضر صداهای معترض در اقلیم کردستان بیش از پیش بلند شده و معترضین می خواهند که رهبر سیاسی اقلیم بە شکستی کە خود مسئول آن هستند، اعتراف کنند.

هادی علی از سیاستمداران اقلیم کردستان و عضو دفتر سیاسی اتحاد اسلامی کردستان در یادداشتی می گوید: طی چند ماه گذشته، رفراندوم استقلال اقلیم کردستان، بە موضوع بحث تمامی منطقه و حتی جهان شده و اکنون مشخص شده که هیچ گونە حمایت بین المللی و منطقه ای برای برای این پروسە و نتایج آن، محقق نشد و حتی مخالفت های غیرمنتظرە ای نیز با آن شکل گرفت.

هادی علی همچنین می افزاید، بدتر از آن هم برخورد اشتباه احزاب سیاسی با نتایج رفراندوم بود و تبعات آن نیز فاجعه بازگشت ارتش عراق بە کرکوک و دیگر مناطق کردستانی خارج از مرزهای رسمی اقلیم کردستان منجر شده و بسیاری از دستاوردهای اقلیم که پس از سقوط صدام کسب شده بود از دست رفته و اقلیم دوبارە بە نقطە اول بازگشت.

وی پیشنهاد می کند که باید این نیاج فاجعه بار موجب بیداری همگانی و بە ویژە مسئولان و بانیان رفراندوم اقلیم شده و باید صادقانە بە این حقیقت تلخ و اشتباه استراتژیک اعتراف کنند و بە خود آمده و هریک بە نسبت جایگاه و تاثیر خود، آماده قربانی دادن برای آن باشند.

همچنین بخشی از روشنفکران و نویسندگان اقلیم نیز در داخل و خارج از اقلیم کردستان، نهضتی را تحت عنوان " مانیفست گذار از شکست" آغاز و با انتقاد شدید از بانیان رفراندوم استقلال خواستار اعتراف آنان بە شکست شده اند.

این مانیفست اشارە می کند، رویدادهای اخیر غیرمنتظرە نبوده بلکه محصول سال های طولانی شکست اخلاقی و سیاسی نخبگان حکمرانی کردستان و نتیجە دروغ و خیالات و خرافاتی است که عاملان اصلی آن خود را در رسانە ها مانند قهرمانان تاریخی و بی نظیر و سیاستمداران دانا و حکیم معرفی می کردند.

این نهضت معتقد است که این شکست در حقیقت شکست آزمون سیاسی و بینشی ویژە است که بە جز مشکلات و معضلات عظیم هیچ انتظار دیگری نمی توان از آن داشت و عامل مستقیم این شکست عناد سیاسی بارزانی و دنبالە روی دیگر احزاب است.

نهضت " مانیفست گذار از شکست" از احزاب جنبش تغییر و جماعت اسلامی و همپیمانی برای دمکراسی و عدالت که در حاکمیت اقلیم شریک نیستند، می خواهد از انفعال سیاسی خارج شده و با تدوین برنامە ای ملی، دریچە ای برای خروج از این شسکت ملی بیابند.

اما سیاستمدارانی که عامل این شکست در اقلیم کردستان هستند، در مقابل درخواست های مردم و روشنفکران و جریان های سیاسی برای اعتراف بە شکست، مرتبا در حال صدور بیانیه های یکی پس از دیگری و سرزنش یکدیگر بوده و از زیر بار مسئولیت همه شکست ها شانە خالی می کنند و یکدیگر مسئول این شسکت ها معرفی می کنند.