به گزارش کردپرس به نقل از روزنامه شرق «کولبری ممنوع می‌شود». این جمله وزیر کشور که روز گذشته اعلام کرد هیچ فردی حق کولبری ندارد، می‌تواند امیدوارکننده باشد. می‌تواند برای ١٩‌هزار نفر کولبری که فرماندار پیرانشهر آمارشان را به «شرق» می‌دهد، نوید زندگی باشد. امیدوارکننده برای اینکه احتمالا نه پیرمردی با صورتی که از سکته کج شده، یخچال قاچاق بار بزند و نه جوان ٣٥ساله هنگام ردشدن از مرز جانش را از دست بدهد و شب عروسی‌اش سینه قبرستان برود. می‌تواند خبر خوبی باشد برای اینکه کولبری شغل نیست. اینکه آدم‌ها از میان کوه‌ها جنس‌های سنگین را جابه‌جا کنند و از کمترین حقوق انسانی بهره‌مند باشند، شغل نیست؛ اما این برای کولبران امیدواری نیست، برای پیرانشهری‌ها و سردشتی‌های که شغل غالبشان کولبری است، امید بعدی چیست؟ سلیم که کولبر رسمی است به «شرق» می‌گوید: بخش‌نامه که بیاید و جلویمان را بگیرد، یعنی بی‌کاری و گرسنگی و بدبختی. می‌گوید انتهای ممنوعیت کولبری برای ما گرسنگی است. آرام و سنگین حرف می‌زند و بی‌حوصله جمله‌ها را از ته گلو ادا می‌کند، ٢٠ سال است که کارش کولبری است، یعنی از همان وقت‌هایی که هنوز هیچ روزنامه‌ای حتی واژه کولبری را نمی‌دانست، سلیم جنس‌ها را از آن طرف کوه به این‌طرف می‌آورده است. می‌گوید: «کولبری ممنوع شود، ما هم بدبخت می‌شویم. همه مردم اینجا در پیرانشهر بی‌کار می‌شوند. نزدیک ٢٠ سال آزگار است که کولبری می‌کنم و خرج بچه‌هایم را می‌دهم.

خرج پنج بچه قدونیم‌قد که آینده و خورد و خوراکشان به قدرت من و آن‌طرف کوه بستگی دارد. من کولبرم، کار دیگری بلد نیستم ‌و اگر ممنوع شود باید گوشه خانه بنشینم و گرسنگی و رنج بچه‌هایم را نگاه کنم». سکوت می‌کند و حرف‌های گره‌خورده‌اش را جمع می‌کند و می‌گوید: «کولبری ممنوع می‌شود تا دیگر درباره‌اش چیزی ننویسید...». سلیم می‌گوید معمولا بار‌هایی که با خود حمل می‌کرده پتو، وسایل آشپزخانه و پوشاک بود، می‌گوید یخچال را از میان کوه‌ها به داخل آورده و ادامه می‌دهد: «بعضی وقت‌ها می‌شد که یک ‌بار ٢٠٠ کیلویی را روی دوشم می‌گذاشتم، اما مدتی است که دولت اجازه نمی‌دهد بیش از ٨٠ کیلو حمل کنیم و برای هر باری که می‌بریم ١٥٠‌ هزارتومان دستمزد می‌گیریم، ولی مسئله اینجاست که نهایتا در هفته دو بار اجازه کولبری داریم...».

از او می‌پرسم بدنش تاب کولبری را دارد یا نه و او می‌گوید: «به خاطر بار‌های سنگینی که در این مدت حمل کرده‌ام زانو‌هایم آب آورده‌اند، کمرم درد می‌کند...».

درباره بیمه سؤال می‌کنم و می‌گوید: «بیمه نیستم، گفته بودند برای اینکه بیمه شوید باید سالی ٥٠٠‌ هزار تومان پرداخت کنید، ٥٠٠‌ هزار تومان خیلی زیاد است برای همین نتوانستم پرداخت کنم».

سلیم ٤٧ساله است، ترجیع‌بند همه حرف‌هایش این است: «کولبری تنها منبع درآمد من بود، اگر ممنوعش کنند شرمنده بچه‌هایم خواهم بود...».

کولبری با کرامت انسانی منافات دارد

به گفته عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، کولبری ممنوع می‌شود و هیچ فردی حق ندارد کولبری انجام دهد و مرزها بسته می‌شود. در ازای آن افرادی که حداقل سه سال سابقه حضور در روستا را دارند کارت پیله‌وری دریافت می‌کنند و با ایجاد ۱۵ بازارچه مرزی می‌توانند کالا را در آنجا عرضه کنند. کولبری با کرامات انسان و حقوق شهروندان ایرانی منافات دارد.

کولبر‌ها به افرادی گفته می‌شود که برای کسب درآمد زندگی خود اجناسی را از مرز‌ها وارد ایران یا از کشور خارج می‌کنند و در سال‌های گذشته ده‌ها نفر از آنان کشته شده‌اند. در سال‌های اخیر بحث مرگ کولبران جزء مباحث و اتفاقاتی بود که درباره‌اش بارها نوشته شده است. در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۵۴ کولبر در حوادث مختلف تیراندازی، انفجار مین، سرما کشته یا زخمی شده‌اند. در سال ٩٦ نیز ‌آمار حوادث برای کولبران کم نبوده است، پنجم فروردین سال جاری دو کولبر در ثلاث باباجانی به‌شدت مجروح شدند، اما زنده ماندند و همچنان کولبری می‌کنند. ١١ فروردین سال ٩٦ یک کولبر از روستای کوربناو به علت سقوط از ارتفاع درگذشت، ١٩ فروردین رزگار، کولبر ١٩ساله روستای کوسه‌له به علت شلیک زخمی شد. ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ یک کولبر از اهالی بانه درگذشت. فردای آن روز دو کولبر دیگر جان باختند. ٢٦ فروردین سه کولبر درگذشتند. ۲۸ فروردین ۱۳۹۶ یک کولبر به نام «نظیر ادراک» به علت سقوط از ارتفاعات در گردنه تته درگذشت. ۲۹ فروردین یک کولبر ٣٥ساله بر اثر انفجار مین نابینا شد. ١٣ تیر هم کولبر برهان علم‌هولو در یکی از مناطق مرزی ماکو کشته شد.

مرداد سال جاری نیز در درگیری‌های مرزی دو کولبر در اشنویه کشته شدند. ۳۰ مرداد نیز یک کولبر نوجوان به نام «وحید دولتخواه‌جنکانلو» در روستای «یاریم‌قیه علیا» از توابع ماکو مجروح شد که به علت شدت جراحات پس از چند ساعت در بیمارستان فجر ماکو درگذشت.

همه این فجایع در کنار هم بود که مردادماه دستور انسداد معابر غیرمجاز کولبران در ۹ مرداد ۱۳۹۶ صادر شد و مطابق آن قرار شد بازارهای غیررسمی مرزی برای این کولبران ایجاد شود که به گفته جهانی، فرماندار سردشت، این ممنوعیت جدید اعلام‌شده در ادامه ایجاد شغلی واقعی برای کولبران است.

دنبال راه چاره‌ایم

نژاد جهانی، فرماندار سردشت، در گفت‌وگو با «شرق» با مثبت ارزیابی‌کردن این ممنوعیت می‌گوید: «معمولا صحبت‌های این‌چنینی را نباید بریده نگاه کرد، ‌بلکه باید ابتدا و انتهای این سخنان و فرآیندش را شنید. از اول مرداد مصوبه‌ای در هیئت وزیران داشتم مبنی بر ساماندهی معابر موقت مرزی، قطعا نگاه وزیر محترم کشور با ملاحظه دغدغه مرزنشینان و مسئله معیشتی مردم و گروهی که با نام کولبر می‌شناسیم، همخوانی دارد. واقعیت این است که اصلا کلمه کولبری در شأن مردم و شهروندان عزیز ما نیست. اما الزاما حذف این عنوان به معنای حذف ظرفیت‌سازی از معیشت مرزی نیست. در راستای ساماندهی معابر موقت مرزی تلاش‌هایی صورت گرفته و بازارچه‌هایی در چهار استان مرزی مشخص کرده‌اند و به فرمانداری‌ها و استانداری‌های چهار استان مکاتبه شده که مرزنشینان ٢٠ کلیومتر مرزی را در دستورالعمل تدوین‌شده شناسایی کنند و این کار صورت گرفت و شناسایی شد و استنباط خود من از این مطالب این نیست که الزاما حذف ظرفیت معیشت مرزی برای مرزنشینان باشد. قطعا در دستور کار دولت اصلاح این فرآیند و جلوگیری از آسیب‌ها و پدیده‌هایی است که در این مسیر پیش‌آمده و امیدواریم دستورالعمل‌های جدید از نظر معیشتی هم پوشش بیشتری داشته باشد و هم اینکه ضمانت اجرائی بیشتری در اقتصاد مرزی به نفع معیشت مرزنشینان داشته باشد. استنباط خود من حرکت در راستای این مسیر است».

او در پاسخ به این سؤال که آیا فرمانداری بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت تردد کولبران دریافت کرده است، گفت: چیزی به ما ابلاغ نشده، منتهی در چند ماه گذشته دستورالعمل‌های مربوط به ساماندهی و انجام مقدمات آن ارسال شده اما خوشبختانه بخشنامه‌ها قبل از اینکه بگوید جلوی معابر را بگیرید، راهکار و پیشنهاد و تهیه بانک اطلاعات آماری بوده است، ضمن اینکه در جریان باشید معابر موقت مرزی ما در شهرستان سردشت حمل کالا به وسیله دواب (حیوانات) است». جهانی با اشاره به اینکه کولبران همچنان در رفت‌وآمد هستند، افزود: «کولبری‌های مناطق ما که همراه با حوادث ناگوار بود، ترددهای خارج از معبرها مرزهای غیررسمی بود، ولی این بخشنامه‌ها هنوز ابلاغ دستورالعمل جلوگیری نداشته است». او خاطرنشان کرد: «هر راهکار جدیدی چالش‌هایی نیز به همراه دارد، منتهی استنباط من از دستورالعمل‌ها این نیست که جلوی ما را بگیرند، استنباط ما این است که دولت عزمی جدی برای بهبود شأن مرزنشینان دارد».

فرماندار سردشت در پاسخ به این سؤال که چند کولبر درحال‌حاضر به‌صورت رسمی و غیررسمی فعالیت می‌کنند، گفت: «از معابر. موقت مرزی عدد و رقمی حدود ١٥‌هزار کارت و دفترچه مرزی صادر شده است. آماری که ما تهیه کرده‌ایم، براساس ٢٠ کیلومتر مرزی، ١٩‌هزار سرپرست خانوار را شناسایی کردیم که در ساماندهی و اتفاقات آینده از مزایا برخوردار شوند. البته نمی‌شود گفت شغل اکثریت مردم این منطقه کولبری است. در شهرستان سردشت از برخی معابر، کولبری به‌صورت غیررسمی انجام می‌شود و در معابر شناسایی‌شده کالا فقط به‌وسیله دواب جابه‌جا می‌شود. این کار بخشی از درآمد مردم را تشکیل می‌دهد اما همه درآمدشان نیست».

اما نگاه ادریس رحمتی، نماینده کولبران پیرانشهری، کمی متفاوت است. او به «شرق» می‌گوید: «امروز در خبرها گفته‌اند که مرز تمرچین باز اما کولبری متوقف می‌شود. اما نمی‌دانم وزیر کشور با ممنوعیت کولبری چه برنامه‌ای برای کولبران پیرانشهری دارند. فکر نکنم کاری بشود کرد که هشت ‌هزار نفر که کارت کولبری ندارند هم بتوانند شغلی پیدا کنند. من با کسانی که کارت کولبری دارند، کاری ندارم. سؤال من این است که آنها پنج، شش ‌هزارنفری که کارت کولبری ندارند، آیا قرار است مشغول به کار شوند؟ ‌بعد از اینکه کولبری ممنوع شد باید چه کار بکنند؟» او در پاسخ به این سؤال که تفاوت کولبر رسمی و غیررسمی چیست، گفت: ما اینجا کولبر رسمی و غیررسمی نداریم، آنهایی که غیررسمی هستند، بارشان را از میان کوه‌ها می‌‌آورند و به آنها می‌گویند بار قاچاق می‌آورند، ولی آنها چاره دیگری ندارند و با وجودی که این شهرستان موقعیت خوبی دارد، ولی کسی فکری به حال ما نمی‌کند».

بنا به آمار، حدود ۱۱‌هزار خانوار از طریق کولبری ارتزاق می‌کنند و سرمایه‌گذاری‌ها برای ایجاد اشتغال و رونق سرمایه‌گذاری به‌کندی صورت می‌گیرد. وقتی اکثر مردم ایران برای خرید اجناس ارزان‌تر با به‌خطرانداختن جان و مال و سفر در جاده‌های بی‌کیفیت کردستان به بازارهای مرزی هجوم می‌آورند و وقتی عده‌ای به دنبال بیمه‌کردن آنها هستند، شاید خودشان نیز باور کرده‌اند که تا آخر عمر باید کولبری کنند، اما کسی هم به آنها هنوز نگفته اگر جلوی کارشان را بگیرند قرار است زندگی‌‌شان چگونه بگذرد.