دکتر کیومرث ایراندوست، رییس دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان و مدیر این پروژه در یک گفت‌وگوی تفصیلی با خبرگزاری کردپرس به تشریح اهداف و چگونگی شکل گیری این پروژه پرداخت که حاوی نکاتی جالب است. اگر این پروژه در استان به سرانجام برسد به گفته او می‎تواند گامی مهم و اساسی در راستای توسعه کردستان باشد. او می گوید: نسل جدید شهرهای جدید با آنچه از قبل در کشور تجربه شده متفاوت است و این طرح می تواند موجب شکوفایی در منطقه شود. حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‎خوانید:
لطفا توضیحاتی در مورد پیشینه شکل‏گیری شهرهای جدید در کشور ارایه کنید؟
شهر جدید در نظام برنامهریزی شهریدر جهان جایگاه خود را دارد و به شهری گفته میشود که بدون پیشینه سکونت در یک مکانی با اهداف مشخصی برپا می‎شود. بیشتر با هدف‌های اقتصادی، جمعیتی، آمایشی و در راستای توسعه منطقه‌ای از شهر جدید استفاده میشود. در ایران تاکنون بیش از 20 شهر طراحی شده و 17 شهر به اجرا رسید اما مانند خیلی از شهرهای جدید در دنیا، نسل نخست شهرهای جدید ایران هم چندان موفق نبودند. سنجه ما درباره موفقیت این شهرها این است که اهداف از پیش تعیین شده محقق نشد. مهم‌ترین هدف شهرهای جدید قبلی سقف جمعیتی بود که این شهرها به آن نرسیدند و با ناکامی روبرو شدند به گونه‌ای که جمعیت شهر اصلی مانند تهران یا مشهد همچنان با رشدی فزاینده افزایش یافت اما شهر جدید کامیابی چندانی در جذب جمعیت نداشت. بررسی های مفصل انجام شد تا دلیل این ناکامی مشخص شود،بخش عمده ای از عدم موفقیت به هدف گذاری اولیه برای شهر جدید باز می‍گشت. ما شهر جدید را به مثابه جایی که می خواهد سر ریز جمعیت کلانشرها را به خود جذب کند و از رشد جمعیت کلان‍شهرها بکاهد، تعریف کردیم، که این با توجه به شرایط کلانشهرها و شهر جدید خیلی واقع بینانه و عملی نبود؛ یعنی می خواستیم با ایجاد یک شهر کوچک و با جاذبه های اندک، از رشد جمعیت کلانشهری که دارای جاذبه های فراوان بود جلوگیری کنیم که این در عمل شدنی نبود؛ بنابراین اکنون ارزیابی‍ها نشان می دهد که آن شهر جدید سنتی که چند دهه از اجرای آن گذشته،با وجودکوشش های فراوان،دستاوردهای درخور سرمایه گذاری و کوشش انجام شده را نداشته است. اگر چه الان دگرگونی هایی در حال نمایان شدن است و در برخی از این شهرها نشانه هایی از پویایی دارد خودش را نشان می دهد.
با این پیشینه اما اکنون در جهان یک تجربه جدید شکل گرفته است که اسم آن را گذاشته‌اند نسل نو شهرهای جدید که در اصل شهرهای اقتصادی جدیدی هستند که به مثابه شهرهای کاتالیزور اقتصادی و توسعه دهنده در برخی کشورها بسیار موفق عمل کرده‌اند. شهرهایی بر پایه کارآفرینی در بخش‌های جدید اقتصادی به ویژه در گستره خدمات و فناوری اطلاعات و نوآورهای نرم افزاری و ارتباطات و بازرگانی. در این زمینه کشورهایی مانند کره جنوبی، مالزی و حتی عربستان تجربه های موفقی داشته اند و این تجارب جدید این پرسش را برای ما مطرح می کند که آیا تجربه شهر جدید را باید به تمامی کنار بگذاریم یا اینکه می تواند مفید باشد؟ در این راستا ما در حال مطالعه امکانسجی یکی از این شهرها در استان کردستان هستیم و نتایج نخستین پژوهش نشان می دهد که می تواند یکی از شهرهای جدید نسل نو با عملکردهای مشخصمی تواند به توسعه منطقه‌ای ومحلی و به به کارآفرینی واشتغال و سرمایه گذاری در استان کمک کند. شاید لازم باشد که یادآوری کنم در بخش کارآفرینی و اشتغال باید تا اندازه ای نگرش ها و زمینه فکری را تغییر دهیم، چون در بیشتر موارد هنوز نگرش ما در بخش برنامهریزی اقتصادی و مدیریت بخش اشتغال و کارآفرینی نگرشی سنتی است. یک زمانی ما بر زمین تکیه داشتیم و کشاورزی و یک زمانی بر صنعت تکیه داشتیم،الان در تمام جهان و در ایران بخش خدمات بخش اصلی اشتغال را به خودش اختصاص می دهد؛ بنابراین ما باید به دنبال به یک سری کار آفرینی های نو مانند کارآفرینی بر مبنای نوآوری و فناوری اطلاعات؛ هنر به سبک جدید، اقتصادی کردن هنر که مزیت ما هستند باشیم، نمونه آمار و ارقام فراوان از میزان ایجاد شغل و تولید ثروت برخی کشورهای پیشرو در حوزه انیمیشن، موسیقی ، فیلم و اپلیکشن و غیره وجود دارد، بنابراین ما هم باید رویکردمان را به مسئله اشتغال در وضعیت موجود تغییر بدهیم. چنین شهرهایی با رویکرد نو با اشکال نوین اشتغالزایی می تواند در کشور موفق باشد که ما در کردستان در حال امکانسنجی و برنامه‍ریزی یکی از این شهرها هستیم.
متولی اصلی این طرح چه ارگانی است و چه ارگان هایی در آن مشارکت دارند؟
متولی پروژه وزارت راه و شهرسازی و به طور خاص شرکت عمران شهرهای جدیداست. در یکی از مصوبات ستاد ملی بازآفرینی کشور تصمیم بر این شد که این ارزیابی در کردستان شکل بگیرد و شرکت عمران وارد شده و مدیریت این شرکت در پیگیری و نتیجه گیری این پروژه بسیار جدی هستند. مجری هم دانشگاه کردستان است؛ اما تمام نهادها مانند استانداری،اداره کل راه و شهرسازی و فرمانداری و شهرداری سنندج و بسیاری نهادهای دیگرب ه عنوان همکار و بهره بران پروژه در حال همکاری بسیار خوب هستند. یک تیم تخصصی متنوع هم برای انجام مطالعات تشکیل شده که آخرین مراحل آن در دست انجام است.
این پروژه اکنون در چه مرحله ای است؟
مرحله مطالعات امکان سنجی به پایان رسیده که نشان می دهد اگر این شهر با حمایت های اجرایی و سیاسی روبرو بشود، یک گام بسیار خوب برای توسعه استان کردستان خواهد بود. آنچه ما از مفهوم توسعه در این مسئله مد نظر داریم کمک به سرمایه‎گذاری و جذب سرمایه های خصوصی داخلی و خارجی و تاثیر در اشتغالزایی، افزایش درآمد و رفاه مردم و در مجموع پویا شدن فضای اقتصاد و کسب و کار در استان است که این شهر می تواند در این زمینه بسیار کمک کند. البته شهر که می گوییم ممکن است به معنای یک شهر مستقل مانند سنندج نباشد بلکه در شکل یک شهرک جدید باشد.
محدوده احداث این شهر جدید هنوز معلوم نشده است؟
براساس شاخص ها و بررسی های انجام شده شهرستان سنندج امتیاز بیشتری برای احداث این شهر دارد. حدود 55 شاخص اقتصادی اجتماعی و محیطی و تاثیر گذار در مکان یابی تحلیل شد و به این نتیجه رسیدیم که شهرستان سنندج بهترین گزینه است.
در مورد فاکتورهای مورد اشاره توضیح دهید؟
شاخص ها و معیارهای متنوع از محیط تا اقتصاد و اجتماع را بر بر می گیرد. مجموعه عوامل تاثیر گذار مانند عوامل ارتباطی، عوامل اقتصادی، پتانسیل های منطقه، زیر ساخت هایی مانند جاده و راه و انرژی، دسترسی، عوامل محیطی مانند شیب و جنس زمین و گسل و خطر پذیری زلزله و اقلیم منابع آب و موقعیت خلاصه عوامل متعدد اگر اشتباه نکنم در 8 گروه محیطی، اقتصادی، اجتماعی، جمعیت، سرمایه گذاری و... دسته بندی شده اند.
گفتید این شهرهای جدید نسل نو بر مبنای یک سری عوامل اقتصادی نویناحداث می‌شودکردستان براساس کدام یک از این فاکتورها محل مناسبی برای اجرای این پروژه است؟
ما اول یک امکان سنجی کردیم که آیا یک شهر جدید با این ویژگی ها می تواند در این منطقه مفید باشد؟ این بررسی نشان داد که با تکیه به 10 عملکرد و نقش برجسته در استان کردستان و شهرستان سنندج برپایی آن شدنی و سودبخش خواهد بود. یکی از مهم‌ترین عوامل در این میان عامل ارتباطی و ترانزیتی قوی است. کردستان با قرار گرفتن در کریدور شمال غرب به جنوب غرب ایران و نیز ارتباط ایران به باشماق و اقلیم کردستان و عراق یک موقیعت ویژه دارد، با تحولات سیاسی عراق و منطقه شاید به کناره مدیترانه هم دسترسی داشته باشیم، این یک موقعیت استثنایی برای کردستان است که باید از آن بهره بگیریم، این نقش برجسته ای را به یک شهر یا سکونتگاه جدید خواهد داد. بحث دوم این است که جایی مانند سنندج و کردستان داری ویژگی های خاص هنری و فرهنگی است و سرزمین فرهنگی ایران شناخته میشود و این خودش یک ویژگی و برند برای ما است. همیشه دوستان ما گله می کنند شهری مانند سنندج که از نظر هنری نامدار است،فضاهای درخور هنری ندارد،حتی یک مکان فاخر برای موسیقی ندارد، این شهر می تواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند. همچنین یکی از پایه های اصلی اقتصاد کردستان گردشگری است و چنین فضایی در اینجا می تواند اولا به عنوان یک پشتیبان گردشگری شهر سنندج، خدمات و زیرساخت های خوبی را فراهم کند و دوما پیوند دهنده نقاط گردشگری اصلی استان مانند بانه و مریوان و اورامان و قروه و بیجار باشد و این اگر پیوند داده شود با اقلیم کردستان باز هم اهمیت گردشگری این مکان بیشتر میشود. مخصوصا اکنون که شاهد توسعه گردشگری توریست هستیم. در زمینه صنایع دستی هم استان کردستان یک برند است در حوزه چوب و زیوار آلات و گلیم و جاجیم قلاب بافی و ... در این شهر یک فضا برای حمایت از این حوزه می تواند ایجاد بشود. نکته دیگر اینکه اینجا یک منطقه‌ای است که می تواند به عنوان پشتیبان بانه و مریوان برای تجارت مرزی استفاده شود. بازارچه هایی در آن ایجاد شود. اگر در آینده منطقه آزاد بانه و مریوان ایجاد شود، نقش این شهربرجسته تر می شود و می تواند فضاهای تجاری خیلی خوبی را تامین کند. در حوزه ایجاد مکان هایی برای گذران اوقات فراغت در سنندج کمبودهایی هست که می تواند در این شهر مورد توجه قرار بگیرد. نکته بعدی اشتغال نوین و مراکز خدمات کارآفرینی نوین مانند استارتآپ ها و ...است. صادرات خدمات نرم افزاری و مهندسی به اقلیم کردستان و سایر نقاط یکی از اهداف مهم این شهر است. بحث دیگر موضوع خانه دوم است. در حال حاضر اطراف شهر سنندج به شدت باغ ها و زمین های کشاورزی به شکل خانه باغ برای اقشار مرفه و متوسط بامجوز و بدون مجوز تغییر کاربری داده میشود من اعتقاد دارم بخشی هم برای خانه باغ در این شهر می توان در نظر گرفت و این نابسمانی را سامان داد. از بعد چالش اسکان غیر رسمی سنندج، این شهر جدید به مثابه مکانی برای برنامهریزی مسکن در استطاعت برای برخی گروه های اجتماعی می تواند نقش آفرین باشد.
چه زمانی این طرح اجرایی خواهد شد؟
تا پایان سال مطالعات تمام میشود و پس از آن مراحل تصویب از استان تا شورای عالی شهرسازی و معماری کشور باید طی شود. بسیار امیدوار هستیم که با حمایت های موجود در سطوح تصمیم گیری و به ویژه شرکت عمران شهرهای جدید، سال آینده شاهد آغاز و عملیاتی شدن آن باشیم.
براساس گفته های شما این طرح سرمایه گذاری عظیمی لازم دارد و قاعدتا منابع دولتی پاسخ گوی آن نخواهد بود؟
اتفاقا ساز و کار پایه ای در شهرهای جدید نسل نو، تکیه بر سرمایه گذاری و فعالیت بخش خصوصی است. حتی زمینه جذب سرمایه گذاری خارجی هم اگر درست عمل کنیم فراهم است. مخصوصا سرمایه گذاری مشترک با اقلیم کردستان را به راحتی در این حوزه می توان دنبال کرد. این یک شراکت فراگیر و شفاف خصوصی_ عمومی و دولتی را ضروری می کند.
نظر شما