عملیات ترکیه با پشتیبانی نیروهای ارتش آزاد سوریه در عفرین احتمالا به گمانه زنی ها درباره این که آیا روسیه به حمیات از کردها در مقابل ترکیه ادامه خواهد داد، پایان داده است.

رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه همواره بر تمایل ترکیه در اعزام نیرو به عفرین برای بیرون راندن نیروهای کرد در آنجا اصرار داشته است. ترکیه بر این باور است وجود اداره خودگردان کردی در شمال سوریه برای این کشور خطرناکتر از وجود داعش است.

عفرین از سال 2012 و به دنبال کنترل آن از سوی نیروهای کرد سوریه که ترکیه آن را وابسته به پ.ک.ک می داند در مقایسه با جاهای دیگر در سوریه از ثبات نسبی برخوردار بوده است. عفرین به دو دلیل هیچ وقت جزء مناطق بلامنازع نبوده است؛ اول به این خاطر که این منطقه از ثبات نسبی برخوردار بوده و نیازی به آن نداشته است و دوم این که این منطقه تحت نفوذ روسیه بوده است. بنابر این، حمله نیروهای ترکیه به عفرین در هر سطحی با رضایت روسیه صورت گرفته است.

علاوه بر آن، 48 ساعت قبل از آغاز عملیات نظامی ترکیه در عفرین به نام شاخه زیتون، دولت سوریه اعلام کرد هر گونه عملیات هوایی ترکیه با مقابله موشک های سوری روبه رو خواهد شد. این اظهارات زمانی ایراد شد که مقامات ارشد اطلاعاتی و نظامی ترکیه برای جلب رضایت روسیه به مسکو رفته بودند. بنابر این بیانیه دولت سوریه این طور تفسیر شد که تکمیل کننده اخطار قبلی روسیه نسبت به پرواز در منطقه تحت نفوذ روسیه در سوریه بوده است.

زمانی که هواپیماهای ترکیه وارد آسمان عفرین شدند و تانکهای این کشور به سمت این منطقه به حرکت در آمدند هیچ کس شک نداشت که این عملیات با چراغ سبز روسیه صورت گرفته است. چرا روسیه به ترکیه چراغ سبز نشان داد؟

به گفته مقامات کرد سوریه، دلیل رضایت روسیه به حمله ترکیه به عفرین مخالفت کردها با معامله ای بوده که روس ها پیشنهاد کرده بودند. آلدار خلیل رییس مشترک جنبش جامعه دموکراتیک که بدنه حاکمیتی اداره مستقل کردی در عفرین محسوب می شود، گفت: « روسیه به ما گفت که شما باید چیزی را تقدیم کنید و آنها نیز در مقابل عملیات ترکیه را متوقف خواهند کرد. از آنها پرسیدیم که ما باید چه چیزی را تقدیم کنیم؟ آنها گفتند شما باید عفرین را به دولت سوریه واگذار کنید و به دنبال آن حمله ترکیه اتفاق نخواهد افتاد و البته اگر ما عفرین را به دولت سوریه تحویل می دادیم حمله ترکیه اتفاق نمی افتاد زیرا حملات ترکیه فقط بر علیه پروژه دموکراتیک ماست. به همین خاطر ما با خواسته روسیه مخالفت کردیم.»

وی افزود: « به نیروهای کرد سوریه یک اولتیماتوم یک هفته ای دادند که؛ یا عفرین را تحویل دولت سوریه بدهید و یا با خشم ترکیه روبه رو خواهید شد. آنها مقاومت را برگزیدند و بعد از آن ترکیه حمله را آغاز کرد.»

نوبهار مصطفی نماینده کمیته روابط خارجی شورای دموکراتیک سوریه شاخه سیاسی نیروهای کرد که در شمال مبارزه می کنند نیز در مصاحبه روز 22 ژانویه 2018 خود با من همین موضوع را بیان کرد. وی گفت که نمایندگان نیروهای کرد یا ypg در روز 20 ژانویه در پایگاه حمیمم با مقامات دولت سوریه دیدار کردند. آنها تهدید سوریه و روسیه را منتقل کردند. وی گفت: «ما مشکل مان را با ترکیه به دولت سوریه منتقل نمی کنیم.» با این حال، این موضوع هدف روسیه از دادن چراغ سبز به ترکیه برای حمله به عفرین را به طور کامل توضیح نمی دهد.

تقریبا در همه بیانیه های روسیه که پس از حمله ترکیه صادر شده، آمریکا به خاطر تحریک کردن خشم ترکیه که به حمله نظامی این کشور به عفرین ختم شده مورد مواخذه قرار گرفته است. به گفته مسکو، بیانیه ایالات متحده درباره تاسیس نیروی امنیت مرزی که عمدتا از نیروهای کرد سوریه تشکیل شده و آمریکا آنها را آموزش و تجهیز می کند، یک اقدام تحریک کننده نامناسب بود که به خشم ترکیه و اقدامات پس از آن مشروعیت داد. سرگئی لاوروف وزیرخارجه روسیه همزمان که ترکیه در حال اجرای عملیات نظامی در عفرین سوریه بود و هواپیماهای این کشور بر آسمان این منطقه به پرواز در می آمدند سه بار به این نکته اشاره کرد.

موضع روسیه به خوبی نشان می دهد که سهم سوریه از این بازی شطرنج برای روسیه در مقابل آمریکا از اهمیت برخوردار است. روسیه ظاهرا فرصت جدیدی یافت تا ناتو را تضعیف کند و با اعلام رضایت خود با حمله ترکیه به عفرین تنش میان ترکیه و امریکا را بیشتر کند. اهمیت جنگ نیابتی روسیه علیه آمریکا بر مشکلات و پیامدهای احتمالی که حمله ترکیه به عفرین ممکن است به دنبال داشته باشد بیشتر است.

همیشه یک جنگ نیابتی علیه آمریکا در سوریه وجود دارد. معلوم نبود که چه تهدیدی از سوی منطقه محصور عفرین متوجه ترکیه بود. این منطقه بر خلاف سایر مناطق شمالی سوریه هیچ سابقه ای از اقدامات تحریک آمیز که خشونت ترکیه را در پی داشته باشد وجود نداشته است. دیگر مناطق کردنشین سوریه در شمال این کشور در منطقه شرق رود فرات قرار دارد. آنجا آمریکا از کردهای سوریه که به این کشور برای بیرون راندن داعش از رقه کمک کردند حمایت کرده است. منطقه تحت نفوذ آمریکا در سوریه عموما در بخش شرقی رود فرات است در حالی که عفرین در منطقه غربی این رود قرار گرفته است.

در این راستا، حرکت کاروان نظامی ترکیه به سمت عفرین همراستایی منافع روسیه و ترکیه را در جنگ های پشت سر هم نیابتی علیه آمریکا در جنگ سوریه نشان می دهد. طول منطقه عفرین از جنوب آن تا مرزهای ترکیه 40 کیلومتر بوده و عرض آن از مرزهای ترکیه در غرب تا شرق این منطقه 30 کیلومتر است. این منطقه یک قطعه زمین کوچک است که قطعا نباید برای ارتش بزرگی مانند ترکیه مشکلی در راه رسیدن به اهدافش ایجاد کند. اگر ترکیه به اهداف خود که از نظر جامعه بین الملل قبال پذیرش باشد در مدت کوتاهی برسد جنگ نیابتی روسیه و ترکیه علیه آمریکا به نفع آنها تمام خواهد شد اما اگر این جنگ مدتی طولانی ادامه داشته باشد و تلفات آن برای وجدان بین المللی قابل تحمل نباشد ممکن است وضعیت تغییر کند و حتی این تغییر مشمول نظر روسیه در این باره هم بشود.

باید دید که آیا ترکیه می تواند در مدت کوتاهی به اهداف خود در عفرین برسد؛ هرچه بیشتر این جنگ طول بکشد برای ترکیه مشکلات بیشتری به همراه خواهد داشت.

اما یک چیز قطعی است: اگر اردوغان رییس جمهور ترکیه، آن طور که بسیاری از تحلیل گران اشاره کرده اند برای اهداف سیاسی داخلی وارد این قمار شده باشد او در کوتاه مدت برنده است. با تب ناسیونالیستی ایجاد شده ضد کردی و در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام، اردوغان به یک پیروزی بزرگ دست می یابد اما انتخابات برای سال 2019 برنامه ریزی شده است. اما گذشت زمان و بیشتر شدن بحران اقتصادی پتانسیل این را دارد که قدرت او را کم کند. او هم اکنون به عنوان فرمانده کلی به نظر می اید که روح و ذات ترکها را مورد خطاب قرار می دهد. هواداران او معتقدند که در واقع، جنگی که او فرماندهی آن را برعهده دارد علیه آمریکا است. از نظر آنها آمریکا جنگی نیابتی را علیه ترکیه و با استفاده از کردها به راه انداخته است. اگر ترکیه جنگ در عفرین را ببرد پیروزی بر آمریکا بیشتر احساس خواهد شد تا بر کردها.

همه حریفان اردوغان از ترس مخالف شمرده شدن با موج احساسات ناسیونالیستی عمومی با اردوغان همراه شده و از جنگ در عفرین حمایت می کنند. همه صداهای ناراضی و همه آنهایی که صلح را به جای جنگ توصیه می کنند یا سرکوب و بازداشت می شوند و یا بدتر از همه به خیانت و عامل اجنبی بودن متهم می شوند. این روزها در ترکیه منطق نمی تواند پیروز شود.

اگر نیروی نظامی ترکیه در عفرین زمین گیر شود وضعیت فرق خواهد کرد. در کشوری که تئوری های توطئه فراوان به کار برده می شود برخی این طور خواهند اندیشید که این دقیقا همان چیزی است که آمریکا روی آن حساب کرده بود. حتی برخی این طور فکر خواهند کرد که روسیه با اجازه دادن به ترکیه برای ورود به عفرین می خواست انکارا را که دشمن تاریخی و استراتژیک خود می بیند تضعیف کند.

از آن جایی که اکنون تعداد پرسشها بیشتر از پاسخ هاست، هفته ها اگر نه ماه های پیش رو، وضعیت را روشن تر نشان خواهد داد.

منبع: المانیتور

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101