رابطه میان اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی این کشوراز زمان برگزاری رفراندوم استقلال در 25 سپتامبر 2017 در اقلیم کردستان در پایین ترین سطح خود قرار داشته است. دولت مرکزی عراق علاوه بر بازپس گیری میادین نفتی کرکوک اقدامات تنبیهی شدیدی علیه اقلیم کردستان وضع کرده است. دولت حیدر العبادی پروازهای بین المللی را در اقلیم کردستان ممنوع کرده است بنابر این خطوط هوایی بین المللی نمی توانند به طور مستقیم به فرودگاه های اربیل و سلیمانیه پرواز داشته باشند. رابطه میان دو پایتخت از سال 2014 بر سر نفت و بودجه در تنش بوده اما آخرین حوادث در عراق این رابطه را از بد به وخیم تبدیل کرده است.

اما این امکان وجود دارد که بتوان نه تنها رابطه میان اقلیم کردستان و بغداد را حفظ کرد بلکه به توافقی درازمدت و پایدار دست یافت. قرار است انتخابات عمومی عراق در ماه می 2018 برگزار شود و ایالات متحده آمریکا و جامعه بین المللی، ترجیح می دهند حیدر العبادی به جای نوری مالکی نخست وزیر قبلی عراق که در میان دیگر رقبا بخت بیشتری برای انتخاب شدن دارد به عنوان نخست وزیر آینده عراق انتخاب شود. آمریکا همچنین آگاه است که برای جلوگیری از سقوط دولت جدید عراق حمایت کردها لازم است.

از زمان تصرف کرکوک و میادین اطراف آن از سوی دولت مرکزی عراق، تولید نفت خام در کرکوک از 450000 بشکه در روز به حدود 150000 بشکه رسیده است. به دنبال کاهش تولید، شرکت بزرگ نفتی بریتیش پترولیوم انگلیس یادداشت تفاهمی را با دولت عراق برای افزایش تولید نفت به 750000 بشکه در روز امضا کرده است. جبار العیبی وزیر نفت عراق حتی اشاره کرد که بغداد یک خط لوله نفتی را که اقلیم کردستان را دور می زند احداث خواهد کرد.

اما موانع بسیاری وجود دارد که انجام این کار را بسیار دشواار می کند. قبل از همه، اگر بغداد به احداث خط لوله جدیدی اقدام کند این کار به دو سال و نیم زمان نیاز دارد. دوم این که، کرکوک یک منطقه مورد مناقشه میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق است بنابر این حتی اگر دولت مرکزی عراق اقلیم کردستان را دور بزند این مسئله به یک اختلاف سیاسی تبدیل خواهد شد که مانع از رسیدن به توافق بر سر تقسیم منابع خواهد شد. به نفع اقلیم کردستان، بغداد و بریتیش پترولیوم نیست که بخش اعظم تولید نفت در کرکوک با یک مشکل جدی روبه رو شود. اما یک انتخاب برای توافق بر سر تقسیم منابع وجود دارد که برای بغداد و اربیل معامله ای برد-برد محسوب می شود و همچنین مایه خرسندی آمریکا نیز خواهد شد که خواهان انتخاب دوباره عبادی با حمایت کردهاست.

لازمه این انتخاب توافق سیاسی میان اقلیم کردستان عراق و حیدر العبادی قبل از برگزاری انتخابات است. البته این امر به امتیاز دهی از هر دو طرف نیز نیاز دارد. اقلیم کردستان با از دست دادن کرکوک و نیمی از منابع مالی خود در حال حاضر کنترل تولید حدود 350000 بشکه نفت خام شامل منطقه خورمله را در دست دارد که امتیاز آن در سال 2008 از سوی وزیر نفت عراق به شرکت KAR واگار شد. خورمله بخشی از ساختار کرکوک است اما در خارج از حوزه استان کرکوک می باشد.

اقلیم کردستان از سال 2014 که دولت عراق سهم بودجه آن را قطع کرد برای پرداخت حقوق کارمندان خود تلاش کرده است. همچنین قطع روزانه 35000 بشکه نفت کرکوک به این معنی است که دولت اقلیم کردستان عراق پول کافی برای پرداخت حقوق کارمندان خود در اختیار ندارد. علاوه بر آن، میلیاردها دلار به ترکیه، شرکت های ساختمانی و شرکت های نفتی بین المللی بدهی دارد. خوب، چه کار می توان برای برون رفت از این بن بست انجام داد؟

اینجا یک انتخاب وجود دارد که هر دو طرف را از بن بست خارج می سازد: از سر گیری صدور نفت خام از طریق خط لوله کنونی اقلیم کردستان- جیحان ترکیه توسط شرکت بازاریابی و فروش نفت عراق به نام سومو. عراق می تواند درآمدی را که از طریق فروش نفت کرکوک از طریق این خط لوله به دست می آورد برای پرداخت حقوق کارمندان در اقلیم کردستان مورد استفاده قرار دهد. شرکت نفت شمال عراق که میادین نفتی کرکوک را اداره می کند می تواند فورا تولید نفت را با استفاده از خط لوله کنونی اقلیم کردستان-جیحان ترکیه به روزانه 450000 بشکه افزایش دهد. علاوه بر آن، دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان می توانند به طور مشترک از منابع خورمله استفاده کنند به این صورت که: عراق می تواند نصفی از تولید روزانه 105000 بشکه ای نفت خورمله را برای رساندن صادرات نفت کرکوک به 500000 بشکه مورد استفاده قرار دهد و اقلیم کردستان عراق نیز می تواند از نصف دیگر نفت خورمله برای تغذیه پالایشگاه های خود استفاده کند.

شرکت KAR همچنان بر اساس توافق 2008 با وزارت نفت عراق می تواند در خورمله به کار خود ادامه دهد اما نفت تولید شده به طور مساوی میان اقلیم کردستان و بغداد تقسیم شود.

اقلیم کردستان همچنان خواهد توانست به طور مستقل نفت را در میادین نفتی اقلیم کردستان تولید و به فروش برساند و بدهی ها و دستمزد شرکت های نفتی را بازپرداخت کند و اقلیم کردستان را از بار بدهی های دو سال گذشته خلاص کند.

هم اقلیم کردستان و هم عراق از خط لوله موجود در اقلیم کردستان استفاده خواهند کرد و هزینه خط لوله کمتر خواهد بود. این مسئله همچنین مانند اهرمی در دست اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق علیه ترکیه در برابر موضوعاتی مانند آب، رودخانه ها و مسئله سدها عمل خواهد کرد. توافق درازمدت میان اقلیم کردستان و بغداد خطر تضعیف صنعت نفت اقلیم کردستان را رفع کرده و شرکت های نفتی بین المللی سرمایه گذاری خود را در این صنعت افزایش داده و اقلیم کردستان را قادر می سازد تولید نفت را در میادین تحت کنترل خود افزایش دهد، بهای بیشتری بابت فروش نفت دریافت کند و اهرم بهتری در برابر تامین کنندگان در اختیار داشته باشد. این امر پول کافی را در اختیار دولت اقلیم کردستان برای پرداخت هزینه هایش قرار خواهد داد.

شرکت روسی روسنفت در ماه اکتبر 2017 حدود 60 درصد خط لوله صدور نفت خام را از اقلیم کردستان خرید و تعهد کرد میزان طرفیت آن را از 35000 بشکه در حال حاضر به روزانه 1000000 بشکه برساند. شرکت بریتیش پترولویم انگلیس 20 درصد سهام روسنفت را در اختیار دارد بنابر این معامله میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق به نفع این دو کمپانی نفتی بزرگ نیز خواهد بود. این مسئله به نفع آمریکا نیز هست زیرا دو متحد آن یعنی کردها و دولت مرکزی عراق در دوران پسا داعش با هم همکاری می کنند.

هر گونه توافق و معامله نیازمند دادن امتیازهای گران و برداشتن قدم های جسورانه از سوی هر دو طرف است اما کشور عراق را که سال های سختی را پشت سر گذاشته به ثبات می رساند.

منبع: روزنامه نشنال

ترجمه خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101