به گزارش کردپرس؛ بالاخره پس از چند دهه انتظار برای احیا و بازگشایی حمام تاریخی حاج صالح در قلب بازار سقز، با پیگیری های مسئولان شهرستانی و استانی این اثر تاریخی به شهرداری و شورای شهر بصورت موقت واگذار و قرار است از مورخه 6 فروردین ماه 96، ضمن بازگشایی، در آن نمایشگاه عکس های قدیمی و صنایع دستی محلی برپا شود

همچنین بنا به اعلام شهرداری و شورای شهر، پس از فروردین 96 نیز از این حمام تاریخی پس از اخذ نظرات کارشناسان و با هماهنگی مراجع مربوطه بعنوان موزه تخصصی حمام یا مردم شناسی، گالری هنری و... مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

گفتنی است حمام «حاج صالح» به عنوان یکی از قدیمی ترین حمام های منطقه در بافت قدیمی شهر سقز و در مجموعه بازار تاریخی این شهر (یعنی خیابان فخر رازی جنب کاروانسرای تاجوانچی) ساخته شده است.

این حمام مجموعه کاملی است که همه‌ی ویژگی‌های یک حمام را دارد و شامل بخش‌های مختلفی چون بینه، سربینه، گرم خانه، خزینه، خلوتی ‌ها، تون انبار(مخزن سوخت حمام)، سیستم آب و فاضلاب است.

قدمت تاریخی حمام

براساس اعلام کارشناسان میراث فرهنگی، قدمت این حمام به دوران صفویه برمی‌گردد، اما بخش‌هایی از آن در دوران زندیه به بنا الحاق شده و در واقع قدیمی‌ترین حمام به جا مانده در شهر سقز است.

در مقطعی از زمان شخصی به اسم حاجی صالح که از رجال صاحب نفوذ سقز بوده، نسبت به خرید این بنا اقدام کرده و از همین‌رو به حمام حاج صالح مشهور شده است، اما با توجه به سبک معماری و دیگر شواهد موجود، بانی حمام شخص دیگری غیر از حاجی صالح بوده است.

مشخصات حمام

فضای داخلی حمام هم‌چون اغلب حمام‌های تاریخی دارای پوششی آهک بُری با نقوش متنوع شامل صحنه‌های شکار، فرشته بالدار و نقوش هندسی است.

کادربندی و آهک‌ بری‌های سقف و دیوارها و حجاری ستون‌ها از تزئینات بناست، آهک‌بری در حمام همان کاربرد گچبری در بناهای دیگر را دارد، در تزئین و معماری حمام از گچ استفاده نمی‌کنند چون در فضای بخارآلود و مرطوب آن مقاومت خود را از دست داده و می‌ریزد در حالی که رطوبت به استحکام آهک نیز کمک می‌کند.

ستون‌های سنگی حمام سه تکه بوده و مقطعی هشت ضلعی دارند، نورگیرها در مرکز هر گنبد نور بیرون را به داخل محیط حمام می‌کشانند.

حفر‌ه‌های حجاری شده در سکوها نیز به عنوان جاکفشی استفاده می‌شده است و افراد در مدتی که در حمام مشغول استحمام بوده‌اند، دمپایی ‌های چوبی به پا داشته‌اند.

آب گرم مورد نیاز برای استحمام را از درون خزینه با سطل بیرون می‌کشیده‌اند، در زیر خزینه «دیک هفت جوش» حمام قرار می‌گرفته و آن را گرم می‌کرده است، البته غوطه خوردن در آب خزینه خود بخشی از مراحل استحمام و در واقع آخرین مرحله بوده است.

مساحت کلی بنا در حدود 900 مترمربع است که دارای پوشش سقف گنبدی بوده و با توجه به سردسیر بودن منطقه در جهت جلوگیری از هدررفت گرما و حرارت داخلی، هم‌چون غالب حمام‌های تاریخی در سطحی پائین‌تر از معابر و زمین‌های اطراف بنا شده است.

تغییر کاربری و تملک حمام تاریخی حاج صالح

این حمام در دهه 40 و 50 به زورخانه تغییر کاربری پیدا کرد و تخریب‌ها و تغییر کاربری‌های اندکی در آن روی داد، تا اوایل دهه 60 این مکان تا مدتی تعطیل و متروکه باقی ماند و نوادگان و فرزندان حاج صالح نیز درصدد فروش حمام و تبدیل آن به مغازه بودند اما میراث فرهنگی استان کردستان برای جلوگیری از تخریب آن حمام را خریداری کرده و از دهه 70 پیش عملیات مرمت و بازسازی در این بنا آغاز نمود و مقرر شده بود پس از پایان اقدامات مرمتی، این حمام تاریخی به موزه تغییر کاربری خواهد داد.

براساس این گزارش، حمام «حاج صالح» در سال 1379 به شماره 2830 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و چندین برنامه مرمتی و تبدیل آن به موزه انجام، که آخرین آن مربوط به تابستان سال91 برای رفع رطوبت بنای مذکور بوده است. هم اکنون نیز اقداماتی توسط شهرداری و شورای شهر جهت بهره برداری از حمام در حال انجام می باشد.

احیا و تعیین کاربری این حمام تاریخی ضمن حل بخشی از خلاء نبود موزه در سقز به تقویت گردشگری و احیای بازار تاریخی سقز و شناساندن بخشی از تاریخ این منطقه کمک خواهد نمود.

گزارش از: محسن مصطفایی