در یک روز آفتابی در دیاربکر به سمت شهر قدیمی سورچی می رفتم. اعلام شده بود که «منارۀ چهارپایه» پس از دو سال و نیم برای بازدید عموم باز شده است. از روز 2 دسامبر 2015، پس از آن که طاهر الچی رئیس کانون وکلا و دوست ما در کنار مناره به قتل رسید، رفتن به آنجا ممنوع شده بود.

می دانستم دیدن مناره پس از دو سال و نیم برایم سخت خواهد بود، اما رفتم. مناره با پرچم ترکیه پوشیده شده بود. دیگر مثل منارۀ سابق خودمان نبود. در کنار پایه های آن ایستادم. آخرین باری که آنجا بودم روز 1 دسامبر 2015 بود. من آنجا ایستاده بودم، در حالی که گربه ها خون خشک شدۀ طاهر الچی را می خوردند، و تا زمانی که حکومت نظامی اعلام شد، چند ساعت از صحنه مراقبت کردم.

مناره و مسجد آن باز بودند، اما درست از پشت مناره مانع های حکومت نظامی شروع می شدند. هنوز در شش محلۀ سورچی حکومت نظامی ادامه دارد. من نمی توانم به کلیسای ارمنی ها بروم. کلیسای سنت گیارگوس نیز مانند بسیاری دیگر از اماکن تاریخی که در محدودۀ حکومت نظامی قرار داشتند، غارت شده است. بیش از دو سال و نیم است که ساکنان منطقه نتوانسته اند وارد آنجا شوند و تنها نیروهای امنیتی به آنجا تردد داشته اند. پس چه کسی این اماکن را غارت کرده است؟

داستان های زیادی در شهر دهان به دهان می چرخد. مردم باور دارند که در محدودۀ حکومت نظامی اشیای تاریخی با ارزش و جواهرات زیادی کشف شده و به فروش رفته است. من به یک طلا فروشی رفتم که صاحب آن را مدت ها است می شناسم. او تأیید کرد که اشیا و جواهرات تاریخی از آن منطقه به بازار آمده و فروخته شده است. وی گفت کسانی که نسبت های نزدیک با نیروهای امنیتی داشتند آن اشیا را به بازار می آوردند.

به پیاده رویم ادامه دادم و به سمت علی پاشا رفتم، که یکی از قدیمی ترین مناطق شهر است و به نام پروژۀ احیای شهری تصرف شده است. این منطقۀ هزار ساله کاملاً تخریب شده است. چادرهای اندکی در نزدیکی منطقۀ تخریب شده وجود دارند. این چادرها متعلق به خانواده هایی هستند که خانه هایشان ویران شده و جایی برای رفتن ندارند. در خیابان باریکی که دقیقا پشت منطقه تخر یب شده واقع شده است اشیای تاریخی زیادی، مانند جعبه، در چوبی و سنگ های قدیمی دیدم. این ها اشیای تاریخی متعلق به خانه های قدیمی بودند که توسط حکومت تخریب شده بودند. از زنی که داشت خیابان را جارو می کرد پرسیدم: «این کالاها مال چه کسی هستند؟» او جواب داد: «این اشیا متعلق به خانه های قدیمی هستند.» پرسیدم: «اینجا چکار می کنند؟» جواب داد: «برای فروش گذاشته اند.» و من با خودم فکر کردم «تاریخ را برای فروش گذاشته اند.» سورچی با قدمتی 7 هزار ساله تنها وطن کردها نیست، بلکه خانۀ ارمنی ها، چالدی ها و آشوریان نیز به شمار می رود. و اینک تاریخ همۀ ما را برای فروش گذاشته اند.

به یاد مادربزرگم می افتم، ننه ام، که در سال 2014 در سن 104 سالگی از دنیا رفت. او نسل کشی ارمنی ها را به خاطر داشت. به خاطر دارم که او به یاد همسایه های ارمنیش ترانه می خواند. وقتی ترانه می خواند گویی همان وقایع را دوباره از سر می گذراند. صد سال پیش در روستای ما در منطقۀ دجلۀ دیاربکر که شیخ سلامت نام داشت، کردها و ارمنی ها در کنار هم زندگی می کردند. در جریان نسل کشی سربازان به روستا حمله کردند، ارمنی ها را جمع کردند و آنها را به سوی مرگ بردند. سربازان همسایه های ما را یکی پس از دیگری گرفتند. ننه ام آن هنگام یک دختربچۀ کوچک بود که کنار عمویش ایستاده بود. یکی از همسایه های ارمنی به عمویش گفته بود: «چرا می گذارید ما را ببرند؟» عمویش جواب داده بود: «این ها نیروی حکومت هستند، ما چه کاری می توانیم بکنیم؟» همسایۀ ارمنی گفته بود: «ارمنی ها و کردها مانند سوزن و نخ هستند. همیشه پس از سوزن نخ می آید.» ننه ام وقتی این خاطره را مجسم می کرد، زیر لب تکرا می کرد: «همیشه پس از سوزن نخ می آید.»

در قرن اخیر، نخ سوزن را دنبال کرده است. پس از پاکسازی ارمنی ها از سرزمینشان، خشونت حکومتی به سمت کردها گرایش پیدا کرد. صد سال پیش دشمن داخلی حکومت ارمنی ها بودند؛ امروز کردها هستند. صد سال پیش حکومت ارمنی ها را از وطنشان اخراج می کرد. امروز این کردها هستند که از وطن خود رانده می شوند.

همچنان که در خیابان های سور قدم می زنم به یاد می آورم که در خلال بمباران های سال 2015 از بلندگوی خودروهای زرهی حکومت اعلام می شد: «همۀ شما ارمنی هستید، همۀ شما ارمنی های خائن هستید.»

صد سال پس از نسل کشی، ارمنی ها از نگاه حکومت ترکیه همچنان «خائن» هستند. و نفرت از ارمنی ها و کردها ادامه دارد، چرا که حکومت هر دو را «خائن» می داند.

آری ننه، نخ پس از سوزن آمد. اما دیگر هنگام آن فرا رسیده که این نخ را برید و این سرنوشت را تغییر داد. هنوز خیلی دیر نشده است.

منبع: پایگاه خبری احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس / سرویس ترکیه