به گزارش خبرگزاری کردپرس،تالاب یا گرداب زمزم یکی از پدیده های طبیعی نادر در استان ایلام است که با قدمتی دور و دراز در نزدیکی تنگه کافری شهرستان بدره قرار دارد.

آنچنان که افسانه های محلی می گویند نام تالاب یا گرداب «زمزم» و علت نامگذاری آن به این نام از گذشته های دور تاکنون همواره با نوعی خوف، دلهره ، ترس و البته نقل روایتهای گوناگون همراه بوده است.

تالاب زمزم بر اساس روایتهای گوناگون و البته شواهد مستند و بر اساس آنچه که تاریخچه حیات این گرداب می گوید از گذشته های دور تا کنون جان افراد زیادی از مردمان بومی منطقه را گرفته و حتی گفته شده است که در مواردی هم جسد جانباختگان را تحویل نداده است.

تالاب زمزم که شبیه یک دریاچه کوچک اما تا حدودی ترسناک هم هست در خاطرات بسیاری از مردم شهرستان بدره و خصوصاً آبادی های اطراف آن نقش بسیار پر رنگی داشته و بسیاری از مردم از این دریاچه خاطره ها دارند.

گردابی که به دریاهای های رویایی وصل است

مردم حوالی گرداب زمزم می گویند از گذشته های بسیار دور این گرداب جان افراد بسیاری را گرفته و عزیزان بسیاری را به کام مرگ کشانده است.مردم محلی می گویند زمزم با اینکه وسعت محدودی دارد اما هرگز عمقی برای این شبه دریاچه وجود ندارد و گویا انتهای این گرداب از کف آن به دریاچه هایی رویایی متصل است.

این گرداب دایره شکل و خوف ناک با قطر حدود 100 متر در جنوب بقعه جابر انصاری و در 10 کیلومتری شهر بدره قرار دارد .

گرداب زمزم تنها چند کیلومتر با دریاچه سد سیمره از سمت تنگه کافری فاصله دارد . وسعت آن هم اگرچه که در برابر دریاچه بزرگ سیمره ممکن است ناچیز باشد اما نام این گرداب افسانه ای بسیار ترسناک تر از نام دریاچه سیمره است.

زمزم و افسانه های محلی

از گذشته های دور تاکنون روایتها و افسانه های گوناگون درباره چگونگی شکل گیری این گرداب دریاچه مانند روایت می شود.

مرادحاصلی یکی از اهالی شهرستان بدره روایتی از شکل گیری گرداب زمزم را بر اساس افسانه های کهن که تا امروز سینه به سینه نقل شده است اینگونه بیان می کند:

جابر انصاری که امروزه آرامگاه وی هم در همین شهرستان بدره و چند صدمتری گرداب زمزم قرار دارد با مشک آبی از این محل می گذشت که با شداد کافر برخورد کرد. شداد تشنه بود و از جابر آب خواست .

شداد از جابر پرسید :در مشک آب داری ؟

جابر گفت :بله

شداد پرسید آیا آب سرد است ؟

جابر :نه سرد است نه گرم است

شداد کافر : شور است یا شیرین ؟

جابر: نه شور است نه شیرین

جابر که مایل نبود شداد با نوشیدن آب از مشک آنرا نجس کند چند دانه انار داخل مشک انداخت و گفت: صبر کن تا یک نی به دهانه مشک ببندم و آنوقت از نی آب بخور . شداد پذیرفت ولی وقتی مشک را به قصد نوشیدن آب بلند کرد دانه های انار دهانه نی را مسدود می کردند و شداد نتوانست از آن آب بنوشند و از فرط عصبانیت مشک را به زمین کوبید و جابر فورا گفت زمزم. و به این ترتیب گرداب زمزم ایجاد شد.

زمزم گردابی از حد وسط ها

زمزم بر اساس همین روایت معروف که نقل شد می گویند تا دیر زمانی در کنار آن نی زارهای زیادی بوده و باغات انار هم که با آب این تالاب آبیاری شده اند وجود داشته که البته امروز دیگر وجود ندارند.

بر اساس همین روایت، از آن پس آب آن نه شور است نه شیرین، نه سرد است نه گرم و البته از لحاظ هویت هم نه چشمه است و نه رودخانه، دریاچه نیست اما از گرداب هم بزرگ تر است در واقع گرداب و یا دریاچه ای است از حد وسط ها.

این حد وسط ها در بهره وری از آب این گرداب بزرگ هم به نوعی وجود داشته است چنانچه با این که زمزم برای خیلی ها نزدیک شدن به آن همواره خوفناک بوده است اما بسیاری نیز از آب این گرداب دریاچه مانند بهره گیری کرده و کشاورزی کرده اند.

کشاورزی با آب تالاب زمزم

وجود بخشی از زمین های کشاورزی اهالی شهرستان بدره در کناره های تالاب زمزم باعث رونق کشاورزی در اطراف این تالاب شده و زمزم سالهاست که بخشی از زمینهای کشاورزی آن مناطق را آبیاری می کند.

چند کیلومتر بالادست تالاب زمزم قطعه زمینی بزرگ که شبیه خمیره ای است، قرار گرفته است. این فطعه زمین به طول حدود هفت کیلومتراز دم تالاب تا نقطه ای در همان حوالی ،کهن دیاری با نام گاوان را شکل داده است که البته آب این تالاب کفایت سیراب کردن همه این زمینها را نداشته است.

در سالهای اخیر کشاورزی آبی در کناره های تالاب زمزم خصوصاً کشت برنج و از نوع محلی و معطر آن رونق خوبی داشته است که این البته به مدد بهره گیری از وسایل موتوری و دستگاههای کوچک پمپاز اتفاق افتاده است وگرنه در گذشته های دورتر امکانات زیادی برای بیرون کشیدن آب این تالاب برای کشاورزی در دسترس نبوده است.

با این حال چنانچه در زمینه انتقال آب از دریاچه سد سیمره و نیز تالاب زمزم سرمایه گذاری لازم صورت گیرد می توان بخشی از زمینهای کشاورزی دشت جابر را از آب زمزم و سیمره سیراب کرد.

مرادجابری انصاری اهل روستای جابر در این باره به کردپرس می گوید : منطقه جابر و چند روستای اطراف آن در یک دشت با زمینهای کشاورزی مرغوب قرار دارند که این زمینها سالهاست که به صورت دیم بهره برداری می شوند.

وی افزود: با انتقال آب از تالاب زمزم وتنگه کافری زمین های آبرفت جابر که فاصله چندانی با ساحل دریاچه سیمره ندارند حاصلخیز خواهد شد و وضعیت زندگی این مردم تغییر خواهد کرد.

حیات تالاب افسانه ای زمزم در تهدید دریاچه سیمره

در سالهای اخیر آب گیری سد سیمره باعث شکل گیری دریاچه ای بزرگ در پشت این سد شده که امروز بیش از 30 کیلومتر طول و بیشتر از یکصد کیلومتر هم ساحل دارد.

دریاچه سد سیمره از سمت تنگه کافری تنها چند صد متر با تالاب و گرداب زمزم فاصله دارد و در برخی از فصول ساحل که بارندگی ها بیشتر است فاصله این تالاب با دریاچه بسیار کم و کمتر می شود.

در چنین شرایطی و در صورت آب گیری بیشتر دریاچه سیمره این تالاب در معرض تهدید دریاچه سیمره قرار خواهد گرفت چرا که به نظر می رسد در چنین شرایطی هیچ نوع برنامه نجات بخشی برای این تالاب توسط طراحان و سازندگان سد سیمره در نظر گرفته نشده است.

بر اساس نقشه هایی که قبلا از مساحت دریاچه سد سیمره منتشر شده است این دریاچه تا کناره جاده بدره –ایلام و نزدیکی آرامگاه جابر قابلیت پیشروی دارد که در صورت چنین اتفاقی احتمالا بدون اینکه سازمانها و یا اشخاصی به فکر نجات بخشی گرداب زمزم باشند این تالاب به کام این دریاچه خواهد رفت و هویت و موجودیت آن با همه افسانه ها و روایتهایی که در مورد این تالاب افسانه ای در ذهن های مردم شهرستان بدره وجود دارد شاید برای همیشه از میان خواهد رفت.

گزارش: حشمت اله کرمی نژاد