نیروهای ارتش ترکیه در 20 ژانویه2018 عملیات شاخه زیتون را علیه نیروهای کرد سوریه در عفرین که توسط نیروهای ypg کنترل شده و به صورتی دموکراتیک از سوی کردها اداره می شد آغاز کرد. در این تهاجم، نیروهای شورشی- جهادی ارتش آزاد سوریه نیز که در گذشته از طرف مرزهای ترکیه حملاتی را علیه شمال سوریه انجام داده بودند شرکت کردند. ترکیه هرگز اداره خودگردان کردی را در شمال سوریه نپذیرفته و ابتدا جبهه النصره و سپس داعش را برای حمله به مناطق کردنشین سوریه که روژاوا خوانده می شود ترغیب و تشویق کرده است. گفته می شود حزب اصلی سیاسی کرد سوریه به نام اتحاد دموکراتیک سوریه یا pyd ارتباط نزدیک خود را با حزب کارگران کردستان ترکیه یا پ.ک.ک که آنکارا آن را گروهی تروریستی می داند حفظ کرده است.

با این وجود، ارتش ترکیه بدون رضایت روسیه نمی توانست تهاجم خود را علیه کردها در عفرین آغاز کند زیرا آسمان این منطقه تحت کنترل روسیه است. برای اولین بار، ایلنور چویک، مشاور رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه در مصاحبه با سی ان ان ترک تایید کرد که روسیه به کشورش چراغ سبز نشان داده تا عفرین را تصرف کند. ایلنور چویک در این مصاحبه گفته که : « اگر روسیه مسیر هوایی را برای ما باز نکرده بود نه تنها نمی توانستیم وارد عفرین شویم بلکه حتی نمی توانستیم یک پهباد را در آسمان عفرین پرواز دهیم». روسیه که قبلا از اداره خودگردان کردی در سوریه حمایت کرده و آنها را به شرکت در نشست های مربوط به سوریه برای پایان دادن به بحران سوریه ترغیب کرده بود ناگهان رویکردی خصمانه نسبت به کردها در پیش گرفته است. این چرخش در موضع روسیه نسبت به کردهای سوریه سوال های زیادی در این باره برانگیخته و در همان حال رابطه خوب این کشور را با اداره خودگردان کردی دچار تنش کرده است.

کردها از زمان آغاز بحران در سوریه نقش مهمی در مبارزه با داعش و دیگر گروه های تروریستی در این کشور ایفا کرده است. آنها مناطق وسیعی را در شمال سوریه از کنترل این گروه های تروریستی خارج کرده و منطقه خودگردان و خودمختار کردی در شمال سوریه ایجاد کرده اند. اعلام فدرالیسم از سوی کردها در شمال سوریه به معنای جدا کردن این مناطق از کشور نیست بلکه ایجاد خودگردانی در این کشور است. روسیه از زمان ورود به جنگ داخلی در سوریه به طرق مختلف نشان داده که طرفدار دادن حق خودمدیریتی به اقلیت های مختلف در این کشور از جمله کردها است. روسیه مرتبا از حقوق کردها دفاع کرده و تلاش کرده تا کردها در هر نشستی درباره وضعیت سوریه از جمله نشست ژنو و روند صلح آستانه شرکت داده شوند. علاوه بر آن، روسیه به فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه به عنوان کردستان سوریه اجازه داد تا دفتر کردهای سوریه را در تاریخ 10 فوریه 2016 در مسکو تاسیس کند.

جدای از اینها، هم روسیه و هم کردها در جریان جنگ داخلی سوریه استراتژی های خود را برای شکست دشمنانشان تنوع بخشیده اند. روسیه از یک طرف تلاش کرده تا دل ترکیه را به عنوان یکی از متحدان غرب و دومین قدرت نظامی ناتو و همراه خود کردن این کشور از طریق مشارکت دادن آنکارا در روند صلح آستانه به دست آورد و به همین دلیل و در راستای منافع خود ترکیه را علیه آمریکا سوق داده است. روسیه تا حد زیادی در ایجاد اختلاف میان اعضای ناتو موفق عمل کرده است. بنابر این، در جهت نیل ترکیه به منافع آن در قبال همکاری با روسیه، مسکو مجبور شد منافع کردها را در شمال سوریه نادیده بگیرد.

از طرف دیگر، کردها نیز با آمریکا در جهت مبارزه با داعش و شکست این نیرو متحد شده اند. همکاری نظامی کردها با آمریکا رابطه آنها را با دولت سوریه و روسیه دچار تنش کرد. علاوه بر آن، رهبران روسیه ادعا کردند که آمریکا از نیروهای کرد به عنوان اهرم و ابزاری در آینده برای تثبیت موقعیت خود در خاورمیانه استفاده می کنند. اولگ سیروموتولوی، معاون وزیر خارجه روسیه در مصاحبه خود در تاریخ 8 فوریه 2018 به خبرگزاری اسپوتنیک گفت که « تحولات عفرین در کنار برخی چیزها بر اثر اقدامات آمریکا بوجود آمده و می تواند به بی ثباتی بزرگتری در منطقه منجر شود.» سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز گفت که ایالات متحده به دنبال ایجاد نهادهای جایگزین دولت سوریه در بخش های بزرگی از این کشور است. روسیه برای تنبیه کردها به خاطر همکاری با آمریکا، به ترکیه اجازه داد تهاجم علیه عفرین را راه بیاندازد و آمریکا را به خاطر این اتفاق مورد مواخذه قرار داده است.

رهبران pyd در چنین موقعیتی نتوانستند پی به بازی آمریکا در منطقه ببرند. آمریکا هیچ وقت به طور جدی با داعش در سوریه مقابله نکرده است بلکه بیشتر نگران منافع خود بوده تا منافع کردها در سوریه. فارغ از این که چه دلیلی پشت همکاری کردها با آمریکا بوده، رفتار روسیه در اجازه دادن به ترکیه برای حمله به کردها در عفرین مناسب نبود.

با وصف این ها، کردهای سوریه به خاطر این که جانفشانی های آنها در مقابله با داعش از سوی دولت سوریه وقدرت های عمده از جمله روسیه نادیده گرفته شده ناامید شده اند. با وجود این که روسیه تمایل واقعی برای حل مسئله کردها نشان داده اما تاکنون در متقاعد کردن بشار اسد به دادن خودگردانی و خواسته کردها مبنی بر ایجاد خودمختاری در مناطق کردنشین موفق نبوده است. روسیه حتی کردها را مجبور کرد تا عفرین را به منظور جلوگیری از تهاجم ترکیه به دولت مرکزی تسلیم کنند. روسیه در این زمینه رویکرد ایجاد توازن خود میان کردها و بشار اسد رها کرد و کردها را تحت فشار قرار داد تا با بشار اسد سازش کنند. با این حال، اداره خودگردان عفرین دیکته روسیه را برای تحویل دادن عفرین نپذیرفت و وقتی پیشنهاد این کشور از سوی کردها رد شد مسکو نیروهای خود را از منطقه بیرون برد. به نظر می رسد که روسیه مجبور بود کردهای سوریه را رها کند و همکاری با ترکیه و دیگر متحدان سوریه را در اولویت قرار دهد.

روسیه مانند دولت ترکیه، مسئول خونریزی در عفرین است. در حال حاضر رابطه دوستانه میان کردهای سوریه و دولت روسیه دچار گسست شده است. مردم در عفرین احساس می کنند که روسیه به آنها خیانت کرده است زیرا به ترکیه اجازه داد ترکیه به این منطقه از مناطق کردنشین سوریه حمله کند.

منبع: اورآسیا ریویو

نویسنده: دکتر مانابهانجان مهر، پژوهشگر در مرکز اروپا و اوراسیا و انستیتوی مطالعات دفاعی در دهلی نو هند.

ترجمه: خبرگزار یکردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101