نتایج انتخابات پارلمانی عراق در ماه می امسال بسیاری را متعجب کرد. ائتلاف به رهبری مقتدی صدر، روحانی شیعی بخش زیادی از 329 کرسی پارلمان عراق را به خود اختصاص داد و سه ائتلاف دیگر شیعی و یا به رهبری شیعیان پس از ائتلاف صدر قرار گرفتند. بنابر این، تنها 61 کرسی برای کردها باقی ماند و سنی ها نیز فقط 31 کرسی کسب کردند. این مسئله وجود اختلافات عمیق میان کردها وسنی ها را نشان داد و نمایان ساخت که چگونه این اختلافات به همراه پیگیری مسئله استقلال، نفوذ کردها را در صحنه سیاسی عراق کاهش داده است.

در سال 2010 اختلاف عمیقی میان ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی که نخست وزیر شد، و ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی معاون رییس جمهور عراق بوجود آمد. این مسعود بارزانی، رییس سابق اقلیم کردستان بود که آنها را به اربیل دعوت کرد تا اختلافات آنها حل شود و چنین هم شد. از سال 2005 تاکنون، بدون حمایت کردها هیچ نخست وزیری در عراق انتخاب نشده و این انتقاد کردها بود که ابراهیم جعفری را وادار کرد استعفا کند. علاوه بر این، وقتی نوری مالکی برای به دست گرفتن کرسی نخست وزیری برای بار سوم تلاش کرد، کردها به همراه برخی احزاب شیعی و سنی مخالفت کردند. وقتی احزاب سنی و شیعه با هم اختلاف داشتند این کردها بودند که ابتکار عمل را در دست گرفتند. اما اکنون این کردها هستند که دچار اختلاف شدید شده و وضعیتی شبیه به جنگ داخلی میان دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان عراق در سال 1997 بوجود آمده است.

انتخابات امسال نسبت به انتخابات گذشته تغییر زیادی نداشته است: کردها فقط دو یا سه کرسی از دست داده اند. اما کرسی مربوط به اقلیت ها افزایش یافته است. کردها در انتخابات گذشته با یک لیست واحد به پارلمان عراق رفتند. برای اولین بار از سال 2003، کردها هیئت های جداگانه برای بحث در مورد تشکیل دولت جدید عراق به بغداد می فرستند و حزب دموکرات که داعیه اتحاد کردها را دارد اولین هیئت را در 22 می فرستاد. در حالی که احزاب عراقی سناریوهای ممکن برای تشکل دولت جدید عراق را آغاز کرده اند احزاب کرد هنوز بر سر مشروعیت انتخابات بحث می کنند. جالب است رد نتیجه انتخابات و یا زمزمه تقلب در انتخابات، در اقلیم کردستان نسبت به سایر مناطق عراق بیشتر است و برخی ائتلافها تهدید کرده اند که اگر نگررانی های آنها رفع نشود به بایکوت دست خواهند زد. علاوه بر این، 14 نامزد اتحادیه میهنی در بیانیه ای، اتحادیه میهنی را به خاطر تغییر نتیجه انتخابات به نفع دیگر نامزدهای حزب مورد انتقاد قرار داده و خواستار شمارش دستی شماری از صندوق های رای شده اند. به نظر می رسد احزاب عمده سنی و شیعی عراق نتیجه انتخابات را پذیرفته اند. اگرچه مشارکت ناچیز 44.52 درصد مردم در انتخابات و زمزمه دستکاری در نتیجه آن سوال های عمده درباره مشروعیت دولت آینده عراق مطرح می کند اما حیدر العبادی پیروزی ائتلاف السائرون را به مقتدی صدر تبریک گفته است. با این حال، جبهه الوطنیه به رهبری ایاد علاوی نیز نتایج انتخابات را زیر سوال برده است.

احزاب اپوزیسیون کرد انتظار داشتند که اکثر آرا را در سلیمانیه و اربیل از آن خود کنند و در کرکوک نیز 2 کرسی به دست آورند.اما انتظارات آنها به دلیل وجود تقلب، کاهش مشارکت مردم در انتخابات، بایکوت رای دهندگانی که به حزب دموکرات و اتحادیه میهنی رای نمی دهند، عدم توانایی برای تشکل ائتلاف و عدم تمایل برای پیوستن به یکی از ائتلاف های عراقی و ناتوانی در به دست آوردن حمایت آمریکا و دیگرکشورها بر آورده نشد. البته بخشی از این شکست به دلیل عدم واکنش اپوزیسیون به حوادث دو سال اخیر مانند رفراندوم، اعتراضات بعد از آن، سقوط کرکوک و ناتوانی در ارائه برنامه ای جایگزین برای بهبود روابط با بغداد بود.

حرکت به جلو و تشکیل کابینه جدید در بغداد چالشی برای همه طرفها خواهد بود. از آن جایی که هیچ کدام از احراب عراقی اکثریت آراء را به دست نیاورده تشکیل اکثریت پارلمانی کار دشواری خواهد بود.علاوه بر آن، برخی کشورها مانند آمریکا و عربستان سعودی و دیگر کشورها برای افزایش نفوذ در دولت عراق تلاش خواهند کرد. در نهایت و بر اساس قرائت سنتی از قانون اساسی عراق، باید دولت جدید عراق حمایت همه گروهها از جمله اعراب سنی، شیعه و کردها را داشته باشد و بر اساس مولفه های قومی و فرقه ای نباشد.

با وجودی که احزاب اپوزیسیون کردی کرسی کافی برای تاثیر سرنوشت ساز در تشکیل دولت جدید به دست نیاورده اند اما احزب کرد با هم متحد نخواهند شد. با این حال ممکن است احزاب کردی بتوانند نقش ایفا کنند. مقتدی صدر خواستار تشکیل دولت ائتلافی فراتر از خطوط فرقه ای مانند دولت های گذشته شده و پیشنهاد کرده است که حزب دموکرات و جنبش تغییر می توانند شریک این دولت جدید باشند. خیلی زود، نیچروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان و مسعود بارزانی از حزب دموکرات با مقتدی صدر به منظور تبریک پیروزی وی در انتخابات تماس تلفنی داشتند. دو سناریو برای تشکیل دولت عراق در اقلیم کردستان به بحث گذاشته شده که یکی نزدیک به آمریکا و دیگری نزدیک به ایران است. اولی شامل ائتلاف نصر حیدر العبادی، السائرون مقتدی صدر، الوطنیه ایاد علاوی، القرار اسامه نجیفی به همراه حزب دموکرات و دیگر احزاب اپوزیسیون است و دومی شامل ائتلاف فتح، مالکی، اتحادیه میهنی و برخی نیروهای اپوزیسون کردی و عرب سنی است.

درست است که کردها نفوذ خود را از دست داده اند اما همچنان بازیگر اصلی در ایجاد ائتلاف هستند. هر دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان در موقعیتی هستند تا پیشنهاد حمایت کردها را از هر طرفی که بتواند در عراق دولت تشکیل دهد ارائه دهند. احزاب کوچکتر یاد گرفته اند برای رقابت موثر با دو حزب عمده کردی در سطح منطقه ای و فدرالی، نیازمند ائتلاف قدرتمندی در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان در ماه سپتامبر آینده هستند. درست است که ممکن است که کردها دیگر در عراق تعیین کننده نباشند اما صدای کردها همچنان در دولت عراق شنیده خواهد شد.

حزب دموکرات نتایج انتخابات را در سلیمانیه رد کرده و اتحادیه میهنی نتایج را در دهوک قبول ندارد. احزاب کوچتر اتحادیه میهنی و حزب دموکرات را به دستکاری در نتایج انتخابات متهم کرده اند. اتحادیه میهنی این اتهام را رد کرده است در حالی که نیروهای یگان 70 وابسته به این حزب به مقر اصلی جنبش تغییر در سلیمانیه یورش برد. جنبش اسلامی کردستان و حزب کمونیست کردستان نتایج انتخابات را رد کرده و خواستار برگزاری مجدد انتخابات شده اند. ترکمن ها و اعراب در کرکوک نیز نتایج انتخابات را نپذیرفته اند. همه احزاب به جز، اتحادیه میهنی، دموکرات کردستان و جنبش نسل نو تهدید کرده اند اگر به اعتراض آنها به دستکاری در انتخابات رسیدگی نشود، از روند گفتگوها برای تشکیل دولت جدید عراق در بغداد خارج شده و به ایجاد ائتلاف انتخاباتی برای انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان که در سپتامبر 2018 برگزار می شود اقدام خواهند کرد.

منبع: انستیتو تحریر در واشنگتن

نویسنده: کمال چومانی

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101