شناخته شده ترین و شانس اول پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 24 ژوئن 2018 ترکیه رجب طیب اردوغانی است که 16 سال است با حزب عدالت و توسعه هدایت کشور ترکیه را در دست دارد. سیاستمداری که شاید در جهان یک نمونه منحصر به فرد به حساب می آید. موسس حزبی که تنها یک سال پس از تاسیس وارد عرصه انتخابات در ترکیه شده و از آن تاریخ تا کنون تمام انتخابات برگزار شده چه در مجلس، چه در شهرداری ها و چه ریاست جمهوری را به عنوان حزب اول پیروز شده است. رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه که 16 سال توانسته اند اعتماد بالای مردمی در ترکیه را کسب کنند اکنون در آستانه چالشی بسیار بزرگ قرار گرفته اند، چالشی که یا آنان را به بالاترین قدرت در عرصه سیاسی ترکیه خواهد رساند و یا به طور کامل به حذف آنان از سیاست این کشورمنجر خواهد شد. در اینجا سعی خواهیم کرد تا معرفی اجمالی از این سیاستمدار شناخته شده و حزب متبوع وی را ارائه کنیم.

معرفی حزب عدالت و توسعه

حزب اسلام گرای عدالت و توسعه، مرسوم به آک پارتی در 14 آگوست 2001 میلادی، به صورت رسمی با تایید وزارت کشور ترکیه تاسیس شد. یاشار یاکیش، دیپلمات قدیمی ترکیه به همراه یک هیئت 5 نفره متشکل از نور دوغان توپال اوغلو، یاسمین کومرال، مهرماه بلما ساتیر، ابراهیم بوزقورت اوزال، و حیاتی یازیچی به عنوان وکیل حزب، لیست 74 نفری موسسان حزب عدالت و توسعه را به وزارت کشور ارائه کردند. حزبی که در مدت زمان کوتاهی پس از تاسیس؛ وارد عرصه انتخابات در ترکیه شده و از آن تاریخ تا کنون در مدت 16 سال تمام انتخابات هایی را که برگزار شده، برده است. این حزب در واقع از دل حزب رفاه بیرون آمده که در 16 ژانویه 1998 از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه منحل شده و بعد از آن نیز اعضای این حزب با شعار"دیدگاه ملی" حزبی تحت عنوان حزب فضیلت را به وجود آورند. ولی این حزب به دلیل عدم تغییر سیاست های اولیه حزب که به حزب رفاه برمی گشت و کادر پیر و فرسوده رهبری که داشت نتوانست توجه ملت ترکیه را به خود جلب کند و همین مسئله باعث شد جریانی تحت عنوان اصلاح طلب ها به رهبری عبدالله گل در دل حزب فضیلت به وجود آمده و وارد رقابت با اعضای قدیمی حزب شوند. این رقابت در سال 2000 میلادی به اوج خود رسید و در کنگره بزرگی که حزب فضیلت در 14 مارس برگزار کرد اصلاح طلبان با اختلاف بسیار کمی شکست خوردند و ریاست حزب دست اعضای سابق باقی ماند. ولی این حزب نیز زیاد نتوانست دوام بیاورد و سرنوشتی مشابه با سرنوشت حزب رفاه داشت و در تاریخ 22 ژوئن 2001 از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه منحل شد. اصلاح طلبان که در آن تاریخ در زندان بودند و رجب طیب اردوغان نیز در میان آنان بود بعد از منحل شدن حزب از زندان آزاد شده و بلافاصله اقدام به تاسیس حزبی جدید تحت عنوان حزب عدالت و توسعه کردند. اهداف و برنامه های حزب عدالت و توسعه که بیشتر با تلاش رجب طیب اردوغان، عبدالله گل، عبدالطیف شِنَر، ادریس نعیم شاهین، بینالی ییلدیریم و بولنت آرنچ طراحی شده و با حمایت افراد وابسته به احزابی همچون، حزب سلامت ملی، حزب رفاه – فضیلت، حزب آنا وطن (اعضای نزدیک به تورگوت اوزال) حزب دموکرات، عدالت و راه راست (موسوم راست مرکز) به وجود آمد. این گونه بود که حزب جدید التاسیس عدالت و توسعه تنها 15 ماه بعد از تاسیس حزب وارد عرصه انتخابات شده و در انتخابات 3 نوامبر 2002 با کسب 34.63 درصد آراء به ریاست عبدالله گل توانستند 58مین جمهوری ترکیه را به دست بگیرند و از آن تاریخ تا کنون در تمامی انتخابات ها پیروز میدان سیاسی ترکیه باشند. این حزب که با شعار "هدف حاضر ترکیه؛ 2023" پا به عرصه سیاسی ترکیه گذاشته است در واقع یکی از مبتکران تغییر سیستم مدیریتی کشور از پارلمانی به ریاست جمهوری است که با محوریت رجب طیب اردوغان سالهاست بر روی این موضوع اقدامات کلان صورت می گیرد. هدفی که در صورت پیروزی این حزب بعد از 16 سال تلاش مستمر به واقعیت خواهد پیوست. حزب عدالت و توسعه با تکیه بر ایدئولوژی " محافظه کاری، دموکراسی، لیبرال اقتصادی و نوعثمانی گری" در عرصه سیاسی ترکیه شناخته می شود یک حزب مطلقا دست راستی می باشد که تاکید فراوانی بر مقوله اسلام گرایی در عرصه های مختلف ترکیه داشته است. ریاست این حزب تا کنون میان 3 فرد دست به دست شده است:

رجب طیب اردوغان: 2001 تا 2014

احمد داوود اوغلو: 2014 تا 2016

بینالی ییلدیریم: 2016 تا 2017

رجب طیب اردوغان: 2017 تا کنون

معرفی رجب طیب اردوغان

رجب طیب اردوغان در 26 فوریه 1954 از یک خانواده اهل ریزه در استانبول به دنیا آمد. در 1973 از مدرسه علوم دینی امام خطیب استانبول فارغ التحصیل شده و بعد از شرکت در آزمون فقه در دبیرستان ایوب موفق به کسب مدرک دیپلم خود از این دبیرستان شد. بعد از آن وارد موسسه عالی آموزشی اقتصاد و تجارت آکسارای وابسته به مرکز آکادمی علوم اقتصاد و تجارت استانبول شد و در دوران دانشگاه خود فعالیت های سیاسی را نیز آغاز کرد.

اولین تجربه او در زمینه فعالیت های سیاسی عضویت در اتحاد طلبه های ملی ترک بود. بعد از آن در سال 1976 به عنوان ریاست شاخه جوانان منطقه بی اوغلو حزب سلامت ملی انتخاب شد و در پی پیشرفت های وی در این سمت به عنوان رئیس تشکیلات استانبول حزب سلامت ملی انتخاب شد. در 1977 حین یک کنفرانس با امینه همسر خود آشنا شده و در 4 جولای 1978 با وی ازدواج کرد. وی صاحب 4 فرزند شامل 2 دختر و 2 پسر است (احمد بوراک، نجم الدین بلال، اسرا و سمیه).

بعد از آن که در 1981 حزب سلامت ملی منحل شد، با تاسیس حزب رفاه در 1983 به عضویت این حزب درآمده و فعالیت های سیاسی خود را از سر گرفت. در 1986 نامزد انتخابات پارلمانی و در 1989 نامزد ریاست شهرداری منطقه بی اوغلو استانبول شد ولی در هیچ کدام از انتخابات ها رای نیاورد. در 1991 با این که رای کافی برای ورود به پارلمان ترکیه را کسب کرده بود ولی به دلیل قانون "رای ترجیحی" شورای عالی انتخابات نمایندگی وی از سوی این شورا لغو شد. در 1994 با کسب 25.19 درصد از آراء انتخابات شهرداری های ترکیه به عنوان شهردار کلانشهر استانبول انتخاب شد و در دوران شهرداری اش به دلیل 18 پرونده فساد مالی، برای وی پرونده قضایی تنظیم شد ولی تمام پرونده های فساد مالی وی به دلیل نماینده پارلمان بودن و استفاده از حق مصونیت قضایی ناتمام باقی ماند.

به دلیل سخنرانی که در 6 دسامبر 1997 در استان کردنشین سرت داشت به اتهام "تحریک مردم منطقه به دشمنی با تکیه بر مفاهیمی همچون طبقه اجتماعی، نژاد، دین و مذهب" به 10 ماه حبس محکوم شد. در 26 می 1999 به زندان افتاد. بعد از آن که 4 ماه و 10 روز در زندان بود در 24 جولای 1999 از زندان آزاد شد.

دوران بعد از آزادی وی از زندان دورانی است که می توان آن را زمان تاسیس حزب عدالت و توسعه معرفی کرد. بعد از تاسیس حزب که در بخش اول گزارش شرح کاملی از آن ارائه شد و پس از پیروزی حزب عدالت و توسعه در اولین انتخابات خود به دلیل منع فعالیت سیاسی که رجب طیب اردوغان داشت نتوانست در 58مین حکومت ترکیه حضور داشته باشد و به همین دلیل کابینه توسط عبدالله گل بسته شد. در این دوره از مجلس برای لغو ممنوعیت فعالیت های سیاسی اردوغان طرحی به مجلس ارائه شد که علی رغم تصویب این طرح توسط مجلس، احمد نجدت سزار، رئیس جمهور وقت ترکیه به دلیل شخصی بودن این طرح آن را وتو کرد. این طرح به شکل دیگر تحت عنوان تغییر قانون بار دیگر به مجلس ارائه شد که این بار از سوی نجدت سزار نیز تایید شده و منع فعالیت سیاسی اردوغان نیز لغو شد.

رجب طیب اردوغان در سال 2009 میلادی که قدرت را به اندازه کافی به دست گرفته بود روند مذاکرات صلح با کردها را آغاز کرد. طرحی به میان گذاشته شد که درگیری با PKK را به اتمام می رساند و مذاکره کلید می خورد. در این روند برخی سیاست های درهای باز در خصوص کردها اعمال شد. استفاده از زبان کردی مجاز شد. نام های کردی شهرها و روستاها به آنان بازگردانده شد و حتی تدابیری اندیشیده شد که نیروهای نظامی PKK با خلع سلاح بتوانند به جامعه بازگشته و زندگی اجتماعی خود را از سر بگیرند. حتی در این روند بود که رجب طیب اردوغان به خاطر کشتار درسیم عذرخواهی هم کرد. در کاخ دلمه باغچه هیئت حکومتی و هیئت امرالی تشکیل جلسه داده و پیش نویس توافق عبدالله اوجالان از کاخ دلمه باغچه به صورت زنده پخش شد. ولی تمامی این ها بعد از انتخابات 2015 از میان رفته و این طرح اردوغان با شکست واقعی روبه رو شد و موج جدیدی از درگیری ها که به مراتب شدیدتر و گسترده تر بود از سر گرفته شد.

یکی دیگر از مهمترین بخش های حیات سیاسی اردوغان مسئله پارک گزی در سال 2013 میلادی بود. طرح قطع درختان پارک گزی در میدان تاکسیم استانبول توسط اردوغان و حکومت به یک مقاومت بسیار بزرگ در این کشور تبدیل شد. میلیون ها انسان به مدت 2 هفته علی رغم سرکوب و اقدام خشن پلیس ترکیه از میدان تاکسیم خارج نشده و دوران بسیار پرالتهاب و تنش زایی را برای اردوغان رقم زدند. 8 کشته و صدها زخمی و هزاران بازداشتی نتیجه این طرح اردوغان و مقاومت گزی بود. عملیات های مبارزه با فساد مالی 17 و 25 دسامبر، کودتای نافرجام 15 جولای 2016، پرونده خروج ارز از ترکیه به مقصد بهشت های مالیاتی، رفراندوم تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم مدیریتی از پارلمانی به ریاست جمهوری از دیگر موضوعات مهم در حیات سیاسی اردوغان به حساب می آید.

آرایش سیاسی رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه در انتخابات 24 ژوئن 2018

حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان با این که شانس اول پیروزی در انتخابات 24 ژوئن 2018 ترکیه به حساب می آیند ولی این حزب و شخص اردوغان بعد از 16 سال پیروزی های مختلف در عرصه رقابت سیاسی ترکیه اکنون با یک چالش بسیار جدی روبه رو هستند. حزبی که همواره بر روی آراء کردها حساب ویژه ای باز کرده و کلید پیروزی ادوار مختلف انتخاباتی اش شاید همین آراء کردها بوده است اکنون بعد از سیاست های ضد کردی کلانی که از خود نشان داده بخش قابل توجهی از این آراء را از دست داده است. شاید به همین خاطر است که این حزب برای ایجاد یک جایگزین دست به ائتلاف با ملی گراهایی همچون حزب حرکت ملی و حزب اتحاد بزرگ زده است.

از طرف دیگر نیز شرایط اپوزیسیون به مانند انتخابات های گذشته نیست. بعد از 16 سال رقابت با حزب عدالت و توسعه، اپوزیسیون هم به این نتیجه رسیده است که دیگر به تنهایی قادر نخواهد بود این حزب را از صحنه سیاسی ترکیه بیرون براند. به همین دلیل احزاب اپوزیسیون اکنون در یک ائتلاف گسترده تحت ائتلاف ملت دور هم جمع شده اند.

بنابراین حزب عدالت و توسعه در انتخابات 27مین دوره پارلمانی ترکیه و رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری کار بسیار سختی پیش رو خواهند داشت که در صورت عبور از این پیچ خطرناک سیاسی خواهند توانست به قدرتی فراتر از آن چیزی که تاکنون داشته اند دست پیدا کنند.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه/ محمد شریفی کرجان

کد خبرنگار: 30102