دکتر نیکولاس پانایوتیدس، رییس اندیشکده نظارت ژئواستراتژیک بر خاورمیانه درباره اقدامات سرکوبگرانه ترکیه نسبت به کردها در ترکیه و سوریه به خبرگزاری کردپرس گفت: ترکیه هنوز هم از مفاد معاهده سور بیم دارد زیرا نگران است اقدامات کردها هم در ترکیه و هم در سوریه به جدایی آنها از این دو کشور منجر شود. وی نسبت به حفظ دستاورد کردها در سوریه که اجرای نظام خودگردانی در شمال و شرق سوریه را در پی داشته شک دارد زیرا به گفته وی، رقبای کردها شامل: دولت ترکیه و دمشق از قدرت نظامی برتری نسبت به کردها برخوردار هستند.

هرچند تحولات مناطق کردنشین سوریه و عراق به دنبال ضعیف تر شدن داعش که کردها از این فرصت برای نشان دادن قابلیت های خود به جامعه جهانی استفاده کردند، فروکش کرده است اما به سبب تمایل دمشق به بازپس گیری مناطق تحت کنترل کردها، ادامه حملات و سرکوب های ترکیه علیه کردها هم در ترکیه و هم در سوریه، تحولات مربوط به مسائل کردی در ترکیه و سوریه همچنان دامنه وسیعی دارد. به همین دلیل، خبرگزاری کردپرس درباره وضعیت کردها بویژه در ترکیه و سوریه با تمرکز بر موضع ترکیه و دمشق در مورد کردها، با دکتر نیکولاس پانایوتیدس، رییس اندیشکده نظارت ژئواستراتژیک بر خاورمیانه و استادیار دانشگاه آمریکایی قبرس گفتگو کرده است.

دکتر پانایوتیدس معتقد است که ترکیه بعد از پیروزی رجب طیب اردوغان همچنان سرکوب کردها را دنبال خواهد کرد زیرا اصولا ترکیه به دنبال اجرای تئوری توسعه طلبی بر اساس رویای بازگشت به دوران عثمانی و گسترش حوزه قلمرو جغرافیایی خود در منطقه است. وی در مورد کردهای سوریه گفت آنها در موضع قدرتمندی ندارند. ابرقدرتها ترکیه را بر اساس منافع خود بر کردهای سوریه ترجیح می دهند. وی در مصاحبه با کردپرس نسبت به حفظ دستاوردهای کردهای سوریه در جنگ با داعش که شامل تسلط آنها بر حدود یک چهارم خاک سوریه و برقراری سیستم خودگردانی در شمال و بخشی از شرق سوریه است، ابراز تردید کرد.

متن کامل مصاحبه کردپرس با دکتر نیکولاس پانایوتیدس، رییس اندیشکده نظارت ژئواستراتژیک بر خاورمیانه:

کردپرس: سابقه ارتباط روسیه با کردها طولانیست. شما این ارتباط را چگونه ارزیابی می کنید؟

دکتر پانایوتیدس: از منظر تاریخی اگر بررسی کنیم روسیه رابطه خوبی با کُردها داشته است. با این حال، باید تاکید کنیم که روسیه از کردها به عنوان اهرم یا کارت فشار علیه دیگر کشورها در منطقه و به عنوان ابزاری برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه استفاده کرده است. به عنوان نمونه می توانیم به حمایت روسیه از منطقه مهاباد در ایران در زمان حکومت پهلوی اشاره کنیم که روسیه از آن از ایجاد کیانی خودمختار حمایت کرد. روسیه همچنین در دهه 1990 ارتباط خوب خود را با کردها و بویژه پ.ک.ک برقرار کرد. اما روسیه اکنون ترجیح داده است به دلایل بسیاری به جای حمایت از کردها با ترکیه همپیمان باشد. به عقیده من، ترکیه موافقت کرده تا دیگر مثل سابق پیگیر برکناری حکومت کنونی سوریه و بشار اسد نباشد و در مقابل، روسیه چراغ سبز نشان داده و به ترکیه اجازه داده است مسئله کردها را بویژه در سوریه آن طور که خود می خواهد اداره کند. از یک نگاه دیگر، روسیه به همکاری ترکیه در سوریه در سطوح تاکتیکی برای جلوگیری از هر گونه تنش نظامی که به طور کلی موقعیت بشار اسد را تضعیف می کند و نیز منافع روسیه را در خاورمیانه به خطر بیاندازد، نیاز دارد.

کردپرس: اگر به خوبی نگاه کنیم، کردها در یک سال اخیر، هر وقت به کمک آمریکا و روسیه نیاز داشتند، این دو ابرقدرت آنها را تنها گذاشته اند. در حالی که این دو کشور همواره ادعای حمایت از کردها حداقل در برحه مبارزه با داعش را داشته اند؛ نمونه عدم حمایت این دو ابرقدرت را از کردها در قضیه بازپس گیری مناطق مورد مناقشه از سوی دولت عراق، عفرین و این اواخر منبج می توان ذکر کرد؟ چرا؟

دکتر پانایوتیدس: به این دلیل است که قدرت های بزرگ و بویژه آمریکا نشان داده اند که نمی خواهند رابطه خود را با یک منحد منطقه ای و عضو ناتو مانند ترکیه قطع کنند. بنابر این، کردها قابل فروختن بوده و همواره به حال خود رها شده اند. من شخصا، با این که کُرد نیستم، از موضع آمریکا در قبال کردها بسیار ناامید هستم به این خاطر که کمکی که کردها در مبارزه با جهادی های افراطی کردند قابل ارزش گذاری و قیمت گذاری نبوده است؛ کمکی که آنها کردند بسیار با ارزش بود.

کردپرس: ترکیه همواره تهدید کرده که تمام نوار مرزی سوریه با این کشور را که تحت کنترل کردهاست تصرف کرده و ممکن است در منطقه شمال عراق نیز منطقه امن ایجاد کند. ایا ترکیه می تواند این مناطق کردنشین متعلق به کشورهای دیگر را تحت تصرف خود قرار دهد؟

دکتر پانایوتیدس: اقدامات ترکیه بر اساس واکنش های میدانی و تحولات مناطقی خواهد بود که در آن قصد اقدام دارد. من عمدتا به توافق منبج و مقاومتی رجوع می کنم که ارتش ترکیه ممکن است با آن روبه رو شود. من نمی توانم هیچ چیزی را که ممکن است اتفاق بیفتد رد کنم. قلمروگشایی و توسعه گرایی ترکی در زمان حکم رانی رجب طیب اردوغان به نقطه عطف خطرناکی رسیده است زیرا خط مشی و راهنمای این توسعه گرایی زمین و خاک بر اساس منطق ایدئولوژی نئوعثمانی است. به عبارت دیگر، مسئله تجدیدنظرطلبی نشأت گرفته از توسعه طلبی ایدئولوژیک در ترکیه زیاد به چشم می خورد و در عمل به اقدامات توسعه طلبانه ای تبدیل می شود که نشانه های آن را می توان در عملیات های نظامی این کشور در سوریه مانند عملیات سپر فرات و شاخه زیتون مشاهده کرد. به من باور داشته باشید؛ از آنجایی که دو سوم از خاک کشور من تحت اشغال ترکیه است چیزهای زیادی درباره توسعه طلبی ترکیه می دانم.

کردپرس: با وجود همه تلاش های اپوزیسیون و کردها، رجب طیب اردوغان در انتخابات ترکیه برنده شد، تاثیر این پیروزی را بر سرنوشت کردها و بویژه در ترکیه و سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟

دکتر پانایوتیدس: من فکر می کنم که رجب طیب اردوغان همان سیاست های سرکوب علیه کردها را علیه کردهای ترکیه اعمال کرده و از دادن هرگونه حقوق انسانی به آنها خودداری خواهد کرد. علیرغم این که اردوغان در گذشته رویکردی پیشقدمانه در پیش گرفت و روند صلحی را در سال 2013 آغاز کرد اما این اقدام در سال 2015 به کلی از میان رفت. اما حوادث بعدی نشان داد که تمام اینها حربه و تاکتیکی برای خریدارانی مانند اتحادیه اروپا و افکار عمومی بین المللی بوده تا به آنها چهره ای از یک رهبر مذهبی معتدل ارائه کند. این استراتژی او به نیاتش در کم کردن قدرت نهادهایی که کمالیست ها ایجاد کرده بودند کمک کرد که از آن جمله ارتش، شورای امنیت ملی، قوه قضائیه و به طور کلی دولت پنهان بود. ترکیه از بدگمانی به معاهده سور یا سندروم سور رنج می برد به همین دلیل اقدامات کردهای کشورش و کردهای سوریه را تهدیدی برای امنیت ملی خود و یکپارچگی خاک ترکیه می داند. علاوه بر آن، ما باید این را در ذهن داشته باشیم که ائتلاف حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه به رهبری اردوغان با حزب افراطی- فراناسیونالیستی حرکت ملی یا MHP تاثیر منفی روی سیاست خارجی رجب طیب اردوغان و موضع او در مورد کُردها خواهد داشت.

کردپرس: آیا کردهای سوریه با توجه به تحولات چند ماه اخیر، توانایی حفظ دستاوردهای خود از جمله اداره خودگردانی در مناطق شمال و شرق سوریه را خواهند داشت؟

دکتر پانایوتیدس: من در این مورد زیاد خوش بین نیستم. آنها باید با قدرت برتر ارتش ترکیه و به طور کلی با قدرت آتش مخالفان خود مقابله کنند. بدون حمایت قدرت های بزرگ و بویژه آمریکا، روسیه و قدرت های اروپایی مانند فرانسه و انگلیس کار برای کردها بسیار سخت خواهد شد. درست است که کردهای سوریه جنگ آزموده هستند اما فقط تمرکز و تکیه بر نیروهای یگان های مدافع خلق یا YPG و نیروهای دموکراتیک سوریه یا SDF بدون پوشش هوایی، کردها را در موقعیت ضعیف تری قرار می دهد. یا به قول توسیدید، مورخ یونانی: « قوی‌ترها هر کاری که بخواهند می‌کنند و ضعیف‌ترها راهی جز تحمّل و رنج ندارند.»

کردپرس: آیا به طور کلی کردها در عراق، ترکیه و سوریه قادر هستند بدون کمک گرفتن از کشورهای خارجی، با کشورهای متبوع بر سر آنچه که حقوق مسلم خود می دانند به توافق برسند؟

دکتر پانایوتیدس: به عقیده من مهم ترین مشکل را کردهای ترکیه دارند. اما اگر به طور کلی پاسخ بگویم، تا آنجایی که کردها یکپارچگی خاک کشورهایی را که در آن زندگی می کنند به خطر نیاندازند، فضا برای مانور دادن و گرفتن امتیاز از دولت های مذکور وجود دارد.

کردپرس: یک بار دیگر هم به نوعی این سوال تکرار شد، اما با توجه به اهمیت آن می پرسم؛ چرا هیچ کدام از ابرقدرت ها در قضیه عفرین به نفع کردها هیچ اقدامی نکردند؟

دکتر پانایوتیدس: همان طور که قبلا هم گفتم این قضیه به این خاطر است که ترکیه یک قدرت منطقه ای است و قابلیت های توسعه یافته در سطوح مختلف روابط بین الملل دارد. این کشور همچنین نفوذ ژئوپلتیک زیادی در منطقه خاورمیانه از لحاظ جغرافیایی و سیاسی دارد. بنابراین، ترکیه در موقعیتی قرار گرفته که ارتباطات خوب خود را با ابرقدرتها حفظ کند. این چیزها از نگاه ابرقدرت ها به این امر منجر می شود که آنها نخواهند حمایت ترکیه را از مسائل مختلف و در هر سطحی از دست بدهند. اگر ما مولفه های روابط میان ترکیه و روسیه را در نظر بگیریم، وابستگی دو کشور را به همدیگر درک می کنیم. آنها در مورد خط لوله موسوم به جریان ترکی با هم همکاری می کنند، ترکیه از روسیه سیستم دفاعی اس-400 می خرد و هر دو کشور در زمینه تجاری با هم مراوده دارند. به عنوان نتیجه گیری بخواهم بگویم، صراحتا می گویم که کردها به دلیل وابستگی روسیه و ترکیه به هم رها شدند و همان طور که قبلا هم گفتم رها شدن کردها (در عفرین) به خاطر همپیمانی استراتژیک و تاکتیکی آنها در سوریه بود.

کردپرس: آیا با توجه به تحولات جدید که در سوریه و عراق اتفاق افتاده، کردها در این کشورها می توانند به کیان مستقل دست پیدا کنند؟

دکتر پانایوتیدس: جای امیدواری هست. با در نظر گرفتن تحولات تاریخی و به طور مشخص اگر روی سال 1968 وقتی رژیم بعث در عراق روی کار آمد، جنگ هشت ساله میان ایران و عراق و دو جنگ خلیج فارس تمرکز کنیم، می بینیم که کردهای عراق تلاش کردند از بی نظمی کلی ایجاد شده بهره برداری کنند اگرچه در استفاده از این امر در راستای ارتقا تعیین سرنوشت خود موفق نبودند. کردهای عراق به دلیل فریب ها و توافقات نتوانستند در این امر موفق باشند. به جز کردهای عراق، دیگر کردها در ترکیه و سوریه در وضعیت زیردست قرار دارند. اما وقتی بحث استقلال پیش می آید، همان طور که در مورد رفراندوم برگزار شده توسط مسعود بارزانی، رییس سابق اقلیم کردستان دیدیم، مسئله داشتن کیان مستقل به شدت با دشواری روبه رو می شود. اگر به وضعیت کردهای سوریه نیز توجه کنیم، امور به دلیل واکنش تهاجمی ترکیه به خوبی پیش نرفت.

کردپرس: این اواخر بشار اسد برای مذاکره با کردها اعلام آمادگی کرد و کردها نیز پاسخ مثبت دادند هر چند رییس جمهور سوریه تهدید کرد که ممکن است در صورت عدم موفقیت مذاکره، از زور علیه کردها استفاده کند. پیش بینی شما از مذاکره و یا دستاورد کُردها از آن چه خواهد بود؟ آیا توافق دست یافتنی است؟ کردها می توانند به خودمختاری که مهم ترین خواسته آنهاست، دست یابند؟

دکتر پانایوتیدس: من فکر می کنم که غرب سوریه یا روژاوا آخرین فرصت باشد. کردهای سوریه از سال 2014 برای ایجاد منطقه ای خودمختار برای خود بر اساس مدل سوییس اقدام کردند. بشار اسد در آن زمان فقط متوجه جنگ با شورشیان بود و نمی توانست تلاش بیشتری برای متوقف کردن کردها انجام دهد. البته برخی معتقدند که بشار اسد کردها را آزاد گذاشت تا باعث ایجاد تفرقه میان اپوزیسیون شود. اما در هر صورت، بشار اسد اکنون بیشتر آنچه را که از دست داده بود بازپس گرفته است و دست بالا را در سوریه دارد و کردها را نیز تهدید کرده است. او نیز مانند ترکیه از مسئله جدا شدن کُردها و اجرا شدن سیاست های جدایی طلبانه در سوریه بیم دارد. نتیجه نهایی جنگ در سوریه و مذاکرات پیش رو در مورد ساختار سیاسی سوریه و نیز مسئله تقسیم قدرت میان جوامع مختلف در داخل آن ساختار نشان خواهد داد که با چه توافقی برای کردها در شمال سوریه موافقت خواهد شد.

کد خبرنگار: 40101