در حالی که به انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق در 30 سپتامبر نزدیک می شویم، دولت اقلیم کردستان عراق با بحران اقتصادی، سیاسی و به طور گسترده تر بحران اجتماعی روبه رو است. این بحران طیف وسیعی را از جمله نبود خدمات کافی، بوروکراسی و ناکارآمدی، تفرقه سیاسی، بی اعتمادی گسترده میان نخبگان سیاسی کرد، دخالت های گسترده منطقه ای و غیره را شامل می شود. تاثیرات این بحران ها به وضوح روی زندگی مردم اقلیم کردستان دیده می شود و ممکن است روی نتیجه انتخابات و تعداد شرکت کنندگان و همچنین اعتماد عمومی به نهادهای سیاسی نیز تاثیر بگذارد. اگر سیاست مداران روی این مسائل تمرکز نکنند و میان روندهای سیاسی و کردها اطمینان ایجاد نکنند، فاصله میان شهروندان و نخبگان وسیع تر خواهد شد. یکی از راه های تغییر روند سیاسی در اقلیم کردستان تاکید بر اهمیت پارلمان و قدرتمندتر ساختن آن به جای حرکت به سمت افزایش قدرت ریاست دولت اقلیم کردستان عراق است.

نهاد پارلمان اقلیم کردستان در راس بحران در حیات سیاسی اقلیم کردستان عراق است. در حالی که بیشتر مردم عادی انتظار دارند قدرت بیشتری به پارلمان داده شود، نخبگان سیاسی اکنون سعی دارند ایجاد مدل سیاسی فرانسوی را در اقلیم کردستان منطقی جلوه دهند و قدرت نهاد قانونگذار را در برابر دولت تضعیف کنند. تقابل بر سر آینده نقش پارلمان در مقابل قوه مجریه یکی از چالش هایی است که اقلیم کردستان با آن روبه رو شده است اما حفظ این نهاد برای قدرتمند تر ساختن دولت اقلیم کردستان در جهت مقابله با دیگر چالش های حکمرانی حیاتی است. پارلمان اقلیم کردستان جای مهمی است که در آن احزاب مختلف سیاسی می توانند گرد هم بیایند و به رفع اختلافات و مشکلات خود به جای تکیه بر جنگ رسانه ای و یا حتی استفاده از نیرو اقدام کنند. استفاده از تاکتیک های جنگ رسانه ای و یا استفاده از نیرو در گذشته باعث از هم پاشیدن اقلیم کردستان شده و سایه این تهدید بر اقلیم کردستان همچنان پابرجاست. در صورتی که فضایی برای ابراز نظرات همه طرفین به طور مساوی فراهم شود، حس تهدیدآمیز به حاشیه رانده شدن را که گروهها در صورت ناامید شدن از حل سیاسی اختلافات به سمت استفاده از دیگر فرم های تقابل تمایل پیدا می کنند، خنثی می کند.

اقلیم کردستان بیش از پیش به نشست های رو در رو، مباحثه و مناقشه در جهت حفظ سلامت سیاسی نیاز دارد. درست است که کردها مدتهاست با چالش های خارجی روبه رو شده اند اما تقابلات داخلی در حال حاضر بزرگترین تهدید برای منافع کردها است. مهم تر از همه، عدم وجود فضایی برای میانجیگری در جهت رفع اختلافات سیاسی به این معنی است که جر و بحث سیاسی به طور فزاینده ای وقت و انرژی سیاستمدارانی که می توانند توان خود را برای رفع معضلاتی مانند تورم و بیکاری اختصاص دهند هدر می دهد. برتری دادن تقابلات سیاسی بر رفع چالش هایی که مردم عادی را دچار مشکل کرده، باعث می شود رای دهندگان بویژه جوانان وارد صحنه نشوند. جوانان که بخش اعظم جمعیت اقلیم کردستان را تشکیل می دهند اکنون مشاهده می کنند که کمترین بهره را از ثروت منطقه اقلیم کردستان می برند و این باعث ناامیدی آنان می شود.

عمده ترین دلیلی که برای تضعیف سیستم پارلمانی اقلیم کردستان بیان می شود این است که پارلمان اقلیم کردستان کارآمد نیست. اما یک پارلمان کارآمد و فعال خود به خود بوجود نمی آید؛ پارلمان با گذشت زمان و با درس گرفتن از اشتباهات سیاستمداران گذشته توسعه می یابد. علاوه بر همه اینها، عمر پارلمان اقلیم کردستان فقط به ربع قرن می رسد. سیستم باید درک کند که در صورت تاکید بر ضعف های پارلمان، جایگرین های آن کودتا و انقلاب هستند. با توجه به این حقیقت که در خاورمیانه معمولا در مورد این دو اصطلاح(انقلاب و کودتا) سوء برداشت می شود، این جایگرین ها انتخاب های پیچیده ای هستند.

در مقابل، سیستم پارلمانی ثبات و توسعه حساب شده اهداف سیاسی را نهادینه می کند، پرستیژ سیاسی و قدرت کمتر حول محور چند فرد خاص است بلکه به احزاب سیاسی مرتبط می شود و موفقیت در قانونگذاری را به همراه دارد. پارلمان باعث ایجاد ثبات و هم افزایی می شود که به گفته هما کاتوزیان، محقق ایرانی یکی از عناصر گم شده ثبات در سیستم سیاسی خاورمیانه است. و این واقعیتی است که در مورد اقلیم کردستان هم صدق می کند. یکی از مهم ترین موانع در منطقه اقلیم کردستان که هم اکنون هم پابرجاست، ادامه درگیری میان گروه های سیاسی است. سیستم پارلمانی سازش سیاسی و ایجاد همپیمانی را که می تواند مانعی در برابر روش سیاسی قبیله ای باشد، ترویج می دهد. روش قبیله ای منافع گروه های کوچک را در برابر حفظ منافع افراد جامعه و کیان سیاسی تامین می کند. اگر دموکراسی مدل سیاسی مورد درخواست باشد بنابر این، یک پارلمان کارآمد وجود خواهد داشت.

با توجه به این که سیستم پارلمانی اهمیت زیادی در به نتیجه رسیدن سیاست کردی دارد، اقداماتی را می توان در راستای کاهش بحرانهای کنونی پیش رو در اقلیم کردستان انجام داد. قبل از همه باید تمرکز بر ارتقا نهاد پارلمان باشد تا این نهاد کانون بررسی همه مسائل منطقه ای شامل نیروهای متفرق، عدم وجود ارتباط مدنی-نظامی، حاکمیت قانون، حکمرانی خوب و دیگر چالش هایی باشد که معمولا خارج از پارلمان و در چارچوب های نامنظم مورد بحث قرار می گیرند. باید به پارلمان آزادی عمل بیشتری داده شود و قدرت حاکمیت برای توسعه راه حل های قانونی در جهت سازماندهی نیروهای پیشمرگ، حمایت از جامعه مدنی، تقویت نظام قضا و نظام مند کردن اقتصاد بر اساس مناقشات نهادی به آن اعطا شود.

پارلمان اقلیم کردستان جایگاه ویژه ای در منطقه دارد و اگر به طور موثری عمل کند می تواند به عنوان نمونه ای برای روند دموکراتیزه کردن در منطقه ای وسیع تر به نام خاورمیانه به ویژه با توجه به این که به عنوان تنها پارلمان در کنار پارلمان ملی مطرح است، در نظر گرفته شود. اگر سیاست آمریکا بر حمایت از کردستان و عراق مقتدر استوار است، وجود پارلمان کارا و موثر در اربیل به این روند کمک شایانی می کند.

در گذشته، وقتی قدرت های خارجی با دولت ها و اشخاص قدرتمند در خاورمیانه وارد تعامل می شدند، نتیجه آن تشکیل دولت های شکننده و سرکوب شهروندان این کشورها در واکنش به ضعف خود آنها و دور شدن عامه مردم از آنها به سبب بی اعتمادی شان به دولت ها بود. شاید مدل سیستم ریاست جمهوری آمریکا به عنوان الگویی برای عراق مورد درخواست باشد، اما با توجه به تاریخ و جامعه عراق، این کشور به یک سیستم و نه فرد نیاز دارد تا همزمان که از تفرقه و تمرکززدایی جلوگیری کند، منافع مختلف را تامین کند. دولت می تواند باستفاده از پارلمان کارا و قدرتمند برای کم کردن فاصله میان مردم و نخبگان حکومت اقدام کند که این امر نشانه دولت قدرتمند واقعی خواهد بود.

منبع: اندیشکده واشنگتن برای سیاست در خاورمیانه

نویسنده: دکتر سردار عزیز

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 10101