دربارۀ این که وظیفۀ محول شده به ترکیه در قالب توافق سوچی چقدر دشوار است، اطلاع چندانی به افکار عمومی ترکیه داده نشده است.

با این حال، توافق میان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، نقطۀ عطفی در سیاست های ترکیه در سوریه است.

این توافق که روز 17 سپتامبر در سوچی میان اردوغان و پوتین حاصل شد، این توهم را که ترکیه نقشی تعیین کننده در آیندۀ منطقه دارد، از میان برد. این توافق 10 ماده ای بسیار مورد استقبال واقع شد، زیرا در بر دارندۀ اهداف ملموس است و با پیشنهاد یک برنامۀ زمانی ساعت را برای ادلب کوک کرده است.

این طرح به ترکیه اجازه می دهد 12 پست نظارتی خود در استان ادلب را تقویت کند، یک منطقۀ حائل عاری از فعالیت نظامی به عرض 15 تا 20 کیلومتر در امتداد مرزهای ترکیه – روسیه ایجاد کند و تا 10 اکتبر شاهد عقب نشینی همۀ طرف های درگیر باشد. کنترل منطقه مشترکاً به عهدۀ نیروهای روسی و ترک خواهد بود و امنیت دو بزرگراه شریانی – بزرگراه M4 که حلب را به لاذقیه پیوند می دهد و بزرگراه M5 که حلب را به حما وصل می کند – تا پایان سال جاری کاملاً برقرار خواهد شد.

با وجود این، در خصوص این توافق یک پرسش بیش از همۀ موارد دیگر خودنمایی می کند: آیا ترکیه قادر است تا موعد مقرر گروه های افراطی– حدود 30 هزار ستیزه جوی تا دندان مسلح – را خلع سلاح کند؟ اگر این کار انجام شود، چه می شود و اگر انجام نشود، چه؟

بدون تردید، ترکیه با امضای توافق سوچی، تاکتیک را بر استراتژی اولویت داده است. ترکیه که در تنگنای سیاست خارجی خود گیر افتاده بود، همواره در حال عقب نشینی از موضع تغییر رژیم در سوریه بوده است. اما آنکارا احتمالاً تنها عملیات ادلب را تأخیر انداخته است، شاید تا زمان حرکت تاکتیکی بعدیش.

از این مهم تر، به نظر می رسد دولت اردوغان لقمۀ بزرگ تر از دهان خود برداشته است. با یک بار خواندن دقیق توافق سوچی می توان پی برد در حالی که پوتین در یک طرح بلند مدت برای حفظ – و حتی افزایش – کنترل خود بر سوریه و آیندۀ این کشور سرمایه گذاری می کند، همتای ترک وی تقریباً تمام مسئولیت برچیدن گروه های افراطی مسلح را از منطقه تقبل کرده است. این یک قرارداد الزام آور با موعد مشخص برای ترکیه است که تنها بر تنش های اقتصادی و سیاسی این کشور می افزاید.

یاشار یاکیش از وزرای اسبق امور خارجۀ ترکیه به احوال گفت: «روسیه با توافق بر سر متوقف کردن عملیات نظامی علیه گروه های افراطی چیز زیادی از دست نداده است، زیرا حمله برای همیشه لغو نشده بلکه تا زمانی که ضرورت ایجاب کند به تعویق افتاده است.» یاکیش افزود: «از ترکیه خواسته شده در ادلب بخش دشوار کا را انجام دهد.»

یاکیش معتقد است ترکیه با خطرات متعددی روبرو است. تفکیک گروه های افراطی از فعالان اپوزیسیون میانه رو چندان آسان نیست. بخش هایی که برای خلع سلاح متقاعد نمی شوند به دشمن تبدیل شده و ممکن است در مقابل ترکیه بایستند. یاکیش در پایان می پرسد: «به حرف یک تروریست که می گوید تصمیم گرفته سلاح خود را بر زمین بگذارد، تا چه حد می توان اعتماد کرد؟»

مردم ترکیه نمی دانند وظیفه ای که به موجب توافق سوچی به عهدۀ ترکیه گذاشته شده، چقدر دشوار است. حدود 60 درصد ادلب تجت کنترل هیأت تحریر الشام است؛ گروهی که ترکیه اخیراً آن را در فهرست گروه های تروریستی جای داد. مناطق دیگری نیز در کنترل گروه های افراط گرای کوچک تر هستند.

اگر خلع سلاح محقق شود، که خود چالش بزرگی است، گروه های افراطی که به آن تن داده اند دلیلی برای ماندن نمی بینند زیرا از انتقام گروه های دیگر می ترسند. آنها باید به سمت متحدان واقعی خود در داخل ترکیه بروند که در نتیجۀ سیاست تغییر رژیم در سوریه تقویت شده اند. پیوند ایدئولوژیک این گروه ها به حدی قوی خواهد ماند که امنیت داخلی ترکیه را، که اینک به خاطر قطب بندی اجتماعی شکننده است، تهدید کند.

اگر ترکیه بخواهد به صورت مخفیانه از این افراط گرایان خلع سلاح شده علیه مناطق تحت کنترل کردها استفاده کند، نتیجۀ معکوس خواهد داد. این اقدام با منافع روسیه و ایالات متحده در تناقض است.

اگر ترکیه نتواند موافقت گروه های افراطی را جلب کند، روسیه و همچنین حکومت سوریه دلیلی برای دخالت خواهند داشت. یکی از سناریوهای محتمل این است که ترکیه یک بار دیگر درخواست تعویق عملیات را مطرح خواهد کرد.

برخی ناظران معتقدند بهترین رویکرد برای ترکیه این است که همۀ اطلاعات خود را با روسیه و سوریه به اشتراک بگذارد و اجازه دهد آنها خود با گروه های افراطی برخورد کنند و ترکیه بر به حد اقل رساندن تراژدی انسانی با همکاری های بین المللی تمرکز کند. اگر عملیات ادلب ناگزیر است، پس ترکیه دیر یا زود با تبعات آن مواجه خواهد شد.

در صورت شکست این طرح، مسئولیت منحصراً متوجه ترکیه خواهد بود؛ به ویژه اگر گروه های افراطی به حملات خود علیه نیروهای روسی و سوری ادامه دهند.

در واقع توافق سوچی به طور غیر مستقیم مسئولیت پست های نظامی روسیه را بر دوش ترکیه نهاد. تعهد در خصوص بزرگراه های M4 و M5 نیز نشان می دهد ترکیه به انتظارات دمشق دربارۀ امنیت حمل و نقل از حلب به سوی جنوب و غرب سوریه پایبند است.

توافق سوچی بر تنگناهای آنکارا می افزاید و نشان می دهد نا امیدی تا چه حد در سیاست منطقه ای ترکیه رسوخ کرده است.

* یاووز بایدار روزنامه نگار، تحلیل گر، بلاگر و بنیان گذار P24، پلتفورم رسانه های مستقل است. وی دربارۀ سیاست داخلی و خارجی ترکیه برای نیویورک تایمز، گاردین، ال پایس، عرب ویکلی و... می نویسد. وی در سال 2014 به خاطر مبارزه با سانسور و دفاع از ارزش های حرفه ای روزنامه نگاری در ترکیه برندۀ جایزۀ ویژۀ مطبوعات اروپا شد.

منبع: پایگاه خبری – تحلیلی احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

منطقۀ حائل ادلب چه تأثیری برآیندۀ ترکیه در سوریه دارد؟ / پل ایدون

سرنوشت اوجالان در ترکیۀ گریزان از صلح / امبرین زمان

سخنگوی YPG در مصاحبه با ریجن: نخستین اولویت YPG بیرون راندن ارتش ترکیه از سوریه است

ادلب: آخرین نبرد / چنگیز آکتار

اردوغان؛ تزار بی رقیب اقتصاد ترکیه / فهیم تاشتکین

سکوت عجیب آنکارا در قبال سرکوب مسلمانان اویغور توسط چین / متین گورجان

زندانیان بیمار ترکیه رها شده اند تا بمیرند / نورجان بایسل

رئیس جمهور ترکیه به برلین سفر می کند / مارک پیرینی

پیشنهاد جدید ترکیه به روسیه دربارۀ ادلب / مراد یتکین

شکست تدریجی سیاست خارجی ترکیه در سوریه / گوکهان باجیک

عملیات ادلب و کاهش نفوذ ترکیه در سوریه / امبرین زمان

چرا پوتین شریک ترک خود را نادیده می گیرد؟/ چنگیز چاندار

فاکتور عفرین در روابط ترکیه – امارات متحدۀ عربی / جورجیو کافیرو