چهار سال پیش یک زن ایزدی در اردوگاه آوارگان سیلوپی در جنوب شرقی ترکیه به من گفت «ما منتظر دست سرنوشتیم.» پس از حملۀ دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در اوت سال 2014 به شهرها و روستاهای ایزدیان در شمال عراق، کشتار ساکنان مذکر این مناطق و وادار کردن زنان و دختران به تن دادن به بردگی جنسی، هزاران ایزدی به ترکیه گریختند. سپس برخی از آنها به کشورهای اروپایی پناهنده شدند و هزاران تن از آنان به اردوگاه های واقع در مناطق کردنشین شمال عراق و سوریه عزیمت کردند. حدود 30 هزار تن از آنان مهمان ترکیه بودند، البته میزبان آنها حکومت ترکیه نبود بلکه شهرداری های شهرهای کردنشین مناطق جنوب شرقی این کشور از آنها نگهداری و حمایت می کردند.
در آن سال ها من به صورت داوطلبانه در اردوگاه های ایزدیان کار می کردم و برای ساکنان اردوگاه ها کمک، خوراک، سوخت، وسایل گرمایشی و پوشاک جستجو و تهیه می کردم. ایزدی هایی که از کوهستان ها گذشته و وارد ترکیه شده بودند، نخست توسط مردم روبوسکی، واقع در نزدیکی مرز کردستان عراق، مورد پذیرایی قرار گرفتند و بعد از آن در شهرهای کردنشین دیگر پراکنده شدند. در سپتامبر سال 2014 حدود 2500 تن ایزدی در سیلوپی، 7100 تن در شرناخ، 2250 تن در روبوسکی، 3500 تن در باتمان، 5055 تن در دیاربکر، 6245 تن در ماردین، 2730 تن در ویران شهر، 1500 تن در جزیره و 500 تن در ادیل ساکن بودند و شمار آنها همواره افزایش می یافت.
شهرداری های فقیر این شهرهای کوچک نهایت تلاش خود را برای تأسیس اردوگاه برای مردم ایزدی به کار بستند. به علت افزایش جمعیت در اردوگاه ها، برخی از ایزدی ها مهمان روستاهای اطراف روبوسکی، مدیاد و باتمان شدند. در شرناخ برخی از آنها در خانه های مردم پناه داده شدند. تعدادی از کافه ها و پارک ها به خانۀ ایزدیان تبدیل شدند. شهرداری ها به ایزدی هایی که در روستاها و خانه ها ساکن شده بودند کوپن هایی می دادند که بتوانند از فروشگاه های محلی غذا تهیه کنند.
خوراک، پوشاک و خدمات بهداشتی مورد نیاز بود، اما مهم ترین موضوع تهیۀ سرپناه زمستانی موقت و خدمات پزشکی بود. اغلب شهرداری ها عملاً همۀ فعالیت های خود را متوقف کردند تا روی مشکل ایزدی ها تمرکز کنند.
سال های دشواری بود. کودکی را به خاطر دارم که پدرش را در مقابل چشمان وی گردن زده بودند. این پسر کوچک به حملات عصبی دچار شده و کاملاً ناتوان شده بود. لازم بود او را به یک بیمارستان کاملاً مجهز اعزام کنیم، اما حکومت به ایزدی ها خدمات پزشکی رایگان ارائه نمی داد. هنوز هم قانون یا فرمانی از سوی حکومت ترکیه وجود ندارد که دسترسی رایگان ایزدی ها به خدمات پزشکی رایگان را میسر کند. آنها در بعضی از بیمارستان ها با معرفی خود به عنوان آوارگان سوری خدمات رایگان می گرفتند.
حکومت ترکیه هیچ گاه از ایزدی ها استقبال نکرد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه ایزدی ها را متهم کرد که به خدا اعتقاد ندارند و از لحن آکنده از نفرتی دربارۀ آنها استفاده کرد.جنبش کردها از حمله به ایزدی ها در ترکیه جلوگیری کرد و در عراق و سوریه نیز از آنها حمایت کرد.
حکومت ترکیه و نهادهای بین المللی از اردوگاه های ایزدیان حمایت نکردند. این اردوگاه ها توسط شهرداری های مناطق کردنشین و با کمک فعالان مدنی و برخی نهادهای مدنی مانند اتحادیۀ پزشکان، اتحادیۀ داروسازان و انجمن های غیر دولتی زنان، کودکان و روان شناسان تأسیس شدند.
پس از یک سال و نیم بسیاری از ایزدی ها به عراق باز گشتند. آنها از حکومت ترکیه می ترسیدند و فکر می کردند این حکومت با داعش همکاری می کند. دو سال بعد اغلب اردوگاه ها تعطیل شدند و ایزدی های باقی مانده به اردوگاه ایزدیان دیاربکر، واقع در 15 کیلومتری مرکز این شهر، منتقل شدند.
حفظ و نگهداری این اردوگاه چندان آسان نبود. پس از تلاش بسیار توانستیم یک مدرسۀ کوچک در آن تأسیس کنیم. با کمک انجمن های زنان نیز یک مرکز زنان و یک کارگاه خیاطی برای زنان ایزدی در اردوگاه راه انداختیم. یک مرکز بهداشتی کوچک نیز با پزشکان داوطلب و داروهای اهدا شده از سوی اتحادیۀ داروسازان در اردوگاه ایجاد شد. پس از مدتی اردوگاه مانند یک روستای بزرگ شد که توسط کمیتۀ اردوگاه، متشکل از زنان و مردان ایزدی اداره می شد.
در ژانویۀ 2017، پس از آن که حکومت به جای شهرداران منتخب مردم برای شهرداری های مناطق کردنشین سرپرست تعیین کرد، این اردوگاه بسته شد. پس از بسته شدن اردوگاه هزاران ایزدی از اینجا رفتند. برخی از آنها در تلاش برای فرار از ترکیه در دریای اژه جان خود را از دست دادند، خوش شانس هایشان توانستند به اروپا برسند و هزاران تن از آنان به عراق باز گشتند. حدود 1500 ایزدی که هیچ انتخاب دیگری نداشتند، در دیاربکر ماندند. مقامات حکومت آنها را وادار کردند به یک اردوگاه تحت نظر دولت در مدیاد بروند، جایی که هزاران آوارۀ سوری نیز در آن ساکن شده اند. ایزدی ها ابتدا از رفتن به آن اروگاه امتناع کردند، اما چون زمستان بود گزینۀ دیگری نداشتند. تقریباً همۀ انجمن ها و نهادهای مدنی کردی در وضعیت فوق العاده توقیف و تعطیل شده بودند. کسی برای کمک به ایزدی ها باقی نمانده بود.
دو ماه پیش حکومت تصمیم گرفت اردوگاه مدیاد را نیز تعطیل کند و از ایزدیان خواست به اردوگاه های کیلیس و عنتاب بروند. ایزدیان نپذیرفتند. آنها معتقدند این اردوگاه ها در قبضۀ هواداران داعش و شبه نظامیان ارتش آزاد سوریه هستند.
هفتۀ گذشته، نیمه های شب یک تماس تلفنی دریافت کردم، از طرف یک خانوادۀ ایزدی که در اردوگاه مدیاد زندگی می کردند و من آنها را از مدت ها قبل می شناختم. مادر خانواده گریه می کرد و می گفت نمی داند کجا برود. او به من گفت «داعش ما را از شنگال آواره کرد و اینک حکومت ترکیه دارد ما را از اردوگاه ها هم آواره می کند. ما کجا باید برویم؟» و من ساکت ماندم. واقعاً هیچ جوابی نداشتم.
چند روز پس از آن خبردار شدم که حدود یک هزار ایزدی اردوگاه را ترک کرده اند و در مدیاد و روستاهای اطراف پراکنده شده اند. آنها دوباره بدون مسکن، خوراک، پوشاک و بهداشت مانده اند؛ و البته بدون آینده.
تقریباً چهار سال گذشت و ایزدی ها در ترکیه همچنان چشم به راه دست سرنوشتند.
* نورجان بایسل فعال حقوق بشر و روزنامه نگار کرد ساکن دیاربکر و برندۀ جایزۀ مدافعان در خطر حقوق بشر سال 2018 است. فقر، توسعه و مهاجرت در مناطق کردنشین ترکیه کانون پژوهش های وی را تشکیل می دهد. بایسل برای برنامۀ توسعۀ سازمان ملل در ترکیه نیز فعالیت می کند. وی به خاطر انتقاد از حملۀ نظامی ترکیه به عفرین دستگیر و به 10 ماه حبس محکوم شد.
منبع: پایگاه خبری - تحلیلی احوال
ترجمه: خبرگزاری کردپرس - سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
ترکیه با توافق ادلب زمان می خرد و زمین از دست می دهد / یاووز بایدار
منطقۀ حائل ادلب چه تأثیری برآیندۀ ترکیه در سوریه دارد؟ / پل ایدون
سرنوشت اوجالان در ترکیۀ گریزان از صلح / امبرین زمان
سخنگوی YPG در مصاحبه با ریجن: نخستین اولویت YPG بیرون راندن ارتش ترکیه از سوریه است
ادلب: آخرین نبرد / چنگیز آکتار
اردوغان؛ تزار بی رقیب اقتصاد ترکیه / فهیم تاشتکین
سکوت عجیب آنکارا در قبال سرکوب مسلمانان اویغور توسط چین / متین گورجان
زندانیان بیمار ترکیه رها شده اند تا بمیرند / نورجان بایسل
رئیس جمهور ترکیه به برلین سفر می کند / مارک پیرینی
پیشنهاد جدید ترکیه به روسیه دربارۀ ادلب / مراد یتکین
شکست تدریجی سیاست خارجی ترکیه در سوریه / گوکهان باجیک
عملیات ادلب و کاهش نفوذ ترکیه در سوریه / امبرین زمان
چرا پوتین شریک ترک خود را نادیده می گیرد؟/ چنگیز چاندار
فاکتور عفرین در روابط ترکیه – امارات متحدۀ عربی / جورجیو کافیرو
نظر شما