به گزارش کردپرس، قدرت های جهانی بعد از جنگ جهانی اول، نادیده گرفتن رویای کردهای عراق را که به طور اجباری در جامعه عراق گنجانده شده بودند، آسان یافتند.

در 15 سال گذشته پس از اشغال عراق در سال 2003، اقدام خاصی برای متقاعد کردن فرقه های مختلف در عراق در راستای مبارزه برای اتحاد ملی صورت نگرفته است. مدت زمان زیادی است عراق در آستانه تبدیل شدن به یک کشور شکست خورده بوده است. کردهای عراق تحت چنین شرایطی، در حالی که همچنان بخشی از عراق بوده اند اما کوجکترین امیدی به تحقق یافتن رویاهای خود نداشته اند.

در حالی که گفته می شود کردها قربانی توافق سایکس-پیکو هستند، ایده ایجاد کیان مستقل همچنان در میان کردهای عراق انعکاس قدرتمندی دارد. کردهای عراق با توجه به دگرگونی های شدید سیاسی در منطقه و ضعیف تر شدن قدرت اقتصادی آنها، بر این باور هستند که حق دارند مانند سایر کشورهای منطقه خاورمیانه کیان مستقل خود را داشته باشند.

افزایش نگرانی ها

تاسیس اقلیم کردستان عراق به عنوان یک هویت رسمی خودگردان در منطقه کرنشین عراق به خیزش کردهای این کشور در سال 1991 و بعد از جنگ خلیج فارس باز می گردد. سال بعد، احزاب سیاسی کرد ضمن درخواست برای برگزاری انتخابات عمومی، دولت اقلیم کردستان عراق را بوجود آوردند.

منطقه کردستان عراق بیش از یک دهه به عنوان یک دولت شبه مستقل عمل کرد و دولت مرکزی عراق کوچکترین کنترلی بر این منطقه در طی این زمان نداشت. اما احزاب سیاسی کرد عراق بعد از اشغال عراق در سال 2003، با بازگشت به بغداد، امیدوار بودند در داخل عراق آنطور که به عنوان کشوری فدرال، بر پایه سیستم پارلمانی دموکراتیک معرفی شده بود، حقوق کردها را تضمین کنند. این اصول در قانون اساسی مصوب عراق در سال 2005 گنجانده شد و حقوق زیادی برای کردها در داخل آن در نظر گرفته شد.

رویای کردها درباره عراق فدرال، آن طور که آنها امید خود را بر قانون اساسی بسته بودند، در شرایط پرآشوب این کشور قابل دست یابی نیست.

اما با گذشت زمان، ترس کردها از دولت مرکزی عراق هم بیشتر شده است.کردها باور دارند که بغداد حاضر نیست هیچ کدام از حقوق اساسی معلوم شده را به آنها بدهد بلکه حتی تلاش می کند با خریدن زمان، حالت نیمه مستقل و خودمختار فعلی را نیز از اقلیم کردستان بگیرد.

ماده 140 قانون اساسی عراق که شامل برگزاری رفراندوم برای تعیین وضعیت کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه است- این مناطق در زمان رژیم صدام مورد تعریب قرار گرفته بودند- قرار بود در سال 2007 به اجرا گذاشته شود اما این امر هرگز اتفاق نیفتاد. اقلیم کردستان عراق گفته است تا زمان برگزاری رفراندوم استقلال در 25 سپتامبر 2017، قانون اساسی عراق در 50 مورد نقض شده است.

شانس استقلال

دولت فدرال عراق قبل از برگزاری رفراندوم ادعا کرد که منطقه اقلیم کردستان عراق آزادی عمل بیشتری از یک منطقه خودمختار در داخل یک کشور مستقل داشته است.

از یک نگاه هر دو درست می گویند. کردها از قبل مجموعه ای حقوق برای خود ایجاد کرده اند که نمی توان این حقوق را از آنها گرفت؛ بویژه این که برخی از این حقوق ها در قانون اساسی عراق گنجانده شده است. در همان حال، بر اساس چارچوب یک دولت مرکزی، دولت مرکزی عراق نمی توانست بپذیرد یک منطقه خاص تا این حد آزادی عمل داشته باشد. برگزاری رفراندوم تنها شانس کردها برای رسیدن به خودگردانی کامل بود.

چند هفته بعد از برگزاری رفراندوم استقلال، که در آن کردها به طرز چشم گیری به استقلال رای دادند، ارتش عراق و نیروهای شبه نظامی وابسته به آن، در 16 اکتبر 2017 که رهبران محلی کردی به آنها اجازه دادند کرکوک را کنترل کنند، وارد این شهر شدند.

اکنون وضعیت در عراق بدتر از سال 2003 است که در آن گروه های فرقه ای مختلف به دنبال عصری جدید و متفاوت از دوران رژیم صدام حسین بودند. این منطقه بویژه پس از برگزاری انتخابات ماه می امسال دچار تفرقه بیشتری شده است.

در مورد کُردها، در دوران پسا رفراندوم، آنها شاهد تحقق یافتن حوق خود که در قانون اساسی به آنها اشاره شده نبوده اند.

اعتماد از بین رفت

اکنون بغداد و اربیل هیچ اعتمادی به همدیگر ندارند. عراق کشوری شکست خورده است که حتی نمی تواند برای شهروندان خود آب سالم تهیه کند و با توجه به تشدید تنش میان گروه های غالب هم در داخل و هم در خارج از این کشور، نتیجه رفراندوم باز هم به میان خواهد آمد.

گروه های شیعه عراق با این که اکثریت را دارند اما همچنان یکدل نیستند و سنی ها نیز بعد از هجوم گروه داعش به مناطقشان خواستار اعطای خودگردانی و فدرالی خواهند شد.

رویای کردها درباره عراق فدرال، آن طور که آنها امید خود را بر قانون اساسی بسته بودند، در شرایط پرآشوب این کشور قابل دست یابی نیست.

فقط دو مسیر برای کُردها باقی مانده است: یا فشار بر بغداد برای اجرای مفاد قانون اساسی و یا به اجرا گذاشتن نتیجه رفراندوم. البته تحقق دومی به عوامل دیگری، از جمله با توجه به رقابت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای بر سر نفوذ در خاورمیانه بستگی دارد. با جدی شدن این رقابت ها، کردها مطمئنا کارت های خود را رو خواهند کرد.

منبع: میدل ایست آی

نویسنده: محمد صالح مصطفی* کارشناس مسائل اقلیم کردستان

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101