نشست 4 جانبه استانبول که از شب گذشته به کانون توجه های جهانی تبدیل شده است در حالی به میزبانی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با حضور روسای جمهور روسیه – فرانسه – آلمان در کاخ وحدالدین استانبول برگزار شد، که بعد از 2 ساعت و 45 دقیقه مذاکره و گفتگو، 4 رئیس جمهور در نشست مطبوعاتی شرکت کرده و بیانیه مشترکی را منتشر کردند. در این یادداشت سعی خواهیم کرد تا به واکاوی این بیانیه مشترک بپردازیم.

از چند روز مانده به برگزاری نشست 4 جانبه استانبول اظهارات مقامات ترکیه به خصوص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور که با محوریت بحران سوریه صورت می گرفت به شکل ملموسی از ادلب به سمت شرف فرات متمایل شده و حتی مرزهای منبج را نیز رد کرده بود! در واقع رئیس جمهور ترکیه عامدانه در تلاش برای ایجاد یک فضای روانی در نشست 4 جانبه استانبول بود که شاید بتواند این بار به اهداف خود در معرفی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) و یگان های مدافع خلق YPG به عنوان شاخه نظامی این حزب در زمره گروه های تروریستی موفق باشد. با نگاهی دقیق به سخنان چند روز اخیر اردوغان متوجه خواهیم شد که هدف شرق فرات و مناطق تحت کنترل نیروهای کرد سوریه است. تاکید بر "مصمم بودن برای تمرکز بر روی شرق فرات" از سوی اردوغان در جلسه فراکسیون حزب جمهوری خواه خلق ترکیه، "آخرین هشدار" به متوقف های خود بدون ذکر مستقیم نام آمریکا، تاکید بر پاکسازی منبج با لحنی بسیار تند و تشبیه "خندق های ساخته شده در اطراف منبج توسط نیروهای کرد به گورهای آنان" از سوی رئیس جمهور ترکیه در آستانه برگزاری نشست 4 جانبه استانبول و یا تاکید بر رهایی مردمان شرق فرات از ظلم "گروه های تجزیه طلب" همگی در راستای یک هدف بود: تروریستی خوانده شدن YPG از سوی 3 کشور مهم روسیه – فرانسه – آلمان.

حال با در نظر گرفتن این پیش زمینه زمانی که به بیاینه مشترک نشست 4 جانبه نگاه می کنیم اگر چه ترکیه توانسته است به برخی اهداف خود در این بیانیه دست پیدا کند ولی ترکیه یک بار دیگر از هدف اصلی خود در این بیانیه بازمانده است. "تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه"، "ایجاد زمینه های مناسب برای بازگشت پناهندگان سوریه به کشور خود"، "رد برخی اقدامات در سوریه که امنیت ملی کشورهای همسایه را به خطر می اندازد" و از همه مهمتر "حمایت از توافق سوچی با محوریت ایجاد منطقه عاری از سلاح در ادلب" از جمله مواردی است که برای ترکیه دستاورد به حساب آمده و به نوعی همسویی با سیاست های کلی این کشور در قبال سوریه دارد. ولی مسئله مهمی که در این بیانیه مطرح شده و ترکیه از رسیدن به مقصود بازمانده است "تاکید بر تداوم مبارزه با گروه های تروریستی است" اگرچه در نگاه کلی این همان چیزی است که ترکیه به دنبال آن است ولی در بیانیه مشترک از ذکر نام PYD/YPG در کنار گروه های تروریستی مانند داعش و النصره که ترکیه همراه آنان را در کنار یکدیگر تلفظ می کند خبری نیست. با این که اردوغان در نشست مطبوعاتی پیش از انتشار بیانیه مشترک عنوان می کند: «تا به امروز در حملاتی که داعش و PYD صورت داده است صدها شهروند ترکیه زخمی و کشته شده است. ما برای برطرف کردن ریشه های هر دو گروه تروریستی عملیات های شاخه زیتون و سپر فرات را ترتیب دادیم. 7 هزار و 500 تروریست داعش و PYD را از پای درآورده و یک محدوده 4 هزار کیلومتر مربع را از تروریست های پاکسازی کردیم. همانند غرب فرات منشاء تهدیدات شرف فرات را نیز از میان برخواهیم داشت» ولی زمانی که به متن بیانیه مشترک نگاه می کنیم از نام PYD و YPG خبری نیست و در بند مبارزه با گروه های تروریستی عنوان شده است: «مبارزه با تمامی گروه های تروریستی که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تروریست شناخته شده است از جمله گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، جبهه النصره، القاعده، تمامی گروه های تروریستی وابسته به داعش و تمامی گروه های تروریستی دیگر وابسته به آنان و نابودی کامل آنان مورد تاکید قرار گرفته و طرفین بر عزم راسخ خود در این چارچوب تاکید کرده اند».

تاکید بر گروه های تروریستی که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تروریست خوانده شده اند چیزی نیست که ترکیه در مبارزه با تروریسم در سوریه دنبال می کند. این اولین باری نیست که ترکیه تلاش کرده تا نام YPG/PYD را به عنوان گروه تروریستی در کنار سایر گروه های تروریستی وابسته سوریه بیاورد تلاشی که همواره در بیانیه های مشترک بین الدولی بی نتیجه مانده است. نه روسیه، نه آلمان و نه فرانسه هیچ کدام YPG/PYD را گروه تروریستی نخوانده و ارتباط آنان با PKK که ترکیه همواره بر آن تاکید می کنند را قبول نکرده اند. همچنین شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز با این که حزب کارگران کردستان (PKK) را به عنوان گروه تروریستی قلمداد می کند ولی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) را هیچ زمانی شاخه ای متصل به PKK ندانسته و از همین رو تاکید بر "گروه های تروریستی که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تروریست خوانده شده اند" ترکیه را قانع نمی کند. حتی در بخش و "دیگر گروه های تروریستی" که در این بیانیه آمده است لفظ "وابسته به آنان" به چشم می خورد که در واقع گروه های تروریستی وابسته به داعش، النصره، القائده و ... را در نظر گرفته است.

در نتیجه اگر چه نشست 4 جانبه استانبول برای ترکیه یک پرستیژ بسیار خاصی در عرصه بین المللی بوده و وزن سیاسی این کشور را در بحران سوریه بیش از پیش بالا می برد ولی ترکیه به مانند تمامی نشست ها و مذاکرات بین المللی دیگر این بار نیز در رسیدن به هدف اصلی خود که معرفی کردن نیروهای کرد سوریه به عنوان گروه های تروریستی بوده است ناکام ماند.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه/ محمد شریفی کرجان