به گزارش کردپرس، اداره خودگردان کردی در شمال سوریه، در طول تابستان گذشته، روی تقویت قدرت چانه زنی خود با دولت مرکزی سوریه در تلاش برای امتیازگیری در مورد اداره خودگردان قبل از قطع حمایت آمریکا تمرکز کرد. اداره خودگردان کردی وارد اقدامات تنش آمیز دیگری از جمله وارد شدن در حیطه وظایف مربوط به دولت مرکزی و نیز بازداشت دهها تن از نامزدهایی شد که قرار بود در انتخابات محلی دولتی شرکت کنند.

اما آغاز گلوله باران مواضع نیروهای کرد در شمال سوریه توسط ارتش ترکیه و از سرگیری تهدید رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه مبنی بر تصرف مناطق تحت کنترل کردها می تواند رهبران کرد سوریه را وادار به توقف تنشها با دولت سوریه و فکر کردن به معامله ای نه چندان دلخواه با دولت مرکزی کند. اداره خودگردان کردی قبلا به منظور جلوگیری از تهاجم ترکیه اقدام به تحویل دادن قلمرو به دولت مرکزی سوریه کرده بود و واکنش اخیر آمریکا به حمله ترکیه ، کردها را از مصون ماندن منافع آنها مطمئن نکرده است. آنچه که کردها می خواهند انجام دهند به طور گسترده ای به پاسخ به این سوال بستگی دارد: از آنجایی که داعش در حال از دست دادن قلمرو سوری خود است و جنگ در این کشور به سمت حل سیاسی پیش می رود، آمریکا موضع خود را در مورد حمایت از شرکایش در جنگ با داعش و ارتباط آن با متحد عضو ناتوی خود یعنی ترکیه و نیز اهداف سیاسی خود شامل شکست کامل داعش و کاهش نفوذ ایران در سوریه را چگونه مدیریت خواهد کرد؟

رابطه پیچیده میان کردها و دمشق

حزب اتحاد دموکراتیک سوریه یا pyd که بخش عمده اداره خودگردان کردی در دست این حزب کردی است، از آغاز بحران سوریه، از رابطه ای به دور از تنش با دولت مرکزی سوریه بهره برده است. دولت سوریه بیشتر مناطق شمالی خود را در سال 2012 برای pyd به جای گذاشت و این مناطق را ترک کرد. هر دو کمپین جداگانه ای علیه داعش و شورشیان به راه انداختند اما با نگاهی خصومت آمیز به هم نگاه کرده و در برخی موارد به دلیل تضاد منافع با هم درگیر شده اند.

دمشق در طول جنگ، با وجود نداشتن حضور فیزیکی در مناطق تحت کنترل کردها، با ارائه خدمات، قدرت خود را بر این مناطق اعمال کرده است؛ دمشق تنها صادر کننده کارت های هویت دارای مشروعیت بین المللی بوده، به پرداخت حقوق کارمندان در این مناطق ادامه می دهد و زیرساخت های آب و برق را نیز تعمیر و نگاهداری کرده است.

این سیاست ها بخشی از قدرت دولت را در این مناطق حفظ کرده و بازگشت آن را به این مناطق ناگزیر کرده است. رسانه های دولتی سوریه، بدون اشاره به تاثیرات و اقدامات اداره خودگردان کردی، به طور منظم از موفقیت های استاندار حسکه در تامین خدمات عمومی می گویند. وی یکی از افراد وابسته به دولت مرکزی است. علاوه بر آن، عناصر وفادار به حکومت دمشق در شاخه نظامی اداره خودگردان کُردی حضور دارند و محبوبیت حکومت در میان برخی قبایل این مناطق همچنان بالاست.

بشار اسد که از موفقیت های سریع در حومه دمشق و درعا سرمست و جسور شده، در ماه می به مشکل پایانی اشاره کرد و به کردها پیشنهاد کرد یا وارد مذاکره شوند و یا مناطق تحت کنترل آنها با زور بازپس گرفته خواهد شد. ایوان حسیب، روزنامه نگار ساکن حسکه این پیشنهاد بشار اسد را به توافق آشتی در مناطق تحت کنترل شورشیان تشبیه کرد که به جای مذاکره بیشتر شبیه به محاصره بود. مقامات اداره کردی با مذاکره موافقت کردند. هیئت های آنها میان دمشق و قامشلی که یکی از مراکز غیررسمی جنبش کردی در سوریه است، در رفت وآمد بودند.

در ارتباط با امضای توافق با دولت مرکزی، زمان به نفع کردها نیست. مقامات سوریه در ماه اکتبر اشاره کردند که برنامه آنها این است که تا زمان پایان حضور نظامی آمریکا در مناطق تحت کنترل کردها صبر کنند و سپس خواسته های خود را از کردها و در صورت لزوم با زور مطرح کنند. از آنجایی که با خروج نیروهای آمریکایی، اداره خودگردان کردی فاقد همپیمان خواهد بود و با تهدید اشغال از سوی ترکیه و هسته های داعش به طور مداوم روبه رو هستند و جمعیت برخی مناطق و نیز برخی متحدان آنها از حکومت کردها ناراضی هستند، دولت دمشق در موقعیت خوبی برای اعمال خواسته های خود به کردها قرار خواهد گرفت. حضور نظامی آمریکا در مناطق تحت کنترل کردها، مانعی در برابر تمام این تهدیدها خواهد بود.

دونالد ترامپ، ریس جمهور آمریکا در ماه مارس گفت که برای خروج فوری نیروهای آمریکا از سوریه برنامه دارد. اما نشانه های ادامه حضور آمریکا در سوریه از جمله با ورود کاروان های ملزومات نظامی به مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه در ماه جولای و نیز اقدام حدود 2000 نیروی آمریکا به ایجاد پایگاه های جدید در این مناطق در طول تابستان ادامه یافت. علاوه بر آن، مقامات دیپلماتیک آمریکا از منبج و کوبانی که هدف گلوله باران اخیر ترکیه بودند بازدید کردند. بیانیه های مقامات آمریکایی در ماه سپتامبر نشان داد که فعلا نیروهای آمریکا در مناطق تحت کنترل کردها در شمال سوریه حضور خواهند داشت.

افزایش حمایت های آمریکا از کردها در طول تابستان گذشته ادامه حضور نیروهای آمریکا در سوریه را تضمین نمی کند اما باعث می شود کردها با اعتماد به نفس بیشتری خواسته های تند و صریح دمشق را رد کنند. مقامات سوریه از موضعی تحقیرآمیز به مذاکره با کردها نگاه می کردند. به نظر می رسید که هیئت دمشقی درخواست کردها برای مذاکره را از موضع ضعف آنها می دانست و به گفته یکی از خبرنگاران کرد در استان رقه که نخواسته نامش فاش شود، دمشق تقریبا کلیه درخواست های کردها را در ارتباط با اداره خودگردان کردی رد کرده است. حسیب، خبرنگار ساکن حسکه گفته است دمشق خواسته اصلی کردها مبنی بر برقرار سیستم خودگردانی و فدرالیسم را رد کرده است.

اداره خودگردان کردی با تاکید بر کنترل خدمات عمومی در این مناطق از جمله آموزش به منظور وادار کردن دمشق به جدی گرفتن مذاکرات، اقدامات تنش آمیزی را برای وارد کردن فشار بر دمشق آغاز کرد. اداره خودگردان کردی، در سال 2015 به جز در مدارس وابسته به مسیحیان آشوری، سیستم آموزشی خود را بر مدارس ابتدایی و راهنمای مناطق تحت کنترل خود تحمیل کرد. این اواخر و در ماه آگوست، مقامات اداره خودگردان کردی با بیان این که مدارس مسیحیان مجوز ندارد شروع به بستن این مدارس کرده است. نیروهای امنیتی کرد سوریه، دو ماه بعد هم کنترل کلینیک های پزشکی دولتی در شهر حسکه را که سمبل حضور قدرت مرکزی در این مناطق بود در دست گرفتند.

اداره خودگردان کردی همچنین در ماه سپتامبر گذشته و در ادامه کنترل بر برخی خدمات عمومی، اختیارات سیاسی خود را بر این مناطق با بازداشت نامزدهای انتخابات دولت مرکزی سوریه برای تعیین مقامات محلی اعمال کرد. این انتخابات بر اساس قانون 107 دولت سوریه برگزار شد که در آغاز تقابلات داخلی و به منظور دادن اختیارات محلی در حوزه خدمات عمومی و توسعه اقتصادی به شورهای محلی تصویب شده بود. مقامات سوریه تاکید کرده اند که می توان اداره خودگردان کردی را در قالب ماده 107 در ساختار کنونی دولت سوریه ادغام کرد.

حکومت سوریه در جریان مذاکرات با کردها پیشنهاد کرد اداره خودگردان کردی در انتخابات شهرداری های کشور شرکت کند و این اتفاق قدمی در راستای یکپارچگی سیاسی بر اساس دیگاه حکومت مرکزی سوریه است. با این که رهبران کرد با اصل قانون 107 مخالفت نکردند اما فهمیدند که اجرای آن بی معنی خواهد بود. بنابر این، مقامات اداره خودگردان کردی در شرکت در انتخابات اجرا شده توسط دولت خودداری کردند و همچنین اقدام به بازداشت نامزدهای این انتخابات کردند.

کردها به عنوان آخرین اقدام مغایر با خواسته های دولت، در ماه سپتامبر «اداره خودمتار جدید» را اعلام کردند که بر اساس آن، شهر عمدتا عرب نشین رقه و بخش هایی از استان دیرالزور سوریه را نیز داخل قلمرو اداره خودگردان کردی می کرد. از جمله اهرم های قدرتمند در دست کردهای سوریه کنترل سد طبقا و میادین نفتی استان دیرالزور سوریه است. اعلام اداره جدید خودگردان تهدیدی برای کنترل دوباره دولت بر این منابع مهم است؛ منابعی که دولت سوریه بعد از سالها جنگ برای بهبود اوضاع بحراین اقتصاد خود به آنها نیاز دارد.

این اقدامات اداره خودگردان کردی به دلیل تضعیف نفوذ و قدرت دولت مرکزی در شمال شرق سوریه و دیگر مناطق در کنار تلاش دولت برای اعمال اختیارت خود در تمام کشور، دمشق را وادار می کند با حسن نیت وارد مذاکره با کردها شود. هر چه بیشتر دولت برای مذاکره با کردها صبر کند، اداره خودگردان کردی بر نهادهای بیشتری سیطره می یابد و اهرم های دولت را در مذاکرات بیشتر تضعیف می کند.
نقش آمریکا

آمریکا پس از بمباران های اخیر مواضع کردها از سوی ترکیه، تلاش کرده است هم متحد عضو ناتوی خود و هم نیروهای دموکراتیک سوریه را که شریک آمریکا در مبارزه با داعش هستند آرام کند. همزمان که وزارت خارجه آمریکا برای دستگیری رهبران ارشد پ.ک.ک جایزه تعیین کرد، نیروهای نظامی این کشور برای مقابله با حملات ترکیه علیه کردها، با نیروهای کرد سوریه در مرز سوریه با ترکیه گشت مشترک انجام دادند. این اقدامات مختلط به مذاق اداره خودگردان کردی ناخوشایند بود. برخی طرف های وابسته به حزب کردی اتحاد دموکراتیک کرد سوریه یا ypg تعیین جایزه برای تعقیب رهران پ.ک.ک را ناعادلانه و غیرقانونی خواندند.

همان طور که یکی از مقامات اداره خودگردان کردی اشاره کرده است اگر رهبران کرد سوریه احساس کند که حمایت آمریکا از منافع آنها در برابر مبارزه با داعش ناکافی است، آنها به کاستن از تنش با دولت سوریه و حرکت در محور دولت سوریه متمایل خواهند شد. آنها حتی ممکن است وارد معامله ای با بشار اسد، رییس جمهور سوریه شوند که خیلی به نفع او خواهد بود؛ pyd قبلا برای جلوگیری از تهاجم ترکیه، برخی مناطق نزدیک منبج را به دمشق واگذار کرده بود و در جریان تهاجم ترکیه به عفرین نیز چنین پیشنهادی به دمشق کرده بود.

با این حال و بر اساس فعالیت های آمریکا در سوریه طی تابستان گذشته، احتمالا آمریکا به حضور نظامی در مناطق تحت کنترل کردها در راستای اهداف اعلام شده از سوی واشنگتن حداقل تا سال 2019 ادامه خواهد داد. این اهداف عبارتند از: مقابله با نفوذ ایران، شکست کامل داعش و فراهم کردن زمینه گذار سیاسی. پیگیری دو هدف آخر می تواند منجر به ادامه حمایت از اداره خودگردان کردی شامل ارسال کاروان های تجهیزات نظامی و ایجاد پایگاه های جدید نظامی شود.

در این صورت، احتمالا اداره خودگردان کردی به تاکتیک های تنش افزای خود که به تضعیف قدرت و اهرم های بشار اسد با توجه به عدم دسترسی او به منابع اقتصادی منجر می شود ادامه دهد. این امر ممکن است دولت دمشق را به ارائه امتیازات بیشتر فراتر از اجرای قانون 107 و به رسمیت شناختن حقوق فرهنگی کردها وادار کند. اما اقدام احتمالی جایگزین ممکن است این باشد که دمشق مدت زمان بیشتری به انتظار بیرون رفتن آمریکا از سوریه بنشیند و با قطع پرداخت حقوق، قطع خدمات عمومی و محدود کردن دسترسی به کمک های انسانی از طریق اقدامات پنهانی نظامی، از داره خودگردان کردی انتقام بگیرد.

در چهار سال گذشته، آینده اداره خودمختار کردی در دست ایالات متحده آمریکا بوده است. همزمان که داعش آخرین مناطق تحت کنترل خود را در سوریه از دست می دهد، دولت ترامپ باید تصمیم بگیرد که اداره خودگردان کردی در کجای اهداف سیاسی این کشور جای می گیرد و مقامات کرد نیز براساس تضمین حیات و آینده اداره خودگردانشان واکنش نشان خواهند داد.

منبع: اندیشکده شورای آتلانتیک

نویسنده: دانیل ویلکوفسکی، تحلیلگر مسائل سوریه

ترجمه: سرویس جهان- خبرگزاری کردپرس

کد خبرنگار: 40101