جنبش سیاسی کردهای ترکیه که از سال های دهۀ 1990 آغاز شد، وقتی به اوج خود رسید که حزب اقلیت مدار به رهبری کردها، حزب دموکراتیک خلق ها (HDP)، توانست با کسب 13 درصد آرا در انتخابات عمومی ژوئن سال 2015، 80 کرسی پارلمان را از آن خود کند. با تکرار انخابات پنج ماه پس از آن، ‌HDP تنها 59 کرسی و 10.7 درصد آرا را به دست آورد، شادی و شعف جای خود را به نا امیدی داد و از آن زمان تا کنون این حزب برای باقی ماندن در صحنۀ سیاسی ترکیه با مشکلات دست و پنجه نرم می کند.

تحلیل گران معتقدند مدت کمی پس از انتخابات ژوئن 2015، با شکست پروسۀ صلح که HDP در آن میان حکومت ترکیه و حزب کارگران کردستان (PKK) وساطت می کرد، افول این حزب آغاز شد.

وهاب جوشکون از دانشگاه دجله در دیاربکر، بزرگ ترین شهر منطقۀ عمدتاً کردنشین جنوب شرقی ترکیه، گفت آتش بس دو سال و نیمه ای که در ماه جولای 2015 به پایان رسید، باعث شده بود فضا برای بحث دربارۀ جدایی طلبان کرد و خواسته های آنها باز شود و محبوبیت HDP را افازایش داده بود.

او گفت: «احزاب سیاسی کرد تنها می توانستند 6 تا 7 درصد آرای عمومی را کسب کنند، تا این که HDP توانست 13 درصد رأی کسب کند. پروسۀ صلح HDP را تقویت کرد و به این حزب کمک کرد صدا و جذبۀ خود را به بخش بزرگتری از مردم برساند. اما وقتی گلنگدن ها کشیده شدند، HDP اندک اندک جاذبۀ خود را از دست داد.»

این اتفاق روز 20 جولای 2015 افتاد، وقتی یک بمب گذار انتحاری دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به یک مرکز فرهنگی در شهر سوروچ در نزدیکی مرز سوریه حمله کرد و 32 تن را کشت و بیش از 100 تن دیگر را مجروح کرد. PKK این حمله را تجاوز نامید [و حکومت ترکیه را مقصر قلمداد کرد].

چند روز بعد، در 24 جولای ارتش ترکیه یک عملیات نظامی گسترده را علیه PKK و داعش آغاز کرد. این عملیات همۀ امیدها به زنده نگاه داشتن پروسۀ صلح را نابود کرد. وقتی PKK که مدت ها در قالب عملیات گریلایی در مناطق روستایی و کوهستانی مبارزه کرده بود، جنگ را به مراکز شهری کشاند، HDP خود را در تنگنا یافت.

جوشکون گفت: «تاکتیک جنگ شهری PKK به نحو چشمگیری پتانسیل HDP را برای رشد هم در مناطق عمدتاً کردنشین و هم در سراسر کشور، تضعیف کرد. اما در عین حال HDP نیز نتوانست به خاطر شکست سیاست هایش از خود سؤال کند یا انتقاد کند.»

بر اساس نظر سنجی شرکت گزیجی در ماه سپتامبر 2015، 45 درصد ترک ها ریاست جمهوری را مسئول از سر گیری خشونت می دانستند، اما 40 درصد نیز HDP را به خاطر آن سرزنش می کردند. در انتخابات ماه نوامبر درصد رأی HDP کاهش یافت و از آن زمان تاکنون در حوالی 10 درصد در نوسان است، یعنی نزدیک به حد نصاب لازم برای کسب کرسی پارلمان.

پس از کودتای نافرجام جولای 2016، حکومت سرکوب HDP را آغاز کرد، در صورتی که این حزب حتی متهم نشده بود که در تلاش برای سرنگون کردن حکومت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نقشی داشته است.

روز 4 نوامبر 2016 پلیس صلاح الدین دمیرتاش رهبر کاریزماتیک و رئیس مشترک HDP را همراه با فیگن یوکسکداغ دیگر رئیس مشترک این حزب و 12 تن از نمایندگان آن در پارلمان ترکیه دستگیر کرد. علاوه بر این، حکومت از اختیارات ناشی از قانون وضعیت فوق العاده، که پس از کودتا اعلام شد، برای غصب شهرداری های HDP و اخراج شهرداران منتخب استفاده کرد. هزاران عضو HDP نیز دستگیر شدند.

جوشکون معتقد است که با وجود نگرش و رویکرد خصمانۀ حکومت علیه HDP، این حزب می بایست دگرگون می شد و خود را با شرایط جدید مطابقت می داد تا بتواند راه حل سیاسی بهتری برای مسألۀ کردها پیدا کند. او گفت: «حکومت استراتژی مشخصی علیه HDP اتخاذ کرد، رؤسای مشترکش را دستگیر کرد، سازمان دهیش را به هم ریخت، نهادهای مدنی مرتبط با این حزب را تحت فشار قرار داد. اما به نظر من HDP برای تجدید نظر در سیاست های ملی خود به قدر کافی تلاش نکرد.»

از دست دادن دمیرتاش نیز به این حزب ضربه زد. جوشکون گفت: «HDP یک مشکل دو قسمتی دارد: نخست این که هیچ سیاستمدار دیگری به محبوبیت دمیرتاش نمی رسد؛ مشکل دیکر نیز این برداشت است که حزب دارد برای کاهش محبوبیت دمیرتاش تلاش می کند.»

«وقتی حکومت سعی می کند با دستگیر کردن رؤسای مشترک حزب و جلوگیری از ارتباط دمیرتاش محبوب با هوادارانش، مانع از دیده شدن حزب شود، HDP باید برای به روزآمد تر کردن ایده ها و سیاست هایش تلاش بیشتری به کار ببندد.»

جوشکون ادامه داد: «مسألۀ اصلی که آنها باید به آن بپردازند، خشونت است. HDP خود را با میل به در بر گرفتن هویت های مختلف و تنوع قومی و فرهنگی تعریف می کند. اما سؤال این است که آیا خشونت نیز در این تلاش جایی دارد یا نه. اگر هدف دموکراتیزه کردن ترکیه است، پس آنها باید موضع شفافی در مقابل خشونت اتخاذ کنند.»

او گفت: «HDP باید پیش از انتخابات محلی ماه مارس آینده این مسائل را حل کند. فرایند معرفی نامزدها آغاز شده است. HDP به عنوان حزب طرفدار اقلیت ها با بخش های مختلفی از جامعه در ارتباط است. آنها باید پروفایل نامزدهای خود را توسعه داده و سیاست های جدیدی با محوریت خدمات رسانی برای انتخابات محلی تعیین کنند.»

صدقی زیلان وکیل و سخنگوی جنبش اسلامی کردستان معتقد است هم حکومت و هم HDP در توقف مذاکرات صلح مسئولیت دارند، اما این HDP است که تاوان آن را پرداخته است و می پردازد.

زیلان گفت: «HDP محصول پروسۀ صلح بود. وقتی پروسه فرو ریخت، محبویت آنها نیز ریزش کرد.» اما به گفتۀ او مسألۀ واقعی شکاف میان کردها است. زیلان گفت: «گروه های کردی مختلف از یکدیگر حمایت نمی کنند.» او گفت دمیرتاش در سطح ملی شناخته شده است و هیچ سیاستمدار کردی تا این حد محبوب نبوده است، «این یک فرصت با ارزش برای کردها بود.»

روژ اسیر گیرسون مدیر شرکت پژوهشی Rawest که هدف آن تولید اطلاعات بی طرفانه دربارۀ مناطق کرد نشین ترکیه است، معتقد است HDP برای تجدید قوای خود پس از شکست پروسۀ صلح با دشواری رو به رو است.

گیرسون گفت: «پس از شکست مذاکرات صلح، روند کاهش محبوبیت و آرای ‌HDP آغاز شد. وقتی پروسه متوقف شد، آنها نتوانستند با طرح سیاست های جدید هواداران خود را اقناع کنند.»

به باور گیرسون مشکل بزرگ تر HDP ناتوانی این حزب در پیشنهاد یک راه حل عملی و معنادار برای مسألۀ کردها و حضور در صحنه به عنوان بخشی از راه حل است.

گیرسون گفت: «رأی دهندگان HDP انتظار داشتند این حزب همچنان به عنوان میانجی بین طرف های این درگیری قرار گرفته و از موضعی قوی تر با افزایش خشونت مخالفت می کرد. اما HDP چنین نکرد، یا شاید نتوانست. خلاصۀ کلام این است که پس از افزایش خشونت ها HDP نتوانست با استدلالی محکم یا رویکردی قوی به بخشی از راه حل مسألۀ کردها تبدیل شود و این دلیل اصلی از دست دادن حمایت عمومی است.»

منبع: پاریگاه خبری – تحلیلی احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

ترکیه باید اتحاد قوی آمریکا – YPG را بپذیرد / یاشار یاکیش

پزشکان کرد در ترکیه جایی ندارند / فاروق بالکچی

راه دشوار روزنامه نگاران کرد در ترکیه / شرزان امید

کردهای سوریه برای حملۀ احتمالی ترکیه آماده می شوند / سیمون اسپیکمن کوردال

تصمیم آمریکا دربارۀ سران PKK ترکیه را خام نمی کند / برهان الدین دوران

صالح مسلم: تا مسألۀ کردها حل نشود، صلح و ثبات در خاورمیانه به دست نمی آید

دلایل تصمیم آمریکا دربارۀ سه عضو ارشد PKK / سعدت ارگین

از منبج تا ادلب: زد وبندهای ترکیه در سوریه / پل ایدون

خشم اردوغان از گشت مشترک نظامیان آمریکایی و کردهای سوری / جاسپر مورتیمر

ارتش دموکراتیک سوریه گرفتار میان آمریکا و ترکیه / سیمون اسپیکمن کوردال