انتخابات شهرداری های ترکیه که روز 31 مارس برگزار شد، برای حزب حاکم ترکیه و رهبر آن رجب طیب اردوغان نتیجۀ دلخواه را در پی نداشت. حزب عدالت و توسعه (AKP) و شریک انتخاباتیش حزب حرکت ملی (MHP) اگر چه در مجموع حدود 52 درصد آرا را کسب کردند و آن را پیروزی قاطع خود خواندند، اما کلان شهرهای مهم ترکیه، از جمله آنکارا، ازمیر، آدانا، دیاربکر و... را از دست دادند. رقابت بر سر کلان شهر استانبول نیز که بسیار تنگاتنگ بود در نهایت با اختلافی اندک به سود نامزد اپوزیسیون پایان یافت تا اردوغان مهم ترین شهر ترکیه را نیز از دست داده ببیند؛ نتیجه ای که پذیرش آن به دلایل مختلف برای اردوغان دشوار است و چنان که دیدیم همۀ توان خود را به کار گرفت تا از قطعی شدن آن جلوگیری کند. اردوغان معتقد است هر کس استانبول را ببرد ترکیه را برده است.

علی رغم این که اعتراض های ائتلاف شکست خورده و بازشماری بخشی از صندوق های آرای استانبول نتیجه را تغییر نداد، و رئیس شورای انتخابات استان استانبول حکم رسمی شهرداری این شهر را به نام اکرم امام اوغلو نامزد حزب جمهوری خواه خلق (CHP) صادر کرد، اما شورای عالی انتخابات ترکیه در نهایت انتخابات این شهر را باطل اعلام کرد و رأی به برگزاری مجدد انتخابات در روز 23 ژوئن داد.

روزهای پس از اعلام نتایج اولیۀ انتخابات استانبول روزهای پر تنشی بود و این تنش به ویژه در فاصلۀ صدور حکم شهرداری امام اوغلو تا اعلام تصمیم شورای عالی انتخابات بیش از پیش بالا گرفت. این تصمیم واکنش های منفی داخلی و خارجی زیادی در پی داشت و بسیاری آن را کودتا علیه آرای مردم و تضعیف دموکراسی در ترکیه خواندند.

حال سؤال این است: با توجه به این که شکست مجدد در انتخابات استانبول هزینۀ سیاسی بالایی برای اردوغان دارد، اینک که یک بار انتخابات استانبول را واگذار کرده است، با عملکرد (به زعم بسیاری) غیر دموکراتیک خود فضای پس از انتخابات را علیه خود کرده و باعث منسجم تر و متحد تر شدن اپوزیسیون شده، با چه اطمینانی وارد انتخابات مجدد می شود؟ به عبارت ساده تر، آیا شکست اردوغان در انتخابات استانبول احتمالی است که بتوان به آن اندیشید؟

یاووز بایدار روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل ترکیه در پاسخی غیر مستقیم به این پرسش در پایگاه خبری – تحلیلی احوال می گوید: «تلاش [اردوغان] برای تکرار انتخابات به این معنی است که او فقط برای پیروزی وارد رقابت می شود. او می داند که اگر شکست بخورد، افسانۀ اردوغان چنان ضربه ای می خورد که جبران آن غیر ممکن است.» بنابراین باید انتظار داشت اردوغان برای پیروز شدن در این دور از انتخابات به هر ترفندی متوسل شود.

در توجیه این ادعا پیش از هر چیز باید گفت فشار حزب حاکم بر شورای عالی انتخابات ترکیه و تأثیر پذیری (اگر نگوییم حرف شنوی) این شورا از حزب اردوغان در این انتخابات تقریباً محرز شده است. اگر چه شواهد این امر بسیار است، اما تنها یک بام و دو هوای آخرین تصمیم این شورا برای اثبات این ادعای منتقدان کفایت می کند. شورا اعلام کرد به خاطر تخلف در ساختار شوراهای محلی انتخابات، نتیجۀ انتخابات کلان شهر استانبول (که به ضرر حزب حاکم بود) باطل اعلام می شود، اما نتیجۀ انتخابات شهرداری های مناطق و شوراهای محلی که توسط همین افراد برگزار شده بود (و به سود حزب حاکم بود) باطل اعلام نشد. علاوه بر این، رئیس شورای انتخابات استانبول و شخصی که حکم رسمی شهرداری امام اوغلو را صادر کرد، تحت فشار رسانه های نزدیک به حزب حاکم و پیش از انتخابات مجدد درخواست بازنشستگی زودهنگام کرده است.

این فشار و تأثیر شائبۀ اقدام اردوغان به تقلب یا دست کم دستکاری انتخاباتی را ایجاد می کند؛ گزینه ای که منتقدان و اپوزیسیون از آن هراس دارند و نسبت به آن هشدار می دهند. عبدالله آیدوغان پژوهشگر دانشگاه ریزه و مدرس علوم سیاسی در دانشگاه کلمبیا در یادداشتی در واشنگتن پست از احتمال افزایش تقلب توسط حزب حاکم در انتخابات 23 ژوئن خبر داد. یکی از استراتژی های AKP در این راستا می تواند استفاده از رأی نیروهای امنیتی باشد که دولت می تواند آنها را به بهانۀ تأمین امنیت از شهرهای دیگر به استانبول منتقل کند و نظارت چندانی بر روند رآی دادن آنها وجود ندارد. علاوه بر این حکومت به تازگی ده ها هزار نیروی پلیس استخدام کرده است که استفاده از آنها نیز در انتخابات محتمل است.

علاوه بر این، بر اساس آمارها حدود نیم میلیون هوادار AKP در انتخابات 31 مارس پای صندوق های رأی نرفته اند. یکی از برنامه های این حزب برای انتخابات مجدد تشویق این افراد به شرکت در انتخابات است. اردوغان دستور داده است ستاد انتخاباتی AKP روی تک تک این افراد کار کنند و حتی در صورت لزوم با گفتگوی چهره به چهره آنها را به رأی دادن متقاعد کنند. چنان که بایدار می گوید، حزب اردوغان در استانبول دارای یک «شبکۀ عظیم در سطح خرد» است که انجام این کار را برای آنها ممکن و آسان می کند.

از تحولات مهم دیگری که در این روزها با جنجال تکرار انتخابات همراه شد، دیدار عبدالله اوجالان رهبر دربند حزب کارگران کردستان (PKK) با وکلایش پس از هشت سال بود. بیش از 800 درخواست وکلای اوجالان برای دیدار با وی از سوی وزارت دادگستری ترکیه رد شده بود، اما در این مقطع زمانی حساس خبر این دیدار و پیام اوجالان منتشر شد. این همزمانی بسیاری را بر آن داشت که حکومت ترکیه می خواهد در این انتخابات نیز از اهرم کردها استفاده کند و با ملایم کردن لحن خود نسبت به کردها آرای آنها را به سوی خود جذب کند. تحلیل گران بسیاری از این هم فراتر رفتند و پیش بینی کردند که پیش از انتخابات دوباره پروسۀ مذاکرات آشتی با کردها مجدداً کلید خواهد خورد. اما مقامات حکومت و شخص اردوغان صراحتاً این گمانه زنی ها را تکذیب کردند. علاوه بر این، دیدار و پیام اوجالان زمزمه های گذر AKP از متحد ملی گرای خود و تمایلش به ائتلاف با حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) را یک بار دیگر پس از انتخابات پارلمانی ژوئن 2015 مطرح کرد. اما این حدس و گمان نیز با موضع گیری های حزب حاکم و اصرار HDP بر عدم تغییر استراتژی انتخاباتی و حمایت از نامزد اپوزیسیون، رد شد.

مسئلۀ مهم دیگری که نباید از نظر دور داشت و اگرچه در سطحی کلان تر از انتخابات شهرداری استانبول و مسأله ای ملی برای ترکیه است اما برای حزب حاکم می تواند یک ابزار انتخاباتی باشد، بخشی از پیام اوجالان است که خطاب به کردهای سوریه بود و آنها را به در نظر گرفتن دغدغه ها و حساسیت های ترکیه دعوت می کرد. اگرچه این پیام مورد تفسیرهای متفاوتی قرار گرفت، اما برخی بر آنند که اوجالان در این انتخابات (نیز) به کمک اردوغان آمده که مدتی است در مسألۀ شمال سوریه مستأصل مانده است و در سیاست داخلی نیز برایش هزینه بر شده است.

نقش اقتصاد را در این انتخابات نیز نباید نادیده گرفت. کاهش ارزش لیر در ماه های منتهی به انتخابات شهرداری ترکیه که به نظر کارشناسان اقتصادی با سیاست های حمایتی موقت و کوتاه مدت و تنها به خاطر انتخابات اندکی کند شده بود، مجدداً در حال شدت گرفتن است. افزایش چشمگیر تورم و بیکاری را نیز باید به این عامل افزود که می توانند برای حزب حاکم ترکیه دشواری ایجاد کنند. بار مالی انتخابات برای دولت و تأثیری که فضای انتخاباتی بر فضای اقتصاد و کسب و کار می گذارد، خود عامل دیگری در تشدید این بحران است (بیشتر بخوانید).

با وجود همۀ اینها، چنان که گفته شد اردوغان برای پیروزی و با اعتماد به نفس کامل وارد عرصه شده است و هنوز تا روز انتخابات زمان قابل توجهی باقی است. در روزهای آینده شاهد خواهیم بود که رئیس جمهور 65 سالۀ ترکیه محله های استانبول را یک به یک خواهد گشت و نطق های انتخاباتی پر شوری در آنها ایراد خواهد کرد. اما شواهد از یک رقابت نزدیک و تنگاتنگ حکایت دارد و این که اردوغان تا روز انتخابات (و شاید پس از آن) برای پیروزی چه ترفندی در آستین دارد، باید صبر کرد و دید.

سرویس ترکیه – خبرگزاری کردپرس