به گزارش خبرنگار برون مرزی کُردپرس، ترامپ مرد تصمیمات جنجالی و ضربتی است و هر وقت اعلام می کند قصد انجام اقدامی را دارد علاوه بر آن که گفته خود را عملی می کند ، در همان حال موجب ایجاد موجی از تشنج در فضای جهانی می شود. این رئیس جمهور پر حاشیه، هفته گذشته در توییتی اعلام کرد که سربازان آمریکایی از سوریه خارج می شوند و چندی نگذشت که به یکباره این امر رنگ جدی به خود گرفت، که در پی آن جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا و برت مک گورک نمایندۀ این کشور در ائتلاف بین المللی ضد داعش از سمت های خود استعفاء کردند.در پی این تصمیم ترامپ، ترکیه با اعزام هر چه بیشتر نیروهای نظامی خود به مرز سوریه برای حمله قریب الوقوع به شمال سوریه آماده می شود و در سمت دیگر ارتش سوریه و روس ها در شرق فرات به حال آماده باش درآمده اند که در صورت خروج آمریکا، خلاء امنیتی را پر کنند.
حال باید از خود بپرسیم که این چه تصمیمی است که ایالات متحده اتخاذ کرده و آمریکا با صرف میلیاردها دلار هزینه در زمین سوریه، چه دستاورد نظامی و سیاسی به دست آورده است که اینک قصد خروج از سوریه را دارد؟ آیا خروج از سوریه آن هم در حالی که رقیب سنتیش، روسیه و دشمن منطقه ایش ایران، دارای هژمونی سیاسی و نظامی قابل توجهی در سوریه هستند تا قدرت آمریکا را در غرب آسیا به چالش بکشند، چگونه امکان پذیر است؟ آیا آمریکا می خواهد در سیاست خارجی خود تغییر رویه دهد و تمرکز را بر عراق به عنوان پایگاه راهبردی ایالات متحده بگذارد؟
سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در مورد عقب نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه اعلام کرد، "این فرمان امضا شده است"، اما هنوز اطلاعات بیشتری منتشر نشده است. در حال حاضر به گفته برخی رسانه ها، سربازان و تجهیزات لجستیکی آمریکا از شرق و شمال فرات در حال انتقال به اقلیم کُردستان عراق است. چند موضوع در این خروج غیرمنتظره آمریکا از سوریه دارای ابهام است که بهتر است جداگانه به بررسی آن ها بپردازیم:
ابتدا مبحث خروج سربازان آمریکایی که شمار آنها دو هزار نفر برآورد شده است، بخشی از پروسه خروج از شمال و شرق است. بخش مهم چگونگی انتقال تجهیزات سنگین آمریکا به عراق و تکلیف ۸ پایگاه هوایی آمریکا در شمال و شرق سوریه است که خود نوعی مرکز فرماندهی آمریکا در غرب آسیا محسوب می شود. خالی کردن این پایگاه های هوایی خود زمانبر است و باید دید آیا آمریکا قصد بستن این پایگاه ها را دارد یا به صورت محدود نظامیان آمریکایی در آنها حضور خواهند داشت. دوم باید پرسید اگر ایالات متحده کُردها را به عنوان شریک نظامی در سوریه انتخاب کرده بود، در حالی که داعش هنوز در شرق فرات حضور دارد، بر چه اساسی آنها را رها می کند؟ آیا آمریکا قصد دارد آنها را رها کند یا همچنان در نبرد با داعش به وسیله پوشش هوایی به آنها خدمات می دهد. سوم ترامپ در توییتی گفته بود که اردوغان قول ریشه کن کردن داعش در سوریه را داده است. این مسئله یعنی اینکه یا کُردها باید خود را تسلیم ترکیه کنند و یا آن که ارتش ترکیه از روی آن ها رد می شود. در واقع باید دید که آیا ترامپ با این اقدام اجازه حمله نظامی را به ترکیه که شریک استراتژیکش در پیمان ناتو است، می دهد و مناقشه سوریه وارد مرحله تازه ای می شود یا ترامپ قصد دارد همچنان از سیاست خویشتن داری ترک ها در قبال کُردها در شمال سوریه استفاده کند. چهارم، در صورتی که آمریکایی ها از شرق فرات خارج شوند دو مبحث پیش می آید ابتدا دولت مرکزی سوریه و روسیه سریعا وارد عمل می شوند و سعی در بازپس گیری مناطق آزاد شده از کُردها می کنند و قاعدتاً به دلیل عدم پشتیبانی هوایی و لجستیکی از کُردها، برتری دولت مرکزی مشهود خواهد بود یا آن که ایالات متحده همچنان شرق فرات را حوزه نفوذ خود می داند و حمایت هوایی از کُردها را ادامه خواهد داد. پنجم، تکلیف منطقه التنف که اینک توسط ارتش آزاد سوریه با نظارت آمریکا کنترل می شود، چه خواهد شد؟ ایالات متحده چگونه می خواهد به این مسئله رسیدگی کند، چرا که این نقطه نزدیک به گذرگاه ابوکمال و محل عبور نیروهای حشدالشعبی و مستشاران ایرانی به سوریه است؛ امری که مدام آمریکا و اسرائیل در مورد آن اعلام نگرانی کرده بودند. ششم این‌قضایا در حالی است که آمریکایی ها از ارتش عراق خواسته اند که در صورت خروج‌شان از سوریه تا عمق ۵۰ کیلومتری در خاک سوریه حضور پیدا کنند؛ مسئله ای که آمریکایی ها همواره می دانند در حقیقت این نیروهای حشدالشعبی هستند که مسئولیت این اقدامات را بر عهده می گیرند و آمریکا از ابتدا میانه خوبی با این نیروها که آنها را نزدیک‌به ایران می داند، ندارد. پس این چه سیاستی است که ایالات متحده در پیش گرفته است؟
در واقع ترامپ با این تصمیم برزخی ایجاد کرده که بسیاری از مباحث نظامی و سیاسی در سوریه را تحت تأثیر قرار می دهد. این رفتار ترامپ همزمان با بازگشت ناو جنگی (استنیس) پس از ۱۷ سال به خلیج فارس و انتقال سربازان آمریکایی به اقلیم کُردستان است که با واکنش بسیاری از طرف های عراقی روبرو شد. برخی این اقدام آمریکا را نوعی هشدار به جمهوری اسلامی می دانند و تصمیم ترامپ را نوعی فشار بیشتر به ایران تحلیل می کنند.
اما سؤالی که در حوزه ژئواستراتژیک باید پرسیده شود این است چگونه آمریکا در دکترین سیاست خارجی خود که بر مبنای رئالیسم تهاجمی بنا نهاده شده، بازی غرب آسیا را به روسیه واگذار می کند و شکست دیگری پس از جدایی کریمه از اوکراین برای خود رقم می زند و یا در پس این سیاست آمریکا مبحث دیگری نهفته است و قصد دارد با برگ ترکیه در سوریه بازی کند. باید مبحث دیگری را فراموش نکنیم حضور آمریکا و غرب در خاک سوریه، بدون دریافت رضایت از سازمان ملل و دولت سوریه است و همین فشارهای سیاسی به آمریکا را بیشتر می کند که تکلیف حضور خود را در سوریه تعیین کند. موضوع دیگری که قابل گفتن است این تصمیم ترامپ در حالی اتخاد شد که در پی موضوع کشته شدن خاشقچی روزنامه نگار عربستانی در سفارت این کشور در ترکیه اختلاف میان واشنگتن و ریاض بالا گرفت و این در حالی است که ترامپ بار قبل نیز با اعلام خروج از سوریه ، توجه عربستان و امارات متحده برای هزینه در سوریه فراخوانده بود و احتمال دارد اختلاف آمریکا و عربستان در موضوع خاشقچی و پا پس کشیدن عربستان از تقبل هزینه جنگ در سوریه، ترامپ را برای اتخاذ این تصمیم تهییج کرده باشد.
حال اگر فرض کنیم آمریکا دیگر تمایلی به ماندگاری در سوریه نداشته باشد و دست از حمایت از کُردها در شمال و شرق سوریه بردارد، موقعیت بازیگران را با هم مرور می کنیم:
ترکیه-‍ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز چهارشنبه گذشته ۱۹ دسامبر/ ٢٨ آذر، دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرد. ترامپ در توییتی نوشت داعش را به اردوغان واگذار کرد. ترامپ از عقب‌نشینی "آرام و هماهنگ با ترکیه" سخن گفته است. بنا به گفته‌ی ترامپ، اردوغان به او ضمانت داده است تا با قدرت باقیمانده داعش را در سوریه از بین ببرد. این موضوع مشخص نشده است که اردوغان کجا و چگونه با داعش خواهد جنگید، چون داعش فقط در جنوب دیرالزور باقیمانده است و صدها کیلومتر از مرزهای ترکیه فاصله دارد. در واقع مسئله ترکیه کُردها و از بین‌بردن موقعیت کُردی در شمال سوریه و تشکیل یک استاتوی نزدیک به خود در شمال سوریه است. اگر آمریکا اجازه ورود ترکیه به سوریه را بدهد شاهد جنگ گسترده ای در این منطقه خواهیم بود و اگر کُردها نتوانند دولت مرکزی سوریه را به مرزها بیاورند شاهد تهاجم سنگین ترکیه در این مناطق خواهیم بود.
کُردها- کُردها بخت برگشته ترین بازیگر حال حاضر در سوریه هستند و اگر آمریکا بخواهد آنها را با ترکیه تنها بگذارد شاهد دو رویداد خواهیم بود. ۱) جنگ شدید و سختی در شمال سوریه شروع خواهد شد و اگر کُردها نتوانند با دولت مرکزی و روسیه بر سر راه حلی در این مناطق به توافق برسند، ترک ها یک گام با عملی کردن رویای خود فاصله خواهند داشت. ۲) کُردها دارای نیرویی تقریبا صد هزار نفری از قومیت های مختلف در شمال و شرق سوریه هستند که این دست آنها را برای نبرد باز می گذارد. در صورت خروج آمریکا، کُردها تنها یک راه حل محتمل دارند و آن توافق با دولت مرکزی برای بازگشت به شمال و شرق سوریه و ادغام گروه های کُرد و عرب در ارتش سوریه و فشار روسیه بر ترکیه برای نیافروختن جنگ تازه است.
دولت سوریه- با خروج آمریکا از شمال سوریه و عدم توافق با کُردها برای بازگشت به این مناطق، دولت مرکزی سوریه با امر تازه ای روبرو خواهد شد و اگر ترکیه قصد تجاوز به شمال سوریه را داشته باشد ناچار است از متحدین خود یعنی روسیه و ایران درخواست کمک نماید چرا که قدرت ارتش سوریه در حال حاضر به ترک ها نمی چربد. سوریه یا باید شاهد تصرف بخش های دیگری از خاکش توسط ترکیه باشد و یا آن که از ظرفیت روسیه استفاده کند. اما در صورت توافق با کُردها، دو طرف می توانند هم از ورود ترکیه به خاک سوریه جلوگیری کنند و هم در پروسه سیاسی در آینده هماهنگ تر عمل کنند.
روسیه - قاعدتا برنده اصلی خروج آمریکا از سوریه، روسیه خواهد بود و این امر موجب می شود که کُردها مانند پیش از سال ۲۰۱۴ به سمت روسیه بچرخند و پوتین را مرجع اصلی حل مناقشه سوریه بدانند. در سمت دیگر با خروج آمریکا از سوریه، رابطه ترکیه و روسیه نیز مورد بازبینی قرار خواهد گرفت و اگر ترک ها قصد ماجراجویی تازه در شمال سوریه را داشته باشند، این بار باید بهانه دیگری غیر از حضور آمریکا و نزدیکی کُردها به آنها را ارائه دهند.
در سوی دیگر ، ترامپ با این تصمیمش مناقشه سوریه را به سمت دیگری می برد و منجر به حل دیگری برای این منازعه می شود. در روزهای آینده باید دید ترامپ قصد دارد که هیچ تداخلی در امور سوریه انجام ندهد یا آن که فقط در پی خروج بخشی از نیروهای خود از این کشور است و جای خود را با قدرت دیگری همچون فرانسه عوض خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
ادعای ریشه کن کردن داعش توسط اردوغان و واقعیت های میدانی / بیستون عباسی
نظر شما