کردپرس: برگزاری پنجمین دوره انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق و انتخاب 111 کاندید از نامزد احزاب و ائتلاف های سیاسی به عنوان نمایندگان پارلمان، آغاز فصل سیاسی نوینی در معادلات سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان است.
بنا به اعلام کمیسیون عالی مستقل انتخابات اقلیم کردستان عراق به عنوان متولی برگزاری انتخابات، حدود 59 درصد از واجدین شرایط رأی دادن در انتخابات شرکت کرده و نتایج رأی آنان به 773 کاندید از 30 حزب و ائتلاف، نتایج زیر را به دنبال داشته است: حزب دمکرات کردستان (پارتی) به رهبری مسعود بارزانی 45 کرسی، اتحادیه میهنی کردستان (یکیتی) به رهبری کوسرت رسول علی 21 کرسی، جنبش تغییر (گوران) به رهبری عمر سید علی 12 کرسی، جنبش نسل نو به رهبری شاسوار عبدالواحد 8 کرسی، به سوی اصلاح؛ ائتلاف دو حزب اسلامی اتحاد اسلامی به رهبری صلاح الدین محمد بها الدین و جنبش اسلامی کردستان به رهبری عرفان علی عبدالعزیز 5 کرسی، جماعت اسلامی کردستان به رهبری علی باپیر 7 کرسی و ائتلاف معاصر با محوریت حزب سوسیالیست به رهبری محمد حاجی محمود 1 کرسی و لیست آزادی (حزب کمونیست کردستان عراق) نیز 1 کرسی را به دست آورد. 11 کرسی باقیمانده نیز به اقلیت های قومی و دینی تعلق گرفت.
جدول شماره یک
مقایسه میزان آرای احزاب در دو انتخابات پارلمانی کردستان در سالهای 2013 و 2014
لیست |
انتخابات 2013 |
انتخابات 2018 |
تفاوت آرا |
|
میزان آرا |
میزان آرا |
میزان آرا |
درصد |
|
حزب دمکرات کردستان |
743984 |
686070 |
57914- |
7.8%- |
اتحادیه میهنی کردستان |
350500 |
319912 |
30588- |
8.7%- |
جنبش تغییر |
476736 |
186903 |
289833- |
60.8%- |
جماعت اسلامی کردستان |
118574 |
109494 |
9080- |
7.7%- |
به سوی اصلاح (اتحاد و جنبش اسلامی) |
186741 |
79434 |
107307- |
57.4%- |
معاصر |
12501 |
15581 |
3080+ |
19.8%+ |
لیست آزادی |
12392 |
8063 |
4329- |
34.9%- |
در مقایسه با انتخابات دوره چهارم پارلمان کردستان عراق در سال 2013 میزان آرا اکثریت احزاب در انتخابات پارلمانی پنجم در سال 2018 کاهش داشته است.
مقایسه میزان آرا کسب شده توسط احزاب در دو انتخابات 2013 و 2018 پارلمان کردستان:
حزب دمکرات کردستان در انتخابات دوره پنجم 686 هزار و 70 رأی را کسب کرد و این در حالی است که این میزان در انتخابات دوره چهارم 743 هزار و 984 رأی بود؛ یعنی کاهش 57 هزار و 914 رأی (7.8%-).
اتحادیه میهنی کردستان در انتخابات دوره پنجم 319 هزار و 912 رأی را به دست آورد و این در حالی است که در انتخابات پارلمانی دوره چهارم این میزان 350 هزار و 88 رأی بود، یعنی کاهش 30 هزار و 588 رأی (8.7%-).
جنبش تغییر در انتخابات پارلمانی دوره پنجم 186 هزار و 903 رأی را کسب کرد و این در حالی است که در انتخابات دوره چهارم میزان آرای این حزب 476 هزار و 736 رأی بود؛ یعنی کاهش 289 هزار و 833 رأی (60.8%-).
جماعت اسلامی کردستان نیز در انتخابات دوره پنجم 109 هزار و 494 رأی را کسب نمود و این در حالی است که این حزب در انتخابات دوره چهارم دارای 118 هزار و 574 رأی بود یعنی کاهشی به میزان 9 هزار و 80 رأی (7.7%).
ائتلاف اصلاح شامل (اتحاد و جنبش اسلامی) با محوریت اتحاد اسلامی در انتخابات دوره پنجم پارلمان کردستان 79 هزار و 434 رأی را کسب نمود و این در حالی است که در انتخابات دوره چهارم میزان آرا 186 هزار و 741 رأی بود یعنی کاهش 107 هزار و 307 هزار رأی (57.4%-). در انتخابات دور چهارم اتحاد اسلامی به صورت جداگانه شرکت کرده بود و جنبش اسلامی نیز با جریان توسعه ائتلاف کرده بود.
ائتلاف معاصر با محوریت حزب سوسیالیست در انتخابات دوره پنجم 15 هزار و 581 رأی کسب کرد و این در حالی است که در انتخابات دوره چهارم میزان آرا 12 هزار و 501 رأی بود یعنی افزایش 3 هزار و 80 رأی افزایش داشته است (19.8%+)؛ اما این نتیجه در حالی است که حزب سوسیالیست در انتخابات دوره چهارم به صورت مستقل شرکت کرده بود، اما در انتخابات دوره کنونی با احزاب کارگران و رنجدران کردستان و اتحاد ملی کردستان ائتلاف کرده بود، بر این اساس آن چه که محرز است کاهش آرای حزب سوسیالیست نسبت به دوره پیشین است.
لیست آزادی در انتخابات دوره کنونی 8 هزار و 63 رأی را کسب نموده است و این در حالی است که در انتخابات دوره چهارم این میزان 12 هزار و 392 رأی بود. به بیانی دیگر کاهش 4 هزار و 329 رأی (34.9%-).
* کاهش میزان مشارکت تعیین کننده پیروز و بازنده انتخابات
انتخابات 30 سپتامبر 2018 پارلمان اقلیم کردستان عراق از لحاظ مشارکت واجدین شرایط رأی دادن، کم ترین میزان را از سال 2003 و طی 15 سال اخیر به ثبت رسانید.
کمیسیون عالی انتخابات و رفراندوم اقلیم کردستان، اعلام کرد که میانگین مشارکت رأی دهندگان اقلیم کردستان در انتخابات پارلمانی دوره پنجم در 30 سپتامبر 59 درصد بوده است.
این درصد، پایین ترین میزان مشارکت در انتخابات پس از سقوط رژیم بعث در انتخابات پارلمانی کردستان می باشد. قبل از انتخابات اخیر، چهار انتخابات پارلمانی در اقلیم کردستان برگزار شده است که میزان مشارکت در آن ها بدین نحو بوده است؛
در دومین دوره انتخابات پارلمان اقلیم کردستان عراق در سال 2005 میزان مشارکت واجدین شرایط رأی دادن 84.6 درصد بود. این میزان در دوره سوم در سال 2009 به 76.3 درصد کاهش یافت و روند نزولی کاهش در انتخابات دوره چهارم در سال 2013 ادامه داشت و به 73.9 درصد رسید. همان گونه که مشاهده می شود دوره دوم انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق بیشترین میزان مشارکت را به خود دیده و روند نزولی طی سه دوره ادامه داشته است.
در انتخابات پنجم نیز، علیرغم درخواست همه احزاب و ائتلاف ها از مردم برای مشارکت، اما مشارکت واجدین شرایط رأی دادن به نزدیک نصف و کمترین میزان طی پنج دوره رسید. از مجموع بیش از 3 میلیون و 85 هزار و 461 تن واجد شرایط رأی دادن، فقط 1 میلیون و 845 هزار و 979 نفر پای صندوق های رأی حاضر شدند و درصد مشارکت 59 درصد بود.
* دلیل عدم اشاره به انتخابات پارلمان اول اقلیم کردستان در سال 1992 در این بخش، مستند و قابل اعتماد نبودن آمار و ارقام ارائه شده می باشد.
جدول شماره 2
مشارکت واجدین شرایط در انتخابات برگزار شده در سه استان اقلیم کردستان
استان |
پارلمان کردستان دوم 2005 |
پارلمان کردستان سوم 2009 |
پارلمان کردستان چهارم 2013 |
پارلمان کردستان پنجم 2018 |
سلیمانیه |
70.9% |
74.5% |
73% |
53% |
اربیل |
92% |
79% |
71.1% |
58% |
دهوک |
89.3% |
86 |
76.4% |
61% |
میانگین |
84.6% |
79.3% |
73.9% |
59% |
مشارکت واجدین شرایط رأی دادن در انتخابات دور پنجم پارلمان اقلیم کردستان به نسبت انتخابات پیشین چه در سطح اقلیم و یا عراق، روند نزولی چشمگیری به خود دیده و دلیل این امر را می توان افزایش اعتراضات در سطح اقلیم به سیاست های احزاب حاکم و اپوزیسیون و کم رنگ شدن احساسات ملی به نسبت گذشته بیان کرد.
شاخصه دوره سوم پارلمان کردستان به میدان آمدن جریانات ناراضی به دو حزب حاکم (دمکرات و اتحادیه میهنی) و سازماندهی خود در چارچوب اپوزیسیونی بود که بخش اعظمشان قبلاً در ائتلافات احزاب حاکم و یا داخل خود این احزاب بودند. در این میان می توان به جنبش تغییر جدا شده از اتحادیه میهنی و به صحنه آمدن ائتلاف خدمت گذاری و اصلاحات اشاره کرد. ائتلافی که به جز جماعت اسلامی که در دوره دوم به صورت جداگانه از احزاب حاکم در انتخابات شرکت کرده بود، احزاب اتحاد اسلامی، سوسیالیست دموکرات کردستان و حزب آینده از ائتلاف دو حزب حاکم جدا شده بودند و این نیز نشان از بروز تغییرات در ساخت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اقلیم کردستان بود که بعدها این تغییرات به صورت نمایان تر خود را نشان داد.
پس از انتخابات دوره چهارم نیز سه حزب اصلی اپوزیسیون یعنی جنبش تغییر، اتحاد و جماعت اسلامی کردستان طی مذاکرات و رایزنی های حزب دمکرات و اتحادیه میهنی با آن ها، وارد دولت شدە و دولت ائتلافی تشکیل شد و منصب نخست وزیری بار دیگر به نیچروان بارزانی از حزب دمکرات و معاون نخست وزیری به قباد طالبانی از اتحادیه میهنی رسید و ریاست پارلمان کردستان نیز در تقسیم قدرت به یوسف محمد از رهبران جوان جنبش تغییر رسید و در دولت نیز وزارتخانه ها بر اساس توافق های صورت گرفته میان پنج حزب تقسیم گردید.
می توان گفت پارلمان چهارم، پرتنش ترین دوره پارلمان کردستان بود، فارغ از ماهیت آن چه در پارلمان بر سر مسائل ریشه ای و سرنوشت ساز همچون قانون اساسی، قانون ریاست اقلیم کردستان، نفت و گاز و رفراندوم و در نهایت به تعطیلی کشاندن دو ساله پارلمان و در نهات خروج اپوزیسیون شامل جنبش تغییر، جماعت و اتحاد اسامی روی داد، نارضایتی رأی دهندگان و افکار عمومی از وضعیت موجود و بحران های اقتصادی و سیاسی در میانه رقابت ها و کشمکش های حزبی بود. اپوزیسیون در دوره پارلمان سوم که خارج از دولت بود و همچنین در پارلمان چهارم که وارد قدرت شد نتوانست شعارهای خود را جامه عمل بپوشاند و این نیز موجب نارضایتی رأی دهندگان به این احزاب شد.
عوامل روند کاهش مشارکت مردمی در انتخابات پنجگانه پارلمانی اقلیم کردستان را می توان قبل از هر چیز نا امیدی شهروندان از ایجاد تغییرات ریشه ای از طریق صندوق های رأی و پس از آن زیر سؤال بردن سلامت انتخابات در دوره های مختلف و وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی، فساد اقتصادی در نهادهای دولتی و افزایش بیکاری و نارضایتی مردمی دانست و در این میان حضور اپوزیسیون قوی و مشارکت همان اپوزیسیون در دولت حاصل از انتخابات چهارم نیز نه تنها هیچ تغییری در وضعیت ایجاد نکرد، بلکه اوضاع را نیز وخیم تر کرد.
در نهایت و مرتبط با عامل قبلی، تشکیل دولت توافقی که بیش از آن که منافع مردم مد نظر قرار گیرد، منافع احزاب و جریان های حاکم و حاضر در دولت های ائتلافی را تأمین می کند و منافع مردم قربانی منافع حزبی خواهد شد را می توان دلیل چهارم سیر نزولی مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان در تمامی استان ها برشمرد.
اپوزیسیون؛ زیان دیدگان کاهش مشارکت مردم در انتخابات
آن چه که طی دوره های قبل به ویژه دورههای سوم و چهارم انتخابات پارلمان کردستان عراق معادلات و توازن نیرو را تغییر داد طیف ناراضی جامعه بودند. این طیف بیش از هر چیز راه صندوق های رای و انتخاب جریان های اپوزیسیون را برای ایجاد تغییرات مسالمت آمیز در پیش گرفتند، اما تجربه دو دوره گذشته و عدم ایجاد تغییرات و تحقق نیافتن شعارهای جریان های مخالف بیش از هر چیز قشر ناراضی را از صندوق ها دور کرد. با نگاهی به آمار ارائه شده در جدول شماره 2 یعنی مشارکت واجدین شرایط در انتخابات برگزار شده در سه استان اقلیم کردستان متوجه می شویم که استان سلیمانیه به عنوان خاستگاه اپوزیسیون و جریانات اعتراضی، شاهد بیشترین کاهش مشارکت نسبت به دیگر استان ها بوده است و این نیز این واقعیت را نشان می دهد که معترضان بیشترین سهم را در بایکوت و تغییر موازنه به نفع احزاب حاکم داشته اند.
نگاهی به مشارکت در انتخابات و کاهش آرا هر یک از احزاب، حاکی از تغییری قابل تامل در کنش انتخاباتی مردم اقلیم کردستان است. نا امیدی و سرخوردگی تحول خواهان بیشترین ضربه را بر پیکر نحیف احزاب اپوزیسیون زد.
با نگاهی به جدول شماره یک یعنی مقایسه میزان آرا احزاب در دو انتخابات پارلمانی کردستان در سال های 2013 و 2018 مشاهده می کنیم که افت شدید در سبد آرا دو حزب جنبش تغییر و اتحاد اسلامی مشاهده می شود.
* جنبش تغییر و کاهش 60 درصدی آرا
جنبش تغییر که در انتخابات دوره چهارم پارلمان کردستان 476 هزار و 736 رای را کسب کرده بود در دوره پنجم یعنی انتخابات اخیر 186 هزار و 903 رای را کسب نمود؛ یعنی کاهش 289 هزار و 833 رای و به بیانی دیگر کاهش 60.8 درصدی آرا. این کاهش آرا شمار کرسی های جنبش تغییر را از 24 کرسی در پارلمان چهارم به 12 کرسی در پارلمان پنجم تقلیل داد.
عوامل افول انتخاباتی جنبش تغییر
جنبش تغییر از زمان تأسیس توسط نوشیروان مصطفی یکی از رهبران کاریزماتیک کردستان عراق و به ویژه بعد از حضور قدرتمند در دوره سوم پارلمان با 25 نماینده، اولویت های خود را بر چندین اصل مهم و منجمله برقراری عدالت اجتماعی، تعیین حدود و ریشه کن کردن فساد مالی و اداری، شفافیت در درآمدهای ملی و روابط سیاسی جریان های کُردی با کشورهای دیگر و باز تعریف این روابط، شفافیت در وضعیت نیروهای نظامی و تشکیل ارتش واحد از این نیروها و همچنین شفافیت در گفتگوهای اربیل با حکومت مرکزی عراق قرار داد و تأکید کرد که همه این اولویت ها با تغییر بنیادین در سیستم حاکمیتی در اقلیم کردستان میسر می گردد و این تغییر نیز باید به صورت قانونی و از رکن قانون گذاری شروع شود. جنبش تغییر بعد از چهار سال حضور در پارلمان اقلیم در پوشش اپوزیسیون، برای انتخابات پارلمان چهارم اقلیم کردستان تصمیم به مشارکت در دولت گرفت و با شعار «تغییر به سوی قدرت» وارد عرصه تبلیغات و رقابت های انتخاباتی شد و با تکرار پیروزی دوره قبل این بار با 24 کرسی، سرانجام مذاکرات نیروی سیاسی دوم اقلیم با حزب دموکرات که پیروز اصلی انتخابات بود به نتیجه رسید و با امضای توافقنامه ای در 17 آوریل 2014 میان دو جریان، جنبش تغییر توانست سقف مطالبات خود برای مشارکت در دولت جدید اقلیم را کسب کند.
براساس توافقنامه امضا شده ریاست پارلمان کردستان عراق، وزارت های دارایی، پیشمرگ، اوقاف، بازرگانی و صنایع و مجمع تولیدکنندگان به جنبش تغییر رسید. با نگاهی به پست ها و وزارت های مذکور، می توان فهمید که بخش مهم و تأثیرگذاری از شاهرگ های سیاسی، اقتصادی و نظامی اقلیم به جنبش تغییر رسید؛ نتیجه ای که به کام رهبران، اعضا و هواداران آن خوش آمد و آن را در رسانه های خود به عنوان پیروزی بزرگ انعکاس دادند.
برخلاف پیش بینی ها و به دلایل مختلف و تحت تاثیر رویدادهای بعد از سال 2013 جنبش تغییر نه تنها نتوانست با در اختیار داشتن امکانات بی سابقه، اهداف و شعارهای اعلامی را تحقق بخشد، بلکه با ایجاد خلا رهبری با درگذشت نوشیروان مصطفی و آشفتگی سیاسی در تصمیم گیری و روی آوری بدون برنامه به کارزار خیابانی با قدرت و در نهایت عدم توانایی در ارائه جایگزینی در مقابل سیستم حاکمیتی با عقب گرد بی سابقهی مواجه شد.
* در مجموع دلایل شکست جنبش تغییر در انتخابات دوره پنجم پارلمان کردستان را می توان این گونه برشمرد:
- با درگذشت نوشیروان مصطفی موسس و رهبر تاثیرگذار جنبش تغییر، جریانی محافظه کار در این حزب رهبری را در دست گرفت که با ماهیت جوان گرایی حزب در تضاد بود و انفعال این رهبری در رویدادها ضمن ایجاد و تشدید اختلافات داخلی، موجب شد زمام امور حزب از دست خارج شود.
2: نگاهی به کارنامه حزب، طی مدت حضور در قدرت نشان از نبود استراتژی مشخص برای ایجاد تغییرات و تحقق اصلاحات داشت و همین مسئله موجب شد که حزب در مواضع و برنامه ها دچار تضاد و تناقض گردد و به گفته منتقدان، شب ها و بر روی آنتن اپوزیسیون بود و طی روز نیز شریک قدرت.
3: محدود بودن جنبش تغییر در جغرافیایی خاص آن هم استان سلیمانیه بزرگترین آسیب به این حزب بود و هست. خاستگاه جنبش تغییر به عنوان اقلیم رنگی و وجود بازیگران سیاسی دیگر شناخته می شود و این نیز تحول در جایگاه ها از کانال انتخابات را بسیار آسان و جایگاه احزاب را لرزان می کند. وضعیتی که به دلیل ساخت اجتماعی، وضعیت اقتصادی و شرایط ویژه سیاسی در استان های اربیل و دهوک که منطقه نفوذ حزب دمکرات هستند، دیده نمی شود.
* اتحاد اسلامی و افولی قابل تامل
اتحاد اسلامی کردستان که در انتخابات دوره چهارم پارلمان کردستان 186 هزار و 741 رای را کسب کرده بود در دوره پنجم یعنی انتخابات اخیر 79 هزار و 434 رای را کسب کرد یعنی کاهش 107 هزار و 307 رای و به بیانی دیگر کاهش 57.4 درصدی آرا. این کاهش آرا شمار کرسی های اتحاد اسلامی را از 10 کرسی در پارلمان چهارم به 5 کرسی در پارلمان پنجم تقلیل داد.
در مجموع احزاب اسلامی اقلیم کردستان در پنجمین دوره انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان کاهش آرا و کرسی داشته اند (سه حزب اسلامی اتحاد، جماعت و جنبش در پارلمان چهارم دارای 17 کرسی بودند، اما در دوره پنجم این میزان به 12 کرسی کاهش یافته است)؛ هر چند جماعت اسلامی کردستان نسبت به دوره چهارم یک کرسی بیشتر کسب نمود، اما میزان آرا این حزب نیز کاهش داشت.
دلایل زیادی را می توان برای این کاهش بیان کرد. احزاب اسلامی خود را در چارچوب خاص فکری و کاری محدود کرده اند و در مقایسه با دیگر احزاب اقلیم کردستان، اسلامی ها دارای رویکردی منفعلانه و واکنشی هستند.
به صورت کلی، نا امیدی جمعی از ایجاد تغییرات از سوی احزاب اسلامی، نگرانی (نارضایتی ) از این احزاب و عملکرد و مواضع آن ها و انشقاق میان این جریان و ایجاد این باور که احزاب و جریان های اسلامی اقلیم کردستان از ارائه مدل جدید حاکمیتی و ایجاد تغییرات عاجز و ناتوان هستند و اگر هم حاکمیت را در دست بگیرند، غرب و دیگر احزاب سیاسی در اقلیم کردستان عرصه را بر آن ها تنگ و از انجام تغییرات باز می دارند موجب رویگردانی بیش از پیش مردم از آن ها شده است.
نباید این مهم را نادیده گرفت که ظهور داعش و نبود مواضع قاطع و شفاف احزاب اسلامی اقلیم کردستان عراق در مقابل این گروه و همچنین بر اساس گزارش های رسمی وزارت اوقاف اقلیم کردستان ملحق شدن شمار زیادی از کادرها و هواداران جوان احزاب اسلامی به این گروه و وجود موج تخریبی گسترده ای در شبکه های اجتماعی اقلیم کردستان علیه این احزاب در کاهش آرا آن ها بی تاثیر نبوده است.
اما در ارتباط با اتحاد اسلامی کردستان؛
این حزب جزو احزاب اسلامگرای میانهرو به شمار می آید و از حیث فکری متأثر از جریان جهانی اخوانالمسلمین است. اتحاد اسلامی از زمان تاسیس تاکنون دارای رویکردی مسالمت آمیز بوده و تلاش کرده است چهره ای متفاوت از خود به نمایش بگذارد و در برخی موارد نیز نقشی میانجیگرانه میان طرفین تنش ها در اقلیم کردستان ایفا نماید. هر چند انتظار می رفت پس از کنگره هفتم حزب در سال 2016 و بازگشت صلاح الدین بهاالدین به منصب دبیر کلی، حزب، شاهد شکوفایی و ارتقا جایگاه باشد، اما نتایج پنجمین انتخابات پارلمانی کردستان خلاف این را ثابت کرد.
می توان برخی از دلایل شکست انتخاباتی اتحاد اسلامی را این گونه بیان کرد:
1: ائتلاف اتحاد اسلامی کردستان با حزب جنبش اسلامی کردستان که فارغ از پیشینه و سابقه تاریخی آن، در مقطع کنونی از نظر پایگاه مردمی و تاثیرگذاری سیاسی جایی در معادلات اقلیم کردستان ندارد و دارای رویکرد و برنامه ای کاملا متفاوت با اتحاد اسلامی است و این نیز ضربه ای به جایگاه اتحاد بود.
2: مشارکت اتحاد اسلامی در انتخابات در پوشش ائتلاف به سوی اصلاح و با نگاه و رویکردی کاملا ایدئولوژیک، به گونه ای که حتی حاضر نبود در نام ائتلاف از معادل کردی آن استفاده نماید.
3: مواضع و رویکرد رهبری جدید حزب طی نزدیک به دو سال اخیر در مسائل سرنوشت ساز و حساسی همچون رفراندوم که خود را در کنار احزاب حاکم و بانیان این اقدام چالش برانگیز به ویژه حزب دمکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی دید و این نیز به مذاق اعضا و هواداران اتحاد اسلامی که دارای جهت گیری های مشخص با حزب دمکرات و حاکمیت هستند، خوش نیامد.
ادامه دارد....
گزارش: حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان / خبرگزاری کردپرس
نظر شما