تبعیض علیه کردها در ترکیه پدیدۀ جدیدی نیست. مردم ترکیه و دست کم کشورهای همسایه اش به یاد دارند که زمانی نه چندان دور زبان کردی، لباس کردی، موسیقی کردی و هر آنچه به کردها و کرد بودن ارتباط داشت، در ترکیه ممنوع بود و هر گونه اشاره به واژه یا مفهوم کرد، ضرب و شتم پلیس یا پیگرد قضایی به دنبال داشت. امروزه دیگر خبری از این ممنوعیت ها (به شدت گذشته) نیست، اما به شهادت سازمان های حقوق بشری و رسانه های بین المللی، تبعیض همچنان ادامه دارد و دامنۀ آن از حق حیات و آزادی، تا اقتصاد و خدمت رسانی، تا زبان و فرهنگ و حتی تا فوتبال گسترده است.

باشگاه فوتبال «بلدیه اسپور کلان شهر دیاربکر» در سال 1990 در شهر کردنشین دیاربکر ترکیه تأسیس شد. این باشگاه که متعلق به شهرداری کلان شهر دیاربکر است، در اواخر سال 2014 نام خود را به «آمد اسپور» تغییر داد تا نام کردی و باستانی شهر دیاربکر (آمد) شناسه و شناسندۀ این باشگاه باشد. اما این تغییر نام سرآغاز مشکلات و دشواری هایی شد که این باشگاه، مدیران آن و هوادارانش در چند سال اخیر تجربه کرده اند.

این اقدام خشم ملی گرایان ترک را برانگیخت و موجب بروز واکنش های گسترده ای در شبکه های اجتماعی شد. ملی گرایان ادعا می کردند تغییر نام این تیم «اهانت و حمله به وحدت ملت ترک» است.

اما واکنش ها تنها به شبکه های اجتماعی محدود نماند. اگر چه این تغییر نام، به گفتۀ احسان اوجی مدیرعامل وقت باشگاه، با هماهنگی سازمان انجمن های دیاربکر صورت گرفته بود، اما فدراسیون فوتبال ترکیه به خاطر این که باشگاه نام خود را «بدون تأییدیۀ رسمی فدراسیون تغییر داده است»، آن را جریمه کرد.

رمضان توگای مدیر باشگاه هواداران آمد اسپور می گوید: «نام آمد اسپور به هزاران سال پیش باز می گردد. این یک اسم سیاسی نیست. باشگاه عثمانلی اسپور نیز تأسیس شده است. چرا آنها جریمه نمی شوند؟»

فاروق بالکچی روزنامه نگار کرد اهل دیاربکر می گوید پس از شکست مذاکرات صلح در سال 2015 که به تغییر موضع حکومت ترکیه در قبال کردها و تقویت گفتمان ملی گرایانه انجامید، باشگاه آمد اسپور مورد تبعیض و هدف مجازات های فدراسیون فوتبال ترکیه قرار گرفت؛ به طوری که این باشگاه در سه فصل گذشته 63 بار و هوادارنش 37 بار جریمه شده اند. این تیم باید 63 بازی خارج از خانه را بدون تماشاگر برگزار کند.

اوایل فوریۀ 2016 نیروهای پلیس ترکیه به ساختمان مدیریت باشگاه آمد اسپور حمله کردند و پس از 40 دقیقه بازرسی تعدادی کامپیوتر متعلق به ادارۀ باشگاه را ضبط کردند. سوران میزرک سخنگوی باشگاه در این باره گفت پلیس با حکم دادگاه وارد ساختمان شد و علت آن یک پیام توئیتری جعلی به نام این باشگاه بود. میزرک ضمن رد هر گونه ارتباط باشگاه با توئیت مذکور، گفت پلیس می تواند مسئول این اقدام را از طریق IP شناسایی کند و «انجام عملیات برای بازرسی ساختمان باشگاه تنها برای ارعاب اعضای آن است.»

دنیز ناکی بازیکن و کاپیتان کرد، نمونۀ گویای حملات ملی گرایانه علیه این تیم است. ناکی سه بار توسط فدراسیون فوتبال ترکیه از شرکت در بازی های این تیم محروم شد؛ بار اول 12 بازی، بار دوم 4 بازی و بار سوم 6 بازی. علاوه بر این وی به خاطر آنچه فدراسیون «تبلیغات ایدئولوژیک» نامید، به پرداخت 273 هزار لیر (معادل 65 هزار دلار) جریمه محکوم شد، به اتهام حمایت از حزب کارگران کردستان (PKK) مورد تعقیب قضایی قرار گرفت و سرانجام برای همیشه از حضور در فوتبال ترکیه محروم گردید. ناکی که مخالفت خود را با حملۀ ارتش ترکیه به منطقۀ کردنشین عفرین در شمال غربی سوریه اعلام کرده بود، بارها از سوی ملی گرایان افراطی ترک به مرگ تهدید شد و ناچار شد ترکیه را ترک کند. او حتی در آلمان هدف یک سوء قصد نافرجام قرار گرفت؛ رویدادی که پلیس آلمان آن را «اقدام به قتل» توصیف کرد.

در ماه نوامبر 2017 امام تاشچیر نمایندۀ دیاربکر از حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) خطاب به پارلمان ترکیه گفت تیم آمد اسپور مرتباً هدف حملۀ اراذل و اوباش، جریمه، ممنوعیت و تبعیض مقامات قرار می گیرد. او گفت: «هم اینک 32 هوادار آمد اسپور در دادگاه های جرایم سنگین ترکیه تحت محاکمه هستند.»

تاشچیر در مصاحبه با کردستان 24 گفت: «هواداران آمد اسپور در استان های مختلف از ورود به ورزشگاه ها منع می شوند. استانداران می گویند نمی توانند امنیت آنها را تأمین کنند. من معتقدم آنها نمی خواهند امنیت هواداران این تیم را تأمین کنند. اراذل و اوباش آمد اسپور را تیم PKK می خوانند.»

نمایندۀ دیاربکر در پارلمان ترکیه مقامات این کشور را به اتخاذ یک سیاست نژاد پرستانه علیه تیم ها و ورزشکاران کُرد متهم کرد.

این برخوردهای سیاسی و تبعیض آمیز علیه تیم آمد اسپور همچنان ادامه دارد و باعث خشم هواداران آن شده است. ماه اوت سال گذشته این تیم برای برگزاری جشنی به مناسبت آغاز فصل 2018-2019 برنامه ریزی کرده بود، اما وزارت ورزش ترکیه اجازه نداد این مراسم برگزار شود. مسئول دایرۀ ورزش منطقۀ دیاربکر اعلام کرد زمین بازی به علت تعمیر لوله های آب برای برگزاری مراسم آماده نیست. اما مقامات تیم این ادعا را بی اساس خواندند و گفتند هیچ گونه عملیات تعمیر و مرمتی در جریان نیست.

سبحان توتماز یکی از هوادران آمد اسپور به بالکچی گفت: «من فکر می کنم جریمۀ تیم به این خاطر است که ما کرد هستیم. همیشه می توانید ببینید که هواداران [تیم های دیگر] پرچم های ترکیه را در دست دارند و مدام شعارهای نژاد پرستانه سر می دهند. اما تا کنون مشکلی برای آنها پیش نیامده و کارشان قابل قبول است.»

در این که ورزش، و به ویژه فوتبال، از هر گونه انگیزه و ارزیابی سیاسی عاری نیست، تردیدی نیست. بر اساس آنچه امروزه در دنیای ورزش مشاهده می کنیم، زمین فوتبال تنها صحنۀ رقابت دو تیم نیست؛ بسته به سطح مسابقه به عنوان رقابت دو قاره، دو کشور، دو دین، دو ایدئولوژی، دو ملت، دو قوم، دو شهر و حتی دو محله دیده می شود. حالت آرمانی این است که دو طرف مسابقه، به جای دشمنی، در یک زمین بازی به رقابتی سالم و جوانمردانه بپردازند. اما امروزه زمین مسابقه عرصۀ مخاصمه است و گاه طرف های درگیر تلاش می کنند با دست اندازی های غیر ورزشی نتیجه را به سود خود رقم بزنند؛ از جنگ روانی رسانه ها، تا ایجاد حواشی برای بازیکنان، مربیان و مدیران تیم حریف و حتی تا جریمه و محرومیت و تخریب یک تیم با دخالت متنفذین، احزاب و حکومت ها.

وقتی، چنان که مهول سیرواستاوا در سال 2016 در فایننشال تایمز نوشت، دیدار آمد اسپور از شهر کردنشین دیاربکر با فنر باغچه استانبول که ثروتمندترین تیم ترکیه است و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هوادار آن است، به مثابه صحنۀ تسویه حساب چندین دهه خصومت کرد و ترک دیده می شود، دور از انتظار نیست که حکومت برای پرهیز از پیامدهای تبلیغاتی و سیاسی شکست، فراتر از آنچه اخلاق ورزشی اجازه می دهد، دست به دخالت بزند، به ویژه اگر این دخالت برای هوادارن حزبیش خوشایند باشد.

ورزش فوتبال ظرفیت آن را دارد که باعث ایجاد دوستی میان گروه های مختلف شود، اما دست کم در ترکیه به خاطر انگیزه های سیاسی به عامل تفرقه افکنی میان اقوام و ابزار اِعمالِ بُعد دیگری از تبعیض علیه کردهای این کشور تبدیل شده است.

بیستون عباسی