به گزارش کُردپرس،با توجه به تحقیقات حوزه جامعه شناسی توسعه،عدم توسعه یافتگی متوازن و کمبود زیرساخت های اقتصادی در بعضی از نقاط کشور موجب مهاجرت های دائمی و یا فصلی،گروهی از افراد می شود و این روند در افزایش جمعیت شهری و کاهش جمعیت روستایی و همچنین رشد پدیده حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ و کلان شهری چون تهران تاثیر گذار است.تخصیص و توزیع ناکارآمد در امر توسعه کشور و عدم منابع کافی برای سرمایه گذاری در امور زیربنایی از آموزش گرفته تا کارآفرینی،توسعه یافتگی در ایران را به کاریکاتوری تبدیل کرده که در نقطه ای شاهد منطقه ای برخوردار و در نقطه ای شاهد نقطه ای نابرخوردار و ضعیف از لحاظ زیر ساخت های اقتصادی و صنعتی باشیم و این می طلبد تا مسئولان امر به فکر همتی بلند در جهت رفع این نواقص باشند.
وقتی از میدان رسالت،تجریش،امام حسین،سعادت آباد،و بعضی از نقاط دیگر تهران می گذرید،جمعیتی بنام «جمعیت کار»در گوشه ای نشسته اند و منتظرند تا کسی و یا کارفرمایی به آنها مراجعت کرده و بصورت روزمزد آنها را استخدام کند و روزی آن روزشان را به خانه ببرند.از هر قوم و نقطه ای از ایران در میدان کارگری وجود دارد.کارگری،آخرین انتخاب مردانی است که برای تامین معاش خود و خانواده، «درمانده» می شوند. آخرین انتخابی که در واقع، نخستین انتخاب است وقتی از هیاهوی بیکاری در شهر و دیار خودشان فرار کرده اند و از کنج پناهی که در پایتخت جسته اند هم، تصویر متفاوتی نمی بینند و چاره یی جز «کارگر شدن» ندارند.اما چیزی که بیشتر جلب توجه می کند و فراوانی آن باعث دقت می شود،شمار کارگرهای کُرد منتظر برای پیدا کردن کار روزمزد است.میانگین سنی این افراد 25 سال است و معمولا افرادی از سنین 22 تا 60 سال در این نقطه حضور دارند.وقتی با آنها هم کلام می شوید،اولین چیزی که به زبان می آورند و باعث گلایه ی آنها است،نبود کار در منطقه و شهرشان است که آنها را مجبور کرده تا برای پیدا کردن کار به تهران سرازیر شوند.آنچیزی که مشخص است اکثر جمعیتی که در اینجا برای کار روزمزد تجمع می کنند از لحاظ سطح تحصیلات دیپلم و یا زیر دیپلم هستند و بیشتر از نقاط روستایی کشور آمده اند.کارفرمایانی که به آنها مراجعه می کنند بیشتر آنها را برای اجرای کارهای ساختمانی و ساخت و ساز در نظر می گیرند و معمولا بعد از اتمام کار استخدامشان به پایان می رسد.موضوعی مهم دیگر، نبود بیمه برای این عده از افراد است که به دلیل روزمزد بودن و یا مقطعی بودن همکاری،کارفرمایان از بیمه کردنشان امتنا می کنند.
بهمین منظور خبرنگار کُردپرس،برای تهیه گزارش با چند نفر از این کارگران مصاحبه ای انجام داده است که از نظر خوانندگان می گذرد:
یاسر که خود را از اهالی اسلام آبادغرب معرفی می کند و برای کار به تهران آمده است 43 سال دارد و دارای دو فرزند است.او که در گوشه یی از میدان رسالت ایستاده، می گوید معمولا بعضی روزها به مدت١٠، ١٢ ساعت جلوی آفتاب گرسنگی و تشنگی را تا غروب تحمل می کنیم تا شاید کاری به پستامان بخرد.اگر کاری پیدا کنیم می رویم و اگر کار ادامه دار باشد از صاحب کار می خواهیم که همانجا بخوابیم و اگر نه که راهی اتاقک سرایداری می شویم.یاسر و ١٠ کارگری که گوشه میدان ایستاده اند جایی برای ماندن ندارند. پولی ندارند که بتوانند جای مجزا و مستقلی اجاره کنند. با سرایدار یک ساختمان نیمه ساز توافق کرده اند که هر کدام هر شب ٣ هزار تومان بدهند و بدون اینکه کارفرما بویی ببرد، ١٠ نفر بروند در یک اتاق ١٢ متری شب بخوابند و صبح آفتاب نزده خارج شوند که کارفرما خبردار نشود.
علی از اهالی ایلام که 30 سال دارد و تازه ازدواج کرده و برای جستجوی کار به تهران آماده است،می گوید از ساعت 7 صبح تا 7 بعدازظهر در گوشه غربی میدان تجریش، نزدیک ترمینال تاکسی ها و اول خیابان رودخانه منتظرم تا کسی بیاید و کارگر احتیاج داشته باشد. علی و بیش از 15 نفر مانند علی، هر روز از ساعت 7صبح تا 7بعدازظهر، با توبره یی از لباس کار و یک کلنگ دسته کوتاه و کمی خوراکی و یک جفت جوراب سفید از گچ ماسیده، چشم شان خیره می ماند به رد لاستیک ماشین ها تا از بین ماشین هایی که در این ١٢ ساعت وارد خیابان رودخانه می شوند و بالای دور برگردان، مسیر کج می کنند، کدام راننده سرش را از شیشه ماشین بیرون می آورد که داد بزند «کارگر... کارگر...» و علی و آن ١٥ نفر بقیه بدوند،خودش را کاری تر و ماهرتر و «کارگرتر» از بقیه نشان دهد تا راننده راضی شود او را انتخاب کند.
فرج 52 ساله اهل کرمانشاه که در خانه ای استیجاری با زن و دو فرزند دخترش در پایین شهر تهران زندگی میکند،می گوید نزدیک به 20 سال است که با کارگری زندگی خود را می گذراند وخرج زن و بچه هایش را از این راه در می آورد.او می گوید الان تعداد جوانانی که برای جستجوی کار به تهران می آیند،بیشتر شده و کمتر دیگر به پیرمردانی مثل من کار می دهند.
رستم از اهالی کوهدشت که 25 سال دارد می گوید،نتوانسته است دیپلمش را بگیرد و به دلیل اینکه در شهر خودشان کار نبوده،ناچار شده برای کارگری به تهران بیاید و با چند نفر دیگر از همشهری هایش اتاقی را در پایین شهر اجاره کرده اند و روزها برای پیدا کردن کار به میدان کارگری می آیند.وی گفت:کارگر روزمزد معمولا برای یک روز کار 50000 هزار تومان دریافت می کند.و اگر شانسشان بخرد که کاری بصورت کنترات گیرشان بیاید به نفعشان خواهد بود.
محمد از هرسین درباره بیمه و مزایای کارگر روزمزد می گوید:اینجا هیچ کس بیمه نیست. من از ١٤ سالگی کارگری کردم و تا امروز که ٣٣ ساله شده ام هیچ وقت بیمه نبودم. ٥ سال قبل موقع کار انگشتم قطع شد. از جیب خودم گذاشتم و انگشتم را پیوند زدند. دو سال قبل هم لته شیشه افتاد روی دستم. دستکش کار داشتم وگرنه دستم از وسط دو نصف شده بود. کارفرما پول نداد. شکایت کردم. آمد اداره کار و گفت توی کارگاه من این اتفاق نیفتاده. من هم سند نداشتم که ثابت کنم. حقوق مان را دستی می داد. حالاهم هرجا کار می کنم بیمه نمی کند. اسم بیمه می آید کارفرما می گوید اخراج.
طبق ماده یک قانون کار، «کلیه کارفرمایان، کارگران، کارگاه ها، موسسات تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی مکلف به تبعیت از قانون پرداخت مزایای کار می باشند.» همچنین بر اساس ماده 2 قانون کار «کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی، اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند.» توجه به محتوای این دو ماده قانونی نشان می دهد که کارگران روزمزد نیز مشمول حمایت های قانونی قانون کار هستند. از سوی دیگر، طبق بند «الف» ماده 4 قانون تأمین اجتماعی، «افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می کنند»، مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند و باید از مزایای «بیمه اجباری» استفاده کنند. با این حال، به نظر می رسد، اجرای قانون کار و قانون تأمین اجتماعی برای کارگران روزمزد با چالش های جدی و فراوانی روبه روست. کارگران روزمزد، به علت شرایط حرفه ای، عدم اطلاع از قوانین مربوط به روابط کار، گرفتاری ها و بحران های مالی و عدم امنیت شغلی، قادر به پی گیری خواسته ها و حقوق خود نیستند. بسیاری از آن ها با دریافت مزد روزانه، عملاً از مزایایی مانند سنوات، عیدی، حق اولاد، بن کارگری و حق مسکن محروم می شوند. واقعیت آن است که طبق مواد 28 و 29 قانون تأمین اجتماعی، کارگران تنها 7 درصد از 30 درصد حق بیمه را پرداخت می کنند و بقیه آن باید توسط کارفرما پرداخت شود. طبق ماده 36 قانون تأمین اجتماعی، کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه کارگر است و در حقیقت این کارفرماست که در پرداخت حق بیمه، طرف حساب سازمان تأمین اجتماعی است، نه کارگر. با این حال موضوع پرداخت حق بیمه کارگران روزمزد، نه به دلیل سکوت قانون، بلکه به علت فقدان یک راهکار موثر برای دریافت حق بیمه از کارفرمایان، به مسئله ای لاینحل تبدیل شده است که باید برای اصلاح، ترمیم و ساماندهی آن فکری کرد.
در سال های اخیر شاهد تعداد معدودی طرح نسبتاً موفق در این عرصه بوده ایم که مهمترین آن ها طرح بیمه «کارگران ساختمانی» بوده است. در این طرح، منابع مالی مورد نیاز برای بیمه کردن کارگران ساختمانی، از پرداخت مستقیم کارگر (7درصد)، عوارض دریافتی شهرداری بابت صدور مجوز ساختمان و کمک های دولتی، از طریق سازمان تأمین اجتماعی، تأمین می شود. در واقع قانونگذار با دریافت عوارض مربوط به بیمه کارگران ساختمانی، ضمن صدور مجوز ساختمان، راهکار مناسبی برای دریافت غیرمستقیم حق بیمه از کارفرما برای کارگران روزمزد ساختمانی، پیش بینی کرده است.
باید این نکته را مدنظر داشت که با توجه به فعالیت منقطع کارگران ساختمانی و کار نکردن مستمر آن ها طی یک ماه، کمک های دولتی برای تحت پوشش قرار دادن این دسته از کارگران، منطقی به نظر می رسد. با این حال کارگران ساختمانی، تنها کارگران روزمزد فعال در جامعه نیستند. همان طور که اشاره شد، امروزه موضوع استفاده از کارگران روزمزد، حتی در مشاغلی که جنبه مستمر دارد نیز، مصداق پیدا کرده است. با توجه به تعدد مشاغل و حرفی که از کارگران روزمزد استفاده می کنند، ساماندهی بیمه آن ها کار ساده ای نخواهد بود.
در همین زمینه، رحمت ا... پورموسی، دبیر کل کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، می گوید:با تأکید بر حق کارگران روزمزد برای دریافت مزایای شغلی، گفت: «طبق قانون کار، کارگران روزمزد باید از مزایای قانونی دستمزد، اعم از عیدی و پاداش، حق اولاد، بن کالاهای اساسی و... بهره مند شوند و قانون از کارگران روزمزد، بابت مزایایی که به ازای روزهای فعالیت خود دریافت می کنند، حمایت کرده است.
دبیرکل کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، با تأیید مسئله سوء استفاده برخی کارفرمایان از وضعیت کارگران روزمزد و اذعان به این مسئله که تاکنون راهکار مناسبی برای رفع مشکلات آن ها طراحی و اجرا نشده است، ساماندهی کردن قراردادهای کار را راهکاری مناسب برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی دانست و گفت: «در حال حاضر، با توجه به دستورالعمل شماره 40 روابط کار ، قراردادهای زیر یک سال، اصولاً، فاقد اعتبار است و کارفرمایان نمی توانند در کارهایی که ماهیتاً جنبه مستمر دارد، با شرط بقای کارگاه، قراردادی کمتر از یک سال منعقد کنند.» خبر ابلاغ دستورالعمل جدید وزارت کار برای ساماندهی قراردادهای کار، البته، برای کارگرانی که شغلشان جنبه مستمر دارد، خبر خوبی است و می تواند آن ها را به رهایی از مسائل مربوط به کارگران روزمزد امیدوار کند، اما برای سایر کارگران روزمزد چطور؟ آیا آن ها هم می توانند به بهبود شرایط خود امیدوار باشند؟ به نظر می رسد راه دشوار ساماندهی حقوق و مزایای کارگران روزمزد، جز با اقدام و تلاش خود آن ها برای ایجاد اتحادیه های صنفی منطبق با قانون کار، هموار نخواهد شد.
نظر شما