به گزارش خبرگزاری کردپرس، در این برنامه که به همت مؤسسه عصر پیام ایلام برگزار شد، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام گفت: حوزه نقد کتاب چند سالی است در ایلام اگر چه به طور غیرمستمر آغاز شده و دستگاه‌های مختلف به آن اهتمام داشته‌اند.

عمران خودآموز افزود: در همین راستا اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام نیز علاقمند است که به صورت جدی در این عرصه ورود کرده و از نقد کتاب حمایت کند.

او گفت: اگر کتاب‌های نویسنده‌ی باانگیزه‌ای چون یاسر بابایی توسط صاحبان فن نقد شود، فرصتی است که وی به نقاط ضعف و قوت خویش آگاهی یافته و آثار کیفی‌تری از ایشان منتشر شود.

در ادامه شاعر ایلامی، محمدرضا رستم‌پور که اجرای این برنامه را بر عهده داشت به ذکر قسمتی از رزومه ادبی و رسانه‌ای یاسر بابایی پرداخت.

مهر مهران یک رمان مستند بر اساس اتفاقاتی واقعی است

حسین شکربیگی، نویسنده خوب داستان‌نویسی ایران و ایلام یکی از منتقدان کتاب مهر مهران بود. او گفت: مهر مهران بر اساس یک خاطره و مصاحبه نویسنده با راوی آن شکل گرفته و چون دارای پتانسیل بوده است، نویسنده بر آن شده که خاطره را در عین وفاداری به یک رمان تبدیل کند تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد.

وی در ادامه توضیح داد: وقتی می‌خواهیم یک اتوبیوگرافی بنویسیم، یک سری مشکلات وجود دارد که نویسنده باید بر آن‌ها چیره شود تا بتواند محصولی جذاب و پرکشش برای مخاطب بسازد.

او گفت: بابایی در این اثر خواسته که یک رمان مستند بر اساس یک سری اتفاقات واقعی بنویسد و در این نوع از داستان نویسی نمی‌توان چندان از تخیل استفاده کرد و از طرفی هم وی خواسته که اثری وفادارانه به اصل روایت‌های تاریخی بنویسد.

شکربیگی افزود: نویسنده در این شرایط باید از جنبه‌های دیگر داستان نویسی استفاده کند و با به‌کارگیری تکنیک‌های داستان نویسی و بره بردن از زبان و فضاسازی و زاویه دید مناسب، بر مشکلاتی که مستند داستان دارد، چیره شود.

صاحب مجموعه داستان تحسین شده «روایتهای من» به زاویه دید در رمان مهر مهران پرداخت و گفت: بابایی زاویه دید اول شخص را برای رمان خود انتخاب کرده است که این موضوع اگر چه باعث باورپذریری بیشتر داستان و درگیری مخاطب با آن می‌شود، اما مشکلاتی از قبیل عدم قابلیت ذهن‌خوانی دیگر شخصیت‌ها و پیش بینی وقایع را دارد.

او در مورد اول شخصی که بابایی در مهر مهران استفاده کرده توضیح داد: در این رمان گاهی اول شخص پهلو به سوم شخص و دانای کل محدود می‌زند ولی اغلب به راوی دوربین تبدیل می‌شود.

شکربیگی به تلاش‌های نویسنده برای مستند کردن داستان اشاره کرد و گفت: رمان‌هایی که در آن‌ها وقایع را اینچنین با حساب و کتاب آورده باشند انگشت‌شمارند. بابایی سعی کرده برای دقیق‌تر کردن اشارات تاریخی و زمانی، منابع را به کمک بگیرد تا خطای تاریخی نداشته باشد.

وی افزود: با خواندن این کتاب یک دانش نسبت به مهران و مردم مهران به دست می‌آوریم که این یک غنیمت است و باید بگویم که در استان ایلام در این زمینه فقیر هستیم. با خواندن رمان مهر مهران نویسنده با یک پیشینه‌ی نسبی مردم مهران و زندگی آن‌ها و اشغال شهرشان آشنا می‌شود.

نویسنده رمان نوجوان «سبز و سپید و سرخ» اطلاق رمان نوجوان به این کتاب را درست نداست و عنوان کرد: این رمان قرار بوده که یک رمان نوجوان دفاع مقدس باشد ولی با وجود این‌که شخصیت اصلی رمان دختری 12 ساله است اما باید گفت که مهر مهران رمان نوجوانی است که برای بزرگسالان نوشته شده و باید در اطلاق این عنوان تجدیدنظر کرد.

او در ادامه همین موضوع مطرح کرد: استفاده از منابع تاریخی که در جای دیگر نقطه قوت برای مهر مهران به شمار می‌آید در این‌جا به نقطه ضعف تبدیل می‌شود چرا که این اطلاعات، جهان‌بینی یک کودک 12 ساله نیست و دریافت‌های پسینی با داستان ترکیب شده و این کار در داستان نویسی دارای اعتبار نیست.

نقطه قوت مهر مهران فضاسازی آن است

شکربیگی به فضاسازی هم پرداخت و گفت: نقطه قوت مهر مهران فضاسازی آن است؛ کوچه‌پس‌کوچه‌ها ی مهران و زندگی در آن، مهاجرت مردمانش به علت اشغال شدن شهر، نحوه زندگی مهاجران در ایلام، همه و همه و به راحتی قابل دیدن و لمس کردن است و مخاطب می‌تواند در آن قرار بگیرد.

وی افزود: اما با وجود این فضاسازی خوب که در داستان ترکتازی می‌کند، خیلی با داستان مواجه نیستیم و از این نظر مهر مهران دارای یک حفره است. تعلیق، گره‌افکنی و گره‌گشایی بایسته‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد. مخاطب با همه شخصیت‌های داستان همراه است ولی فراز و فرود زیادی در آن نیست و مقدمه‌سازی داستان بسیار طولانی شده و باید در آن تجدید نظر کرد.

او در مورد شروع رمان گفت: ابتدای داستان با یک اتفاق شروع می‌شود و این هم مخاطب را جذب می‌کند و هم نمایشی است که باعث می‌شود مخاطب 30 صفحه اول مهر مهران را یک نفس بخواند ولی هر چه جلوتر می‌رود انرژی کار کم شده و این تب و تاب کم‌رمق است. برای حل این مشکل اگر نویسنده می‌توانست تنها به یک خط داستانی اکتفا نکند و خرده داستان‌های موازی دیگری را هم در کنار خط اصلی قراردهد، انرژی کار بیشتر می‌شد؛ هر چند که بابایی با استفاده از فلاش‌بک‌ها سعی در ساختن خرده‌روایت‌ها داشته اما این تلاش باز هم به فضاسازی منجر شده است.

سراینده مجموعه شعر «مصر و شکر» با بین این‌که زبان یک موجود زنده است و باید بتواند از هیچ همه چیز بسازد، اظهار کرد: زبان در رمان مهر مهران بدون لکنت و روان است به نحوی که می‌توان گفت برخی از کمبودهای داستان را جبران می‌کند؛ اگر چه در جاهایی به جملاتی برمی‌خوریم که نحو زبان کُردی وارد کار شده و آن را از زبان فارسی دور کرده است.

مهر مهران و دست گذاشتن نویسنده روی تاریخ معاصر ایلام

مهرزاد میرزایی، نویسنده شاعر و منتقد ادبی ایلامی دیگر منتقد اصلی نشست نقد و بررسی رمان مهر مهران بود که در مجتمع فرهنگی هنری ارشاد ایلام برگزار شد. وی دغدغه‌مندی یاسر بابایی را برای نوشتن یک رمان از موضوعی خاص که به تاریخ معاصر استان ایلام مربوط است، از نقاط قوت مهر مهران دانست و گفت: انتخاب موضوع کوچ اجباری مردم مهران بر اثر اشغال شهر توسط دشمن عراقی اهمیت بزرگی از نظر اجتماعی دارد ولی باید بگویم که بر روی این موضوع و موضوعات مشابه خیلی کم در استان ایلام کار شده که جا دارد به جنبه‌های مختلف این دست وقایع با هنرهای مختلف بیشتر پرداخته شود.

میرزایی در ادامه گفت: جزئیات پردازی در جاهایی از این رمان بسیار درخشان است که از این نقاط قوت باید بیشتر استفاده می‌کرد. فصل بندی کتاب مناسب بود و پایان‌بندی‌های مقطعی هر فصل نیز خیلی خوب بود به گونه‌ای که سطر آخر هر فصل دارای ضربه‌ای بود که مخاطب را با خود به ادامه کتاب راغب کند.

او علاوه بر اشاره به رسم‌الخط املایی و انشایی درست کتاب، اظهار داشت: همگامی داستان «ماهی سیاه کوچولو» صمد بهرنگی در این رمان و تنیده شدن آن در ماجرای کوچ اجباری این نوجوان در بستر یک رودخانه‌ی خشک، یکی دیگر از نقاط قوت مهر مهران است.

وی با اشاره به قسمت‌هایی از کتاب عنوان کرد: لحظات داستانی خوبی در این داستان اتفاق می‌افتد به‌خصوص در قسمتی از داستان که جزییات فرار از بستر رودخانه گاوی تصویر شده یا تداعی خاطره شخصیت اصلی رمان در پایان آن وقتی می‌خواهد به مهران آزاد شده برگردد و قابلمه غذا را در یک روسری گره می‌زند.

وی آن‌گاه به بررسی معایب مهر مهران پرداخت و گفت: ایراد بزرگ این رمان موضع‌گیری ارزشی آن در بعضی قسمت‌هاست که جدای از درست یا نادرست بودن محتوایی آن، از نظر داستانی این کار منطقی نیست. در جاهایی از کار این موضع‌گیری‌ها به مانیفستی سیاسی علیه افراد و جریان‌هایی تبدیل می‌شود که تکرار آن در داستان نویسی خوب نیست.

میرزایی ضمن اشاره به این‌که مهر مهران با تعاریف رایج رمان نوجوان همخوانی ندارد، بیان داشت: این رمان دارای معایب نگارشی است که در موارد محدودی به چشم می‌خود و این نقیصه به ویراستار بر می‌گردد. باید بعضی از جملات را برای بهتر شدن متن به یک جمه داستانی خوب تبدیل کرد و کتاب را از گرته‌برداری‌های کُردی پاک نمود.

به گزارش کردپرس، ایرج خالصی، صیدمحمد درخشنده، قاسم نظری، دکتر صیفی، وحید اسلامی و محمدحسین کرمی نیز هر کدام در سخنان کوتاهی به اظهارنظر در مورد رمان مهر مهران و آثار یاسر بابایی پرداختند.

رمان مهر مهران اثر یاسر بابایی در سال 1396 توسط انتشارات سوره‌های عشق ایلام و در 160 صفحه با بهای 12 هزار تومان منتشر شده است.