به گفته کارشناسان اقلیم شناس در سال 98 ایران به دلیل فاز مثبت اقیانوس اطلس در معرض دو جبهه ی مهم ریزش نزولات آسمانی یعنی سودانی و دریای مدیترانه قرار گرفته و وارد دوره ای از ترسالی شده است هر چند برخی دیگر از کارشناسان مانند پروفسور کردوانی چنین نظری ندارند.بارندگی های اخیر با همه ‌‌‌آثار زیانبار از جمله سیل و رانش زمین و خرابی اماکن دارای مزایایی بود تا جایی که رئیس سازمان محیط زیست کشور اذعان کرد کشور ایران پس از 11 سال از خشکسالی نجات یافت. دریاچه ارومیه و تالاب ها در سراسر کشور احیا شدند.

27 و 28 فروردین سال 97 شهرستان مهاباد و حومه برای اولین بار پس از 25 سال سرمازدگی محصولات کشاورزی را تجربه کرد. سرما سبب خسارت به اکثر محصولات زراعی و باغی شد. برای برخی کشاورزان به غیر از اندوه و ناله چیزی در بساط باقی نماند....پدیده موج سرما در سال 98، اما اندکی با تاخیر در 3و 4 اردیبهشت ماه مجددا کشور را درنوردید و آذربایجان غربی تا سه شبانه روز دمای زیر صفر را تجربه کرد ولی به اندازه یک ترم دانشگاهی تجربه مقابله با سرما را برای همگان به ارمغان آورد. ستاد بحران در سراسر استان ها فعال گردید.

جا دارد از همه افراد دلسوز و کارشناسان در طی چند روز گذشته که همگام با کشاورزان عزیز برای نجات محصولات کشاورزی در جهت خودکفایی کشور تلاش و کوشش وافر نمودند تشکر کرد. در جنوب استان آذربایجان غربی سرما حال و هوای دیگر داشت و اتحاد مردم و مسئولان را دوچندان نمود. اداره هواشناسی شهرستان مهاباد به طور فعال در میدان اطلاع رسانی قرار گرفت. اداره جهادکشاورزی نیز به تبع آن گام برداشت. مثلث معاونت استانداری ( فرمانداری ویژه)، ایستگاه هواشناسی، اداره کشاورزی هماهنگ وارد عمل شدند. در این میان مدیری جوان از میان خروارها مشکل وارد صحنه شد و با درخواست اهل فن آب سد مهاباد را در کانال های آبیاری جاری نمود و بارقه امید را در دل کشاورزان چون مشعل فروزانی ایجاد کرد که جای تقدیر است. بدین سبب سوز دردناک سرمای بهاره برای محصولات زراعی و باغی تا حدود زیادی تحمل، که بی گمان در تاریخ کشاورزی جنوب استان و در دل مردم زحمتکش حک و ماندگار خواهد شد. نقش رسانه ها نیز بی بدلیل بود. صدا و سیما و شبکه های اجتماعی و مجازی به خوبی ایفای نقش کردند. هاژه / هه وال و ریکار / موکریان / کُرد پرس / زریان ... همه و همه در راستای خدمت به کشاورزان یکی شدند. نقده/ پیرانشهر /سردشت / بوکان / مهاباد / میاندواب ....یک شهر شدند اما در بین تمام آنها مهاباد بود که نه تنها با اقدام به موقع بلکه با جهت دهی و اطلاع رسانی دقیق بیشترین خطر را با کمترین ضرر پشت سر گذاشت. حال جا دارد که یک واکاوی و یک راهکار را برای آیندگان ارایه نمود. هرچند برخی از محصولات باغی به دلیل مرحله رشدی پیشرفته گل در برخی مناطق در محدوده حداقل 20 درصد صدمه دیدند که می توان به درختان زردالو اشاره کرد.

این که چرا صدمات سرمازدگی سال 98 به مراتب کمتر از سال 97 پیش بینی می شود دلایلی به شرح ذیل دارد.

1-هماهنگی دستگاه های اطلاع رسانی و اجرایی به شرح بالا

2-تجربه کشاورزان از سال قبل و آبیاری به موقع محصولات باغی قبل و حین ورود سرما.(آب موجود در داخل باغ برای یخ بستن بایستی گرما از دست دهد و این گرمای ازاد شده عامل تعدیل دما در داخل باغ می شود).

3-دود و مه پاشی. البته شخصا مه پاشی را ندیدم اما آتش زدن درختان خشک و سرشاخه های هرس شده ، فضولات خشک دامی و کاه کلش و دود ناشی از آن تا ظهر بعد در فضا پیچید . در این میان متاسفانه برخی کشاورزان لاستیک ها راآتش زدند که متاسفانه مضرات الودگی ناشی از آتش لاستیک و نیز الودگی هوا و بهداشت محیط بیش از مزایای آن بود.

4-مصرف برخی ترکیبات ضد یخ گیاهی اگرچه حداقل بود و هنوز به صورت گسترده مصرف ندارد و شناخته شده نیستند.

5-دمای حادث شده که در سال 97 زیر صفر و در حدود 6- درجه سانتی گراد ولی در سال جاری بین صفر و 1- بود. دمای حادث شده سال 98 بیشترین خطر را برای سرمازدگی در محصولاتی چون گردو و انگور در برداشت.

6-بارندگی و پر شدن تالاب ها و افزایش سطح آب دریاچه ارومیه ، ظرفیت اشباع شده سد مهاباد و از همه مهمتر رهاسازی آب در کانال های آبیاری که بسیار نزدیک به مزارع و باغات می باشند.

7-مصرف کودهای پتاس در سال 97 توسط اکثر باغداران متضرر.

بروز سرمای زیر صفر در سال های آینده نیز محتمل است و این که در سال های آتی نیز مانند سال جاری همگرایی تمام دستگاه ها بوجود بیاید مورد انتظار اما متاسفانه به دلیل تغییر مدیریت ها تضمینی نیست لذا پیشنهادات ذیل را جهت کسب و بکارگیری تجربه ، حداقل برای دستگاه های اجرایی و کشاورزی جنوب استان آذربایجان غربی لازم میدانم :

1-از پتانسیل دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد که دارای حداقل 42 عضو هیات علمی با وجود آزمایشگاه های پیشرفته است، استفاده شود، مثلا توسط استانداری حداقل یک سمینار یک روزه برای واکاوی مجدد و برای سال های آتی یک استراتزی مقابله با سرمازدگی محصولات باغی و زراعی تدوین شود.

2-در امتداد بند اول و ادامه نشست ها و با استفاده از نظر استادان محترم و کارشناسان خبره کتابچه ای برای تحول در کشاورزی جنوب استان اذربایجان غربی تدوین شود .این کتابچه شامل الگوی نوین کشت ،انواع محصولات زراعی و باغی، مصرف آب،مبارزه با افات و بیماریها ، مصرف کود، معرفی محصولات جدید و ....باشد.

منابع مورد استفاده:

1-عساکره .ح، خوش اخلاق. و ز. شاه محمدی. 1395.استخراج الگوهای همدید توأم با فاز مثبت نوسان اتاطلس شمالی (NAO) وتأثیر آن بر بارش زمستانه‌ ایران.نشریه هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تبریز.شماره9.

2- طولایی نژاد .م ، حجازی زاده .ز، بساک.ع و ن.بزمی . 1397 اثرات نوسان اطلس شمالی بر ناهنجاری تراز میانی جو و بارش ایران.نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،سال هجدهم، شماره 49.

3-مصاحبه رئیس سازمان محیط زیست کشور. پایگاه خبری تحلیلی انتخاب 12/1/98.

*عضو هیات علمی دانشگاه