به گزارش خبرگزاری کردپرس، دکتر ماریا رحیمی دارای دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی است که در نشست تخصصی «مطالعۀ پدیدۀ خشونت در استان ایلام» به عنوان مدرس مدعو به ارائه چکیده‌ای از پژوهش خود با عنوان «بررسی خلقیات مردم ایلام و چگونگی و چرایی تمایل به خشونت در آنها» پرداخت که خلاصه آن به شرح زیر است:

در این مطالعه ما به بررسی عناصر رفتاری (سبک زندگی، منش هاو...)، عناصر نهادی (مناسبات و رفتارها) و عناصر ذهنی (عقاید، باورها، نگرش ها و...) مردم استان توجه می کنیم.
در اصل سوال اصلی پژوهش ما این است که علت تمایل به خشونت در بین مردم استان چیست؟ و چه تمهیداتی نیاز است تا ریشه این تمایلِ با آثار منفی را در استان ایلام بخشکانیم؟

استان ایلام یکی از استان های کشور است که از نظر فرهنگی دارای تقسیم بندی‌های خاص ایلی و عشیره ای است و حوادث سیاسی را در چند دهه اخیر درک کرده است و شرایط اقلیمی ما هم در کنار فاکتورهای گفته شده، باعث شده است تا به نوعی اخلاق و روحیات خاصی بر مردمانش حاکم باشد.

تمایل به خشونت با فرهنگ مردم ایلامی عجین شده است

این یک واقعیت است که بین مردم ایلام ایل و قبیله همیشه حرف اول را زده است و در گفتگوهای مردمان این استان، برخی خصوصیات اخلاقی و رفتاری را به برخی از ایلات و طوایف نسبت می دهند و برخی دیگر را فاقد آن خصوصیات می دانند. به این ترتیب وقتی می خواهیم از روحیات و خلقیات ایلامی ها صحبت کنیم باید وارد قالب ایلات و تقسیم بندی های آن شویم تا بتوانیم درک بهتری از روحیات مردم این استان مرزی کشورمان به دست آوریم.

برخی از خلقیات که منجر به بروز رفتار یا رفتارهای خاص می شود در بین مردم ایلام باعث شده است تا در برخی از آنها رتبه های برتر کشور را به خود اختصاص دهد. از جمله مهم ترین مشخصه روحی و خلقی ایلامی ها، بر می گردد به بحث خشونت که به نوعی آسیب بزرگی در حوزه فرهنگی استان به شمار می رود و در رده های برتر آمار وقوع خشونت در کشور و در ابعاد مختلف ایستاده است.

مصیبت بررسی این آسیب آنجاست که محققان علوم اجتماعی استان صرفا به بررسی خشونت‌های صورت گرفته و تاثیر عوامل مختلف بر آنها می پردازند در صورتی که لنز این بررسی برای رسیدن به نتایج کاربردی باید تغییر یابد. چه بسا که با شناخت زیرساخت‌های رفتاری مردم این استان و با اصلاح آنها، از بروز خشونت‌ها پیشگیری کرد و دیگر نیازی به بررسی علل و عوامل و پیامدها هم نباشد.

ضرورت نگاهی نوین به عوامل ناپیدای بروز خشونت در ایلام

تاکید ما بر این است که سخن گفتن از فرهنگ خشونت در ایلام به مفهوم ایستا و امری ثابت و مکرر دیگر توجیه منطقی و علمی ندارد و چه بسا این محققان به نتایج ارزشمندی در مطالعات خود نیز رسیده باشند، اما باید گفت وقت آن رسیده است تا با نگاهی نوین به عامل یا عوامل ناپیدای بروز خشونت در استان بپردازیم تا بتوانیم از بروز خشونت پیشگیری کنیم، نه این که صرفا با در دست داشتن آمار وقوع خشونت و بروز انواع آن به سراغ علل موثر بر وقوع آنها برویم و یا صرفا پیامدها را مورد بررسی قرار دهیم.

در این مطالعات نیز گاها راه حل هایی ارائه داده می شود که در حد پیشنهاد باقی می مانند. ما برای رسیدن به این هدف صرفا باید با نگاهی کیفی وارد میدان شویم تا بتوانیم مطابق با شرایط فرهنگی و اجتماعی استان، راه حل یا راه حل های عملی و مفید ارائه دهیم.

بر مبنای نتایج مطالعات انجام گرفته و همینطور بر مبنای آمار منتشر شده در خصوص بروز خشونت، می توان گفت که تمایل به خشونت با فرهنگ مردم ایلامی عجین شده است و نمودهای اجتماعی آن را می توانیم در قالب بروز انواع خشونت در 2 بعد فردی و جمعی مشاهده کنیم. شاید با گفتن این جمله باید یادی کرد از تعریف فرهنگ از نظر تایلور که معتقد است: فرهنگ الگوهای آموخته ای است که خود را با تجلیات متنوع اجتماعی نشان می دهد. این کلاسیک ترین تعریف از فرهنگ است.

با اعتقاد به این که فرهنگ و رفتار جمعی قابل یادگیری و اکتساب است و از آنجایی که فرهنگ و از جمله منش، خلقیات و روحیات طی زمان و در شرایط مختلف در تعامل با محیط های متفاوت متحول می شوند، ضروری است که برای بررسی مسائل و تحولات فرهنگی از جمله برای مطالعه خشونت، هر کدام از ابعاد الگوهای آموخته شده رفتاری به خوبی مورد بررسی قرار گیرد تا موفق شویم ریشه یا ریشه های تمایل به خشونت را ابتدا در بعد فردی و در نتیجه در بعد جمعی بخشکانیم و به این طریق مهم ترین آسیب استان حل و فصل می شود و در صورت بروز هم، شاهد آمار بسیار پایینی خواهیم بود.

چه باید کرد؟

آموزش و یادگیری مطمئن ترین راه حل است. منظور برنامه های توسعه فرهنگی است. در این زمینه رسانه بویژه صدا و سیما دارای اهمیت بسزایی است که با تولید فیلم و پیام های کوتاه تبلیغاتی، فرهنگ گفتگو را به عامه مردم آموزش دهند وعواقب ناخوشایند خشونت را نمایش دهند. در عرصه حفاظت از محیط زیست این راهکار بسیار اثرگذار بوده است و اکنون هر فردی در هر رده سنی با آگاههای های آموزش داده شده نگران محیط زیست است و از تخریب آن پیشگیری می کند.

وضع قوانین خوب (قانون خوب و محیط حقوقی مناسب می تواند خلقیات اجتماعی را ارتقا دهد. ما در این پژوهش به این پیشنهاد رسیدیم که بنا به این که آمار وقوع خشونت در استان ایلام بالا است، می بایست در سیستم قضاوت استان قسمتی را صرفا به بررسی پرونده های خشونت اختصاص دهند تا ضمانت قانونی و اجرایی بررسی ناهنجاریهای رفتاری در جامعه برای همه افراد به اثبات برسد و این گونه پرونده ها را خارج از نوبت مورد بررسی قرار دهند تا مردم بدانند که قانونی هست که حامی آنها است.

ایجاد شغل و درآمد و رفاه و فقرزدایی یکی دیگر از مهم ترین راهبردهاست. شاید اضطراب فکری ناشی از بیکاری و اوضاع نامناسب اقتصادی تاثیرگذار ترین عامل بر تمایل به خشونت باشد چرا که از نظر روحی فرد ضعیف می شود و با کوچک ترین حرکت شاهد بروز خشونت از سوی آن فرد خواهیم بود. پس اینجا همت مسئولین نیاز است تا این اضطراب از بین رود.

* دکترای جامعه‌ شناسی فرهنگی