کردپرس: استان نفت خیزو مورد مناقشه کرکوک در عراق هم اکنون کانون نزاع میان احزاب کردستانی از یک سو و کُردها و دولت مرکزی، از سوی دیگر است. در این میان، ناظران و سیاسیونی هستند که از هر دو طرف ماجرا انتقاد دارند و کرکوک را قربانی دست طرفین می دانند. خبرگزاری کردپرس در ادامه اطلاع رسانی در خصوص کرکوک و استان های مورد مناقشه عراق، گفتگویی با فرمان محمد مشهور به ملا فرمان عضو مستعفی مجمع ملی جنبش تغییر و ناظر سیاسی مطرح انجام داده است که در ادامه می خوانید.
فقدان استراتژی نزد رهبری جنبش تغییر برای مسئله کرکوک
کردپرس: قبل از هر چیز به استعفای شما و جمعی دیگر از هم حزبی هایتان از جنبش تغییر بپردازیم؛ در این مقطع چه چیزی شما را به عنوان کادرهای مطرح و قدیمی جنبش تغییر به ویژه در استان حساس و مناقشه برانگیز کرکوک به سوی استعفا سوق داد؟
فرمان محمد: جنبش تغییر با اختلافات داخلی دست به گریبان نیست. آن چه که وجود دارد این است که به عقیده ما رهبری کنونی حزب، یک رهبری سنتی و فاقد پروژه و برنامه برای حل و فصل مشکلات اقلیم کردستان و همچنین کرکوک و مناطق منفصله (مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق موسوم به مناطق مورد مناقشه که کُردها آن را بخش جدا شده از خاک کردستان می دانند) است. ما به عنوان اعضای مستعفی، چندین بار انتقادات خود را از کانال های حزبی مطرح کردیم و ضمن تاکید بر اصول و مانیفست حزب و ناتوانی رهبری در تحقق اهداف جنبش تغییر، خواستار استعفای اعضای رهبری و شاخه اجرایی حزب شدیم. آن ها دست به چنین اقدامی نزدند و این ما بودیم که به نشانه اعتراض، استعفا دادیم و دلیل اصلی نیز فقدان برنامه و پروژه سیاسی برای حل مشکلات از سوی رهبری جنبش بود.
آغاز دوباره تعریب کرکوک در سایه بی تفاوتی بغداد
کردپرس: یکی از مسائلی که مورد انتقاد شما و دیگر اعضای مستعفی جنبش تغییر بود؛ مسئله کرکوک و بی اعتنایی رهبری این حزب به این موضوع است. به عقیده شما که خود ساکن کرکوک هستید و به خوبی با مسائل این استان و دیگر مناطق مورد مناقشه آشنا هستید، مهم ترین مشکلات و مسائلی که مناطق مشمول ماده 140 و به ویژه کرکوک با آن ها روبرو هستند، چیست؟
فرمان محمد: مشکلات و مسائل در خصوص کرکوک متفاوت هستند. در مقطع کنونی، مشکلات ساکنان کُرد کرکوک، تعریب می باشد. عربی سازی کرکوک، همچون دوران حاکمیت بعث صدامی در حال تکرار است و کُردها مورد ظلم واقع می شوند و در مقابل نیز دولت مرکزی در عراق هیچ راه حلی برای این مسئله نیندیشیده و سکوت اختیار کرده است. دولت اقلیم کردستان نیز اراده ای برای کمک به ساکنان کرکوک ندارد. متاسفانه آن چه مشاهده می شود، غارت ثروت و سامان کرکوک است. در ارتباط با ترکمان ها و اعراب، آن چه مد نظر و مورد انتقاد آن ها است مربوط به خدمات شهری و مسائلی از این دست می باشد.
مشکل اصلی که سیاسی هم می باشد، عرب سازی منطقه است و دامن گیر کُردها است. اداره کنونی کرکوک با همراهی بغداد و کمک برخی از نیروهای نظامی در کرکوک عملیات تعریب را به همان سبک و سیاق دوران بعث به پیش می برند. باید تاکید کنم که این موضوع قابل قبول نیست و کُردها تداوم وضعیت موجود را نخواهند پذیرفت. ما زیر بار ظلم و ستم نمی رویم. اگر قرار است وضعیت همچون دوران بعث باشد، حاکمیت کنونی چه تفاوتی با حاکمیت صدام حسین دارد.
کردپرس: اداره استان و همچنین احزاب و جریان های عربی کرکوک، اظهارات کُردها مبنی بر عرب سازی منطقه و اخراج کُردها از مناطق مختلف کرکوک را رد و آن را روندی قانونی در راستای احقاق حقوق برخی شهروندان با پشتوانه قانونی و حقوقی می دانند، در این باره چه پاسخی دارید؟
فرمان محمد: به عنوان ساکنان کُرد کرکوک دارای مستندات و ادله قانونی بسیاری هستیم که بی اساس و دروغین بودن این ادعا را به اثبات می رساند. لازم است اشاره ای داشته باشم به روستای "پلکانه" از توابع بخش "سرگران" کرکوک که طی روزهای اخیر، ساکنان کُرد آن با تعریب مواجه شدند و سرپرست استانداری کرکوک، آن را موضوعی قانونی و حقوقی می داند. از آن ها درخواست دارم در قبرستان این روستا تا سال 1976 که عملیات تعریب آغاز شد، یک قبر مربوط به شهروندان عرب را بیابند. همچنین در مدارس این روستا هم تا پیش از سال مذکور نام یک دانش آموز از اعراب را بیاورند. در مورد حویجه و جبور و امثال این ها نیز همین مسئله صدق می کند و خودشان به این امر اذعان دارند. در این شهر تا سال 1920 فقط خانوده حبیبی ها ساکن و هیچ شهروند عربی در حویجه ساکن نبوده است. متاسفانه هم اکنون شرایطی به وجود آمده است که اعراب کوچانده شده به این مناطق، قدرت را در دست دارند. متاسفانه اعراب شیعه حاکم بر عراق که در دوران مبارزات مسلحانه علیه دیکتاتوری وقت از دوستان و همراهان کردها بودند، هم اکنون همچون گذشته پایبند این همراهی و دوستی نیستند و گله مندی و انتقاد اساسی ما از آن ها در این موضوع است.
باید به موضوع مهم دیگری اشاره کنم. لازم است از سوی اداره کنونی کرکوک استاندار و و نهادهای مرتبط یک بررسی جامع صورت بگیرد که اعراب این مناطق که هم اکنون به جان کُردها افتاده اند و حمایت و همراهی اداره کنونی استان را با خود دارند، چه ارتباطی با داعش دارند و چند تن از آن ها و خانواده و وابستگانشان عضو این سازمان بوده اند و هستند. ضمن احترام به اعراب سنی منطقه که شهروندانی قانون مدار و مسالمت جویی هستند، بخشی از اعراب سنی این مناطق بازماندگان داعش و بعث می باشند.
در ادامه پاسخ به این سوال، تاکید می کنم که این ادعای آن ها از لحاظ تاریخی، جغرافیایی و دینی بی اساس و باطل است. کرکوک، دوزخورماتو و دیگر مناطق، بر اساس تاریخ و همه مدارک و مستندات، همگی کردستانی هستند و صد البته با ساکنان ترکمانی، شیعی و دیگر طیف های قومی و مذهبی.
اگر نگاهی به ساکنان ترکمانی این مناطق داشته باشیم، می بینیم که در زمان حاکمیت عثمانی ها، به منطقه آمده اند و در دوران بعث هم ساکن این منطقه بوده اند و هم اکنون و حتی پس از عملیات تعریب و کوچاندن اجباری کردها هم، اگر مقایسه ای داشته باشیم، در داخل کرکوک و نواحی اطراف آن، شمار ساکنان کُرد از اعراب و ترکمان ها بیشتر است. بار دیگر تاکید می کنم، متاسفانه عملکرد دولت مرکزی عراق در مقابل ظلم و بی عدالتی در حق کُردهای این مناطق چیزی کمتر از خود این تاوان نیست و این مسئله نزد ما قابل پذیرش نیست و راه های قانونی بسیاری برای مقابله با این نقض قانون وجود دارد که کُردها در راستای احقاق حقوق خود آن ها را در پیش خواهند گرفت.
نزاع داخلی کُردها و مسئله کرکوک
کردپرس: کُردها در شورای استانی کرکوک در اکثریت هستند و می توانند استاندار جدید و وابسته به خود را بر سر کار آورند، به عقیده شما چرا تلاش ها برای برگزاری نشست شورای استانی و تحقق این امر با شکست مواجه شده است. مشکل و اختلافات داخلی کُردها بر سر چیست؟
فرمان محمد: قبل از این که از دولت مرکزی عراق و اعراب شیعه و سنی انتقاد کنیم، باید انتقادات را متوجه رهبری سیاسی کُردی به ویژه رهبری حزب دمکرات (پارتی) و اتحادیه میهنی (یکیتی) کنیم. رهبری این دو حزب، فاقد برنامه و پروژه سیاسی هستند. به ویژه نسل جدید خاندان بارزانی و طالبانی. آن ها تا هنگامی که در قدرت باشند در راستای منافع خود به هر چیز حتی نزاع و کشمکش های جدی که می توان آن را برادرکشی نام نهاد (منظور جنگ مسلحانه نیست) پناه می برند و واقعیت امر این است که تحقق اتحاد، تحت حاکمیت آن ها ممکن نیست. آن ها به صورت مداوم در حال متهم و تخریب همدیگر هستند و در 16 اکتبر 2017 و دیگر وقایع سالیان دور و نزدیک این موضوع به وضوح مشاهده می شود. آن ها در نزاع همیشگی برای تصدی مناصب و تامین منافع نفتی و تجاری هستند. هم اکنون ملی گرایی و وطن پرستی در رهبری این دو حزب، محلی از اعراب ندارد. آن ها بیش از هر چیز به دنبال یافتن راه هایی هستند که بیش از پیش نفت و درآمدهای نفتی کرکوک و دیگر استان ها را به نفع خود مصادره کنند. طی روزهای اخیر هم گزارش هایی منتشر شده است که اتحادیه میهنی با راکان الجبوری سرپرست استانداری کرکوک توافقی را برای ابقای وی در این پست امضا کرده است و ما در حال بررسی صحت و سقم این موضوع هستیم.
گزینه های کردها برای حل مسئله کرکوک
کردپرس: شما، رهبری پارتی و یکیتی را فاقد برنامه و پروژه ای برای حل مسائل کرکوک و دیگر مناطق و مسائل معرفی و متهم به تلاش برای تامین منافع شخصی و حزبی کردید. ایده و پروژه شما برای حل این مسائل چیست و حل و فصل مشکلات و مسائل مذکور را در چه می دانید؟
فرمان محمد: ما همزمان با انتقاد از رهبری پارتی و یکیتی، رهبری جنبش تغییر را هم نقد کرده ایم، اما بر این امر تاکید می کنم که رهبری جنبش تغییر، به فساد اقتصادی آلوده نشده و سیاست را برای تجارت در پیش نگرفته اند. اما فاقد ایده، مانیسفت و پروژه جدی برای حل مسائل مذکور است و در این موضوعات، عملکرد ضعیفی دارد. از زمان تاسیس جنبش تغییر از سوی جناب نوشیروان مصطفی، کرکوک در اولویت برنامه این حزب بوده است و آن را به عنوان مسئله ای ملی که همزمان حقوق همه طیف های قومی و مذهبی آن تامین شود، تعریف کرده است. باید در مجلس نمایندگان عراق به جای این که بر سر موضوعاتی همچون بودجه و پول و نفت، نشت ها را بایکوت کنیم، بر سر مسائل سرزمینی و کرکوک دست به چنین اقداماتی بزنیم. اگر مسئله کرکوک حل و فصل نشود از رئیس جمهوری درخواست موضع گیری و حتی استعفا را داشته باشیم. به دولت مرکزی تصریح کنیم که در صورت عدم التزام آن ها به قانون اساسی کشور، کُردها از روند سیاسی عراق خارج خواهند شد. راه های قانونی و مسالمت آمیز برای تحقق این اهداف بسیار است، از جمله دادگاه فدرالی و دیگر نهادهایی که می توان از طرق قانونی این مسئله را به سرانجام رساند. ما خواستار حفظ وحدت عراق هستیم، اما باید در سایه این وحدت، حقوق کُردها تامین گردد. ما معتقد به این نگاه و رویکرد، همراه با اعتراضات مدنی به همه انحا، پناه بردن به نهادهای بین المللی و به ویژه سازمان ملل، روشنگری رسانه ای و رایزنی با کشورهای همسایه در صورت آمادگی آن ها برای کمک به این روند، هستیم . مسئله کرکوک، خانقین، دوزخورماتو و همه مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق، دارای جنبه های تاریخی است. مسائل سرزمینی در اولویت کاری جنبش تغییر است و در بغداد بر این محور فعالیت می شود.
کردپرس: به فعالیت و مبارزات پارلمانی برای حل مسئله مناطق مورد مناقشه و به ویژه کرکوک در بغداد اشاره کردید، ارزیابی شما از کارنامه کاری نمایندگان استان کرکوک در مجلس عراق در این موضوع چیست؟
فرمان محمد: تاکنون شاهد انجام اقدامات تاثیرگذار و ملموس در این باره از سوی نمایندگان نبوده ایم. در این موضوع باید رهبری سیاسی احزاب کردستانی اقدامات لازم و ضروری را انجام دهند. آن ها که به شیوه ای ساده لوحانه اقدام به برگزاری رفراندوم کردند ومسئول ایجاد وضعیت کنونی هستند و کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه را بدون توجه به خواست و اراده ساکنان آن به این سرنوشت دچار ساختند، باید هم اکنون نیز در مذاکرات با بغداد راه حلی برای این مسئله بیابند. نمایندگان، فاقد اختیارات و قدرت لازم برای حل این مسئله هستند.
تلاش کردها برای حل مسئله کرکوک از طریق سازمان های جهانی
کردپرس: ارزیابی شما از تلاش های بین المللی رهبری سیاسی اقلیم کردستان برای حل مسئله کرکوک و اجرایی شدن ماده 140 قانون اساسی چیست. اخیرا نچیروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان نامه ای به دبیر کل سازمان ملل در این رابطه ارسال داشت. آیا این اقدامات ثمربخش خواهند بود؟
فرمان محمد: بر این عقیده ام که حاکمیت اقلیم کردستان تحت رهبری دو حزب پارتی و یکیتی طی 28 سال گذشته شکست خورده است. درخواست از سازمان ملل برای حل این مسئله، زمانی ارزشمند خواهد بود که خود این رهبری، اقدامات لازم را برای انجام اصلاحات انجام دهد. باید این سوال از رهبران سیاسی دو حزب مذکور پرسید که چرا تاکنون نیروهای مسلح خود را ادغام و تحت فرماندهی واحد درنیاورده اند و هنوز هم لشگرهای 70 و 80 تحت فرماندهی و کنترل این دو حزب هستند و تحت امر وزارت پیشمرگ درنیامده اند. این موضوع در خصوص نیروهای امنیتی نیز صدق می کند. حاکمیتی با این کارنامه و عملکرد نمی تواند گره گشا باشد.
مشکل اساسی ما، وجود منطق و رویکرد حزبی نزد این رهبران است. درخواست هایی مثل آن چه نچیروان بارزانی و دیگر رهبران سیاسی کردستانی مطرح می کنند، در فقدان منطق، رویکرد ملی و پروژه، هیچ نتیجه ای نخواهد داشت. اگر بحث، طرح موضوع در نهادهای بین المللی باشد، شخصا در سال 1998 خواستار دادگاهی کردن صدام حسین رئیس جمهور وقت عراق شدم، اما مثمرثمر واقع نشد. دلیل آن نیز نبود قدرت و حاکمیتی پشت این درخواست بود. اقلیم کردستان از فقدان اتحاد در رنج است. پیش از انجام دادن هر اقدامی باید این انسجام و اتحاد داخلی تحقق یابد، اما این مهم در توان آن ها نیست. پس از اتحاد و انسجام داخلی است که می توان از دولت مرکزی عراق، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری ترکیه و کشورهای اروپایی و سازمان ملل درخواست هایی در راستای حل مسائل و مشکلات مطرح نماییم. اقلیم کردستان عراق از لحاظ دیپلماتیک دارای ضعف های جدی است.
آن چه در دورنمای مسائل و مشکلات سرزمینی و میهنی در اقلیم کردستان و کرکوک و دیگر مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق امید بخش است، ظهور نسلی جدید و آغاز نهضت های تازه برای تحقق این اهداف است. نسلی دانش آموخته که دارای پروژه و برنامه می باشد و بر سر حقوق مشروع این مردم سازش نخواهد کرد و با در پیش گرفتن راه های اصولی و مدرن مطالبات خود را در بغداد یا هر جای دیگر مطرح پیگیری خواهد کرد.
مشکل امنیت در کرکوک از تبلیغات سیاسی تا واقعیت
کردپرس: از اکتبر 2017 و خروج نیروهای نظامی و امنیتی کردها از کرکوک، آن ها به صورت مداوم بر فقدان امنیت در این استان تاکید و دولت مرکزی را ناتوان در تحقق این مهم می دانند. هم اکنون وضعیت امنیتی کرکوک چگونه است و آیا آن گونه که مقامات سیاسی و نظامی بغداد و همچنین ساکنان عرب و ترکمان مطرح می کنند طرح این موضوع از سوی کُردها در راستای اهداف سیاسی و تبلغات رسانه ای است؟
فرمان محمد: وجود امنیت را باید از جنبه و ابعاد مختلف آن بررسی و تحلیل کرد. اگر به موضوع تعرضات به اموال ساکنان پرداخت، باید گفت چنین مسئله ای به صورت جدی وجود دارد. همان گونه که در دوران حاکمیت احزاب کُرد انجام شد در حال حاضر و پس از 16اکتبر 2017 به شدت در حال انجام است. در همین جا از مرجعیت عالیقدر شیعه درخواست دارم که در این مسئله دخالت کنند، زیرا بسیاری از این نقض حقوق از سوی اشخاصی انجام می شود که عامدانه از نمادهای شیعی برای این منظور سواستفاده می کنند و از این طریق، مقدسات را هم برای اهداف خود به کار می گیرند و این موضوع پیش از هر چیز ظلم به این مقدسات است. از سوی دیگر، تحرکات عناصر داعش و تروریست ها به وضوح مشاهده می شود. نیروهای دولت فدرال به تنهایی قادر به تامین امنیت این استان نیستند و دلیل این امر نیز عدم آشنایی با جغرافیا و ویژگی های آن است. پلیس فدرال در این استان حتی رهبران و شخصیت های سیاسی را نمی شناسند و با مردم منطقه نیز نا آشنا و غریب هستند. اگر تمام نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان به استان بصره در جنوب کشور اعزام شوند به دلیل این که نیروی بومی این استان نیستند نخواهند توانست امنیت و ثبات آن را تامین کنند و همین موضوع هم در خصوص کرکوک و این مناطق صدق می کند. راه حل این موضوع، تشکیل دوباره نیروی مشترک با حضور نیروهای پیشمرگ و نیروهای فدرال می باشد.
راه حل نهایی مسئله کرکوک
کردپرس: راه حل نهایی مسئله کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق را در چه می دانید؟
فرمان محمد: کرکوک، کردستانی است و باید در نهایت به اقلیم کردستان الحاق گردد. اما در مقطع کنونی بر این عقیده ام که کرکوک در چارچوب اداری و جغرافیایی اقلیم کردستان با حفظ یکپارچگی خاک عراق و با مدیریت محلی و همچنین اقتصاد و بودجه ویژه خود و با مشارکت عادلانه طیف های قومی و مذهبی از جمله کُرد، عرب، ترکمان و دیگر طیف های ساکن آن، اداره شود. زمان آن فرا رسیده است که ساکنان عراق و در این میان اقلیم کردستان و کرکوک به آرامش و رفاه دست یابند، زیرا از بحران های پی در پی خسته و نومید هستند.
*مصاحبه : حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس
بیشتر بخوانید؛
گره کور مسئله کرکوک در رقابت های کُردی – کُردی عراق
حزب دمکرات عامل شکست تلاش کُردها برای عادی‌سازی وضعیت کرکوک است
اتحادیه میهنی رای اعتماد به نچیروان بارزانی را به مسئله کرکوک گره زد
نچیروان بارزانی خواستار به رسمیت شناختن فدرالیسم اقلیم کردستان و میانجیگری سازمان ملل میان اربیل و بغداد شد
پروژه و شروط حزب دمکرات کردستان برای بازگشت به کرکوک
بازگشت احتمالی نیروی پیشمرگ به کرکوک؛ عراقی یا کردستانی!
نظر شما