افشین غلامی-نظرات و مکاتب متعددی در حوزه توسعه وجود دارد که هر کدام راهکارهای متعددی را برای امر توسعه فرمول بندی می‌کنند.اما آنچه که بسیاری از تئورهای توسعه بدان معتقدند،مبحث توسعه درونزا است.امری که نیازمند تاکید و استفاده از ظرفیت‌های داخلی است.دکتر «رضا وفایی یگانه» مدیر کل کمیسیون‌های اتاق تعاون ایران و نماینده کمیسیون‌های تخصصی اتاق تعاون در شورای اقتصاد از جمله کارشناسان اقتصادی است که تاکید بسیاری بر درونزا بودن مبحث توسعه دارد و معتقد است:سهم عوامل درون منطقه‌ای را در عدم توسعه‌یافتگی مناطق کمتر برخوردار بیشتر می‌دانم. به نظر او، نگاه توسعه‌محور یک نگاه پایین به بالا است و این تفکر باید در ذهن مدیران استانی و فعالین اقتصادی شکل بگیرد که خودشان به دنبال توسعه بروند تا اینکه تنها منتظر دولت باشند.به نظر او نگاه مدیران استانی توسعه‌ای نیست و شناخت کافی از ابزارهای جدید اقتصادی ندارند.برای گفت‌وگویی اقتصادی در خصوص مبحث توسعه سری به دفتر او در خیابان طالقانی تهران و اتاق تعاون کشور زدم و با او در خصوص این مبحث مهم به صحبت نشستم که در ادامه می‌خوانید:
کُردپرس- شما به عنوان یک کارشناس اقتصادی که در شورای اقتصاد کشور هم حضور دارید،دلیل کم برخورداری و عدم توسعه یافتگی برخی مناطق کشور از جمله استانی مانند ایلام یا کردستان را در چه مسائلی می‌بینید؟
برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش سرزمینی یک از شرایط توسعه‌پذیری برای کشور است.هر منطقه‌ای که به دنبال توسعه است باید به دنبال برنامه‌ریزی برای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آن منطقه باشد. برای این امر باید استعدادها و ظرفیت‌های مناطق را شناسایی کرد تا برنامه‌ها با شرایط آن منطقه سازگاری و انطباق پیدا نمایند.مسئله بعدی تفویض اختیار به مدیران محلی اعم از استانداران و فرمانداران است که این اختیار را داشته باشند تا متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای قدرت تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری داشته باشند.به عبارتی شورای برنامه‌ریزی استان باید نقش بالایی در تصمیمات اقتصادی استان داشته باشند. هرچقدر ظرفیت مناطق بیشتر و بهتر شناسایی شوند مباحث برنامه‌ریزی برای رشد و توسعه به عملیاتی شدن نزدیک می‌شوند که این امر در کشور و مناطق زاگرس‌نشین خوب شناسایی نشده است.مبنا برای تصمیم‌گیری درست وجود اطلاعات،تحلیل و ارزیابی‌های دقیق منطقه‌ای است تا طرح‌های توسعه‌ای را به ثمر بنشاند.استان‌های غربی در حوزه گردشگری،معادن،کشاورزی و بعضا نفت و گاز ظرفیت بالایی دارند که باید بدرستی شناسایی شوند تا در مبحث سرمایه‌گذاری بتوان از ابزارهای مختلف استفاده کرد.
کُردپرس-شما به موضوع اختیار به مدیران استانی اشاره کردید،می‌توانید قدری بیشتر در این رابطه توضیح دهید که این مدیران چگونه می‌توانند نقش سازنده‌ای در مبحث توسعه استان‌ها داشته باشند؟
به نظر من باید به مدیران استانی اعتماد شود، یعنی تفویض اختیار به مدیران صورت بگیرد.در حال حاضر درصد بسیاری پایینی از بودجه دولت در اختیار استانداران و شورای برنامه‌ریزی استان قرار دارد و در خصوص بودجه بیشتر در سطح کلان و از بالا تصمیم‌گیری می‌شود.این شیوه برنامه‌ریزی شیوه مبتنی بر آمایش سرزمینی نیست و منجر به توسعه نمی شود.
کُردپرس-این مسئله‌ای که مطرح کردید،در استان‌های کمتر برخوردار غرب کشور چگونه عملیاتی می‌شود؟
به نظر من در منطقه زاگرس نشین در وهله اول باید منطق تصمیم‌گیری به نگاه و فهم توسعه محور تبدیل شود. اگر من به عنوان کارشناس بخواهم در خصوص موضوع عدم توسعه‌یافتگی نظری بدهم،سهم عوامل درون منطقه‌ای را بیشتر می‌دانم.به نظر من نگاه توسعه‌محور یک نگاه پایین به بالا است و این تفکر باید در ذهن مدیران و فعالین اقتصادی شکل بگیرد که خودشان به دنبال توسعه بروند تا اینکه تنها منتظر دولت باشند.ظرفیت‌های بیکرانی در استان‌های غربی وجود دارد.برای مثال در استانی مانند ایلام مبحث توریسم اعم از توریسم پزشکی،توریسم مذهبی و توریسم طبیعی و محیطی پتانسیل مناسبی دارد که با سرمایه‌گذاری اصولی می‌توان هم ارز آوری کرد و هم به کسب و کار و رونق منطقه کمک نمود.در حوزه کشاورزی هم توانمندی فراوانی وجود دارد منتهی شیوه تولید باید بسمت صنعتی شدن برود که در حال حاضر از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود.
کُردپرس-شما به مبحث مهمی اشاره فرمودید،می‌خواهم بدانم چرا از این ظرفیت استفاده نمی‌شود؟
به نظر من مهمترین عامل این است نگاه توسعه محور ابتدا باید از منطقه شروع شود،یعنی در مدیران کارآفرینان و روشنفکران منطقه،این خواست و اراده شکل بگیرد که ما می‌خواهیم به توسعه اقتصادی برسیم.خیلی از فعالیت‌های اقتصادی در مقیاس بزرگ قابل جواب دهی هستند.برای نمونه می‌توان در این مناطق شرکت‌های تعاونی سهامی عام ایجاد کرد.وقتی شرکت‌های تعاونی با اعضای فراگیر داشته باشید می‌توانید از پس‌اندازهای مختلف و متعدد یک کارآفرینی بزرگی ایجاد کرد.مثلا در مناطق مرزی ما صنایع تبدیلی کشاورزی نداریم.حال اگر خود کشاورزها بیایند و سرمایه‌شان را کنار هم بگذارند و یک تعاونی ایجاد کنند،می‌توانند اقدامات بزرگی در حوزه کشاورزی انجام دهند و این باعث می‌گردد تا دولت هم توجیح شود و بیاید و در طرح مشارکت نماید.منتهی این مسئله باید از افراد شروع شود.
کُردپرس-نقش نهادهای نظارتی و اجرایی بعنوان تسهیل و تسریع کننده در این موردی که عنوان کردید،چگونه می‌بینید؟
ببینید،قبل تر عرض کردم،نگاه مدیران استان نگاه توسعه‌ای نیست؛اگر این نگاه توسعه‌ای اتفاق بیافتد،بسیاری مشکلات حل می‌شود.وظیفه اصلی دولت سیاستگزاری و راهبری است.یعنی در مبحث همین تشکیل شرکت‌های تعاونی کشاورزی، طبیعتا مدیران جهاد کشاورزی باید بیایند و مردم را راهنمایی کنند که دولت الان ظرفیت و پتانسیل و امکانات در اختیار ندارد و محدودیت بودجه‌ای دارد اما اگر شما بیایید در کنار یکدیگر قرار بگیرید و از همین منابع خرد خود شروع کنید امکانپذیر است که صنایع تبدیلی را به منطقه بیاوریم.
کُردپرس-این پیشنهاد کارگشایی است،آیا مدیران استانی چنین اختیارات دارند؟
تشکیل اینگونه تعاونی‌ها نیازی به چیزی ندارد و اساسا کار سختی نیست و برای تشکیل آن می‌توان به راحتی شرکت سهامی به راه انداخت.مزیت این گونه شرکت‌ها این است که همه در کنار یکدیگر با اندازه توان مالیشان می‌توانند تبدیل به سرمایه‌گذار شوند و در نهایت انگیزه‌ای برای دیگران برای راه‌اندازی شرکت‌های این چنینی ایجاد می‌کنند.من بعنوان کارشناس اقتصادی معتقدم این قبیل اقدامات توجیح اقتصادی دارند.یعنی ایجاد صنایع تبدیلی در مناطق کمتر برخوردار در زمینه صادرات بسیار به صرفه است.این مناطق به دلیل نزدیکی به بازار کشورهای همجوار و نیاز آن کشورها به کالاهای ایرانی می‌توانند در جهت توسعه خود گام بردارند و این زمانی امکانپذیر است که کشاورزی و صنعت‌های دیگر ما به کشاورزی صنعتی و صنعت پیشرفته با بهره‌وری بالا تبدیل گردد.
کُردپرس-پس نقش دولت در این میان چیست؟
این موضوعاتی که عنوان می‌کنم با این پیش فرض مطرح می‌شود که دولت واقعا منابعی برای سرمایه‌گذاری ندارد اما در کنار آن اگر از این فرصت استفاده شود امکان دارد از تامین مالی خارجی هم سود گرفته شود، زیاد است.یکی از مباحث ارزان قیمت برای کشور استفاده از فاینانس است.این فاینانس به همین آسانی روی نمی‌دهد و باید طرف‌ها ببینند که اتفاقی در آن مناطق افتاده باشد تا آن‌ها هم تصمیم به سرمایه‌گذاری نمایند.الان بالاترین نرخ فاینانس ۶ درصد و ۱۵ ساله و ۲۰ ساله و بلند مدت است.این زمانی مقدور است که سرمایه‌گذار بداند که اتفاقی در این مناطق بیافتد و تنها بالقوه نیست و به صورت بالفعل روی داده است.البته باز تکرار می‌کنم باید دولت سیاستگزاری و راهبری انجام دهد و بیایند و در زمینه آموزش به کشاورزان فعال شوند.به اعتقاد من فعلا این اتفاق نمی‌افتد چرا که نگاه مدیران ما در سطح استان‌ها توسعه‌ای نیست،یعنی حتی مدیران ما نیاز به آموزش دارند.اما آن چیزی که باید از همه این ها در هر حرکت اجتماعی اتفاق بیاید اراده در توسعه است.
کُردپرس-منظور شما از اراده در توسعه چیست،این اراده چگونه شکل می‌گیرد؟
اگر اراده برای توسعه اتفاق بیاید چرخ اقتصاد هم می‌چرخد.آن چیزی که در توسعه اقتصادی در همه دنیا اتفاق افتاده است این است که گفته می‌شود در برنامه‌ریزی‌هایتان به مباحث خرد توجه کنید و توسعه با قدم‌های کوچک شروع می‌شود چونکه ما در حال حرکت هستیم و شیوه‌های جدیدی نیز هر روز در مبحث توسعه اتفاق میافتد،لذا باید بدنبال گام‌های جدیدی سوا از نگاه دولتی در توسعه باشیم.ما در سیستم‌های اقتصادی جدید مبحثی بنام تامین‌مالی جمعی داریم.این تامین مالی جمعی می‌گوید،برای نمونه ایده‌های متعددی در فضای مجازی توسط برخی افراد مطرح می شوند.پس از مدتی براساس نظر جمعی ایده‌ای انتخاب می‌شود و سپس به مرحله تهیه سرمایه می‌رسد و در نهایت فعالیت اقتصادی شکل می‌گیرد و از این‌طریق می‌توان‌فارغ از نگاه تکراری همیشگی به تحرک اقتصادی در منطقه یاری رساند.
کُردپرس-آقای دکتر شما بدرستی به مبحث مهمی بنام اقتصاد دولتی و رانت منابع اشاره کردید که باعث کم تحرکی در مبحث توسعه در کشور شده است،قدری این موضوع را باز می‌کنید؟
اتفاقی که در کشور افتاده و اشکالی که در کشور وجود دارد این است ما به رانت نفتی عادت کردیم.این عادت در فرهنگ همه ما در سراسر کشور وجود دارد.مثلا کشاورزی که در فلان منطقه زندگی می‌کند باز نگاهش بدین شکل است که دولت باید فلان کار را انجام دهد و فلان جا سرمایه‌گذاری نماید.به نظر من تا زمانی که این بینش در کشور قالب باشد ما به توسعه نمی‌رسیم.
کُردپرس-نقش بودجه عمرانی کشور در مبحث توسعه استان‌های کمتر برخوردار را چقدر موفق می‌بینید؟
براساس آمارها،دولت نزدیک به ۵۰۰ هزار میلیارد برای اتمام پروژه‌های نیمه تمام نیاز دارد.بودجه عمرانی کشور ۶۰ هزار میلیارد است و نهایتا ۵۰ درصدش عملیاتی می‌شود و این یعنی ۲۰ سال زمان نیاز است که پروژه‌هایی که از قبل تعریف شد‌ه‌اند به سرانجام برسند.اما اگر خود مردم بیایند و با یک منطق اقتصادی سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند حرکت مثبتی جهت توسعه بردارند.
کُردپرس-یعنی شما به مبحث تعاونی در کشور که یکی از مبناهای اقتصاد کشور است،اشاره می‌کنید؟
یکی از این ابزارها تعاونی است و ابزارهای متعدد دیگر نیز وجود دارد، اما من بیشتر به خواست و اراده مردم نظر دارم چون مدیریت بخش خصوصی می‌تواند مطلوبتر عمل کند.
کُردپرس-آقای دکتر به انتهای مصاحبه می‌رسیم به عنوان آخرین سوال می‌خواهم از شما بپرسم؛در خبرها آمده که درصد جذب سرمایه‌گذاری خارجی استان‌هایی مانند ایلام،سنندج،کرمانشاه و برخی دیگر مناطق کم‌برخوردار صفر مطلق است،شما دلیل این امر را چه می‌دانید؟
براساس قانون بودجه سالانه کشور می‌تواند ۵۰ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشته باشد.اگر عملکرد بلند مدت کشور را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که کشور تنها نزدیک به یک میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته است.یعنی در جذب سرمایه‌گذاری در مبحث کلان کشور هم خوب عمل نکردیم اما من معتقدم در سطح استان‌ها این مبحث به عدم شناخت ابزارها برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی برمی‌گردد.یعنی مدیران استان‌های ما نسبت به سازوکارهای مالی و سرمایه‌گذاری آشنایی ندارند و این عدم شناخت ناشی از عدم اطلاع از ابزاهای جدید است که مبحث فاینانس هم یکی از آن‌ها است.
نظر شما