به گزارش خبرنگار کردپرس، هفتم تیر بود. در یک ظهر گرم تابستانی در سال 66، ساعت 16:30، صدای انفجاری عظیم گوش شهر را کر کرد. شهر مرزی و محروم سردشت، در آن روز و در بحبوحه جنگ ایران و عراق، توسط رژیم بعث از 6 نقطه بمباران شد.

مردم همانند سایر بمباران های دیگر سعی کردند پناه بگیرند تا از اصابت بمب‌ها در امان باشند، پس از چندی که آسمان غران آرام گرفت، مردم شتابان خود را به آن نواحی که محل اصابت بمب بود رساندند تا به یاری همدیگر بشتابند و همشهری های خود را که زیر آوار گرفتار شده بودند، نجات دهند.

پر جمعیت ترین نقطه شهر محل اصابت بمب واقع شده بود و در این جریان چند نفر زخمی و یک نفر شهید شد. مردم حتی در آن روز خوشحال بودند که تنها شش نقطه شهر بمباران شده است و تلفات کم است اما آنها اطلاع نداشتند که تا چند ساعت دیگر چه اتفاقی آینده شان را تغییر خواهد داد.

کفتارهای رژیم بعث چرخ زنان در پی قربانی گرفتن بودند و بعد از این بمباران حدود ۲۰ دقیقه هواپیماهای جنگی بعث بر فراز آسمان سردشت چرخ می‌زدند تا مبادا مردم از شهر خارج شوند و مردم هم از ترس شروع دوباره بمباران در شهر باقی ماندند و نگران و سراسیمه در پناهگاه ها و زیرزمین های خانه هایشان پناه گرفته بودند، اما بعد از چند ساعت همه چیز دگرگون شد؛ خارش ها، تنگی نفس، تاول‌ها و سوختن بدن... بوی لیمو می آمد!

7 تیر و روز فاجعه؛ شهر نابود شد!

صالح عزیز پور اقدم، یکی از این جانبازان شیمیایی است او در شرح روز واقعه به خبرنگار کردپرس می گوید: «پس از بمباران از شهر خارج شدم و به یکی از روستاهای اطراف شهر رفتم چند ساعت پس از بمباران که قصد بازگشت به شهر را داشتم با یکی از همشهریانم روبرو شدم از او پرسیدم که چه اتفاقی افتاده است جوابی که به من داد کمرشکن بود و زانوهایم را خالی کرد، او گفت: "شهر نابود شد"».

او ادامه می دهد: «سرگردان و مستاصل بودم و تنها تصویری که جلوی چشمانم بود مرگ همه عزیزان، دوستان، فامیل، آشنا و همشهریانم بود فکر کردم دیگر کسی باقی نمانده شتابان با عجله خود را به شهر رساندم. شب بود اما از هر روزی روشن تر بود چون جاده پر از ماشین بود و ترافیک عجیبی در جاده شکل گرفته بود. همه قصد داشتند که به شهر بازگردند و ببینند که چه بلایی بر سر عزیزانشان آمده است و عده ایی هم برای کمک در حال حرکت به سمت شهر بودند. فردای آن روز عمق فاجعه مشخص شد».

این جانباز شیمیایی می گوید: «یکی از بمب ها به محل قرارگاه شیمیایی رزمندگان برخورد کرده بود و مردم نیز جهت کمک و درخواست کمک به آن محل مراجعه می‌کردند. منظره بسیار عجیبی بود خیابان های شهر با تختهای بیمارستانی پر شده بود. بیماران در خیابان مداوا می شدند کادر درمانی مستاصل شده بود. هشت هزار نفر بیمار شیمیایی در یک روز فاجعه ای که زبان از گفتن آن قاصر است».

سردشت؛ اولین شهر قربانی سلاح های شیمیایی در جهان

رییس انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی سردشت بیان می کند: «33 سال قبل در چنین روزی اوایل تابستان سال ۶۶ بود. ایران در گرماگرم جنگ با رژیم بعث عراق بود. عملیات گسترده ای بر نوار مرزی غرب کشور در حال انجام بود و رژیم بعث هم برای انتقام در پی هر عملیاتی که انجام می گرفت اقدام به بمباران شیمیایی می‌کرد. اما کسی باور نداشت که این بمباران شیمیایی در مناطق مسکونی انجام بگیرد و مردم بی گناه و غیرنظامی هدف بمباران شیمیایی رژیم بعث شوند».

او اضافه می کند: «نیروهای نظامی معمولاً این آمادگی را داشتند که با هرگونه عملیاتی از جمله بمباران شیمیایی مقابله کنند و حتی قرارگاه شیمیایی در سردشت احداث کرده بودند اما کسی باور نمی کرد که این غیر نظامیان هدف واقع شوند و برای اولین بار در تاریخ جهان یک منطقه غیرنظامی و مسکونی هدف بمباران شیمیایی قرار گرفت».

اختلاف در آمار تعداد جانبازان شیمیایی سردشت بعد از سه دهه!

رییس انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی سردشت می گوید: «فاجعه بمباران شیمیایی سردشت در بحبوحه جنگ ایران و عراق کمرنگ شد و این مسئله آنچنان که باید و شاید در آن زمان در رسانه‌ها به آن پرداخته نشد و مردم بی گناه و جنگ زده سردشت به دلیل درگیری های پیش آمده و مشکلات پیش آمده در فردای پس از بمباران چندان به این مسئله و جمع‌آوری مدرک و مستندات توجهی نداشتند. زیرا کشور در جنگ بود و مسئله سردشت هم در این بین کمرنگ و کمرنگ تر شد».

عزیز پور اقدم اضافه می کند: «متاسفانه جانبازان شیمیایی در آن زمان کمتر به تشکیل پرونده و تهیه مدارک جهت ثبت نام خود به عنوان یک جانباز شیمیایی اقدام کرده بودند مردم بیشتر در پی مداوا و تیمار بیماران خود بودند و توجهی به این مسئله نداشتند. من خودم دو ماه در بیمارستانی در اسپانیا در حال مداوا بودم و پس از بازگشتم در تهران برگه ای به من داده شد تا آن را به بنیاد شهید و امور ایثارگران در سردشت تقدیم کنم و همین تنها اقدامی بود که در راستای ثبت جانبازی من انجام گرفت».

او بیان می کند: «در سال 80 انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی سردشت تشکیل شد که و در آن زمان بسیاری از جانبازان شیمیایی نسبت به نحوه تشکیل پرونده خود اعتراض داشتند و این انجمن خود را موظف دانست تا به این اعتراضات رسیدگی کند پس از آن مردم به تشکیل پرونده به عنوان جانباز شیمیایی اقدام کردند که در آن زمان حدود ۱۶۰۰ نفر شناسایی شدند، اما متاسفانه باقی مردم که در طی دو دهه از گذشته این واقعه دردناک، مدارک و مستندات آن ها باقی نمانده بود نتوانستند نام خود را به عنوان جانباز شیمیایی ثبت کنند».

جانبازان شیمیایی که مدرکی برای اثبات جانبازی خود ندارند!

جانباز شیمیایی سردشت تصریح می کند: «در میان آنها جانبازان شیمیایی وجود دارد که سال هاست با درد و رنج این بیماری زندگی می‌کنند و وضعیت بغرنجی دارند اما به دلیل نبود مدارک و مستندات موفق نشدند که نام خود را به عنوان جانباز ثبت کنند این اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلیل برای علت اختلاف آمار ذکر شده در تعداد جانبازان شیمیایی بوده است».

او با اشاره به کتاب دکتر فروتن در خصوص واقعه سردشت می گوید: «دکتر فروتن در آن زمان در سردشت حضور داشتند و در کتابی که که در این خصوص نوشته اند به خاطرات آن روزهای سردشت اشاره می کنند و نوشته اند که ۸ هزار و ۲۴ نفر در آن روز شیمیایی شدند و به جزئیات این آمار نیز پرداخته است. حتی هشتم تیر در فردای روز بمباران شیمیایی سردشت، آقای ولایتی وزیر امور خارجه وقت کشور در آماری که به سازمان ملل ارائه کرده بود از ۴ هزار مصدوم شیمیایی در بمباران آن روز خبر دادند».

عزیز پور با اشاره به وضعیت یکی از این مصدومان شیمیایی که در زمان بمباران شهر خانه‌اش در نزدیکی محل اصابت بمب بود، می گوید: «این فرد یکی از کسانی است که به دلیل نداشتن مدرک و مستندات نتوانست پرونده جانبازی دریافت کند و اکنون وضعیت سلامتی او نیز بسیار ناگوار است و جز مصدومان شیمیایی با درجه مصدومیت بالاست البته انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی بارها راهکارهای خود را در راستای شناسایی تمامی مصدومان شیمیایی ارائه کرده است که یکی از آنها استفاده از کارشناس نظامی است اما متاسفانه تاکنون از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران به این راهکارها توجهی نشده است».

او ادامه می دهد: «یک کارشناس نظامی به راحتی می تواند شعاع تخریب یک بمب شیمیایی را تعیین کند که همین مسئله می تواند خود به خود دلیلی بر اثبات مصدومان شیمیایی باشد اما این مسئله نیز در سردشت لحاظ نشد و با گذشت ٣٤ سال از این واقعه تاکنون کارشناس نظامی شعاع تخریب این بمباران را بررسی نکرده است».

بررسی مجدد پرونده پزشکی جانبازان شیمیایی سردشت سال ٩٩ شروع شد

پس از 3 دهه از بمباران شیمیایی سردشت هنوز تعداد دقیق جانبازان شیمیایی این شهر محرز نشده و تعداد زیادی با وجود مصدومیت شیمیایی به دلیل نبود مدرک امکان اثبات جانبازی را ندارند، پس از سالها توقف فعالیت کمیسیون بررسی پزشکی، بهمن ماه سال ٩٩، مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران آذربایجان غربی گفت: «هر شخص مدعی که استحقاق داشته باشد شناسایی خواهد شد و سازوکار رسیدگی به پرونده ها به طور کامل انجام می گیرد».

مهدی فعال اظهار داشت: «رسیدگی به مشکلات و مطالبات مصدومین و جانبازان از وظایف ذاتی بنیاد شهید است و قطعا رسیدگی به درخواست مدعیان مصدومیت شیمیایی با نظارت دقیق پزشکان و متخصصان امر صورت خواهد گرفت.»

ثبت ١٥٠٠ نفر پرونده جانبازی شیمیایی سردشت

در حالی که تا اکنون نیز بیش از ۱۳ هزار نفر دیگر مدعی مصدومیت شیمیایی هستند، اما بر اساس اعلام کمیسیون پزشکی بنیاد شهید و امور ایثارگران، از سال ۱۳۸۰ به بعد با تشکیل کمیسیون های پزشکی بیش از ۱۲ هزار معاینه انجام و برای بیش از هزار و ۵۰۰ نفر نیز پرونده تشکیل شده است.

روز گذشته ٦ تیر ماه نیز مدیرکل مصدومین شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور گفت: «در پی پیگیری ها و درخواست‌ شماری از مصدومان شیمیایی سردشت برای احراز جانبازی شیمیایی خود، ۶۴۲ فقره پرونده جدید ثبت و پس از تشکیل به بنیاد شهید و امور ایثارگران معرفی شدند.»

سعید عطاری اظهار داشت: «جهت احراز جانبازان شیمیایی در مرحله جدید که از سال گذشته آغاز شده بود در کمیته سه نفره شهرستانی اسناد و مدارک ۷۷۷ نفر درخواست‌کننده جدید بررسی شد که از این تعداد اسناد و مدارک اولیه ۶۴۲ نفر تایید و احراز شد .»

او اضافه کرد: «از این تعداد نیز اسناد و مدارک ۵۰۰ نفر فعلاً در سیستم ثبت تا برای این افراد کمیسیون پزشکی برگزار شود.»

مدیرکل مصدومین شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور بیان کرد: «۷۸۲ نفر دیگر از این مصدومان نیز در نوبت دهی مرحله دوم هستند که در صورت مهیا شدن شرایط برگزاری کمیسیون پزشکی هرچه سریع‌تر به پرونده‌ آنه نیز رسیدگی خواهد شد».

کلینیک مصدومان شیمیایی سردشت با ٥ بار افتتاح هنوز پزشک متخصص ندارد!

جانبازان شیمیایی سردشت ٣٤ سال است که با درد و رنج روزگار خود را سپری می کنند. این جانبازان در مقابل هر سرماخوردگی، گرد و غبار آلرژی و حساسیت های فصلی با درد و ناراحتی روبه رو می شوند ودر طول این سالیان یاد گرفته‌اند که با تمام این بیماری هایی که ممکن است برای مردم عادی یک بیماری گذرا و سطحی باشد مقابله کنند، زیرا کوچک ترین سرماخوردگی و یا گرد و غبار برای یک جانباز شیمیایی بسیار دردناک خواهد بود.

اکنون با توجه به شیوع ویروس کرونا جانبازان بیش از بیش احتیاج به مراقبت دارند و در این برهه حساس روزهای کرونا زده اهمیت کلنیک مصدومان شیمیایی سردشت چندین برابر می شود.

اما مدیرکل روز گذشته، مصدومین شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور با اشاره به عدم تمایل حضور پزشکان متخصص در کلینیک مصدومان شیمیایی این شهرستان، گفت: «دغدغه و مانع اصلی در سردشت، عدم تمایل به کار پزشکان متخصص در کلینیک است که تا حدودی برای رفع آن نیز اقداماتی شده اما بایستی دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت راهکاری مناسب برای رفع آن بیابند و یاریگر مرکز مصدومان شیمیایی باشند».

پیشتر نیز دبیر کمیته حقوقی انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی سردشت با انتقاد از وضعیت کلینیک مصدومان شیمیایی سردشت که قرار بود مجهزترین کلینیک مصدومان شیمیایی کشور شود، گفته بود: «یک کلینیک برای هشت هزار مصدوم شیمیایی سردشت کفاف نمی دهد و همان هم از امکانات لازم برخوردار نیست. عجیب تر آنکه تاکنون پنج بار افتتاح شده و به دلیل عدم پرداخت حقوق پزشکان هر بار تعطیل می‌شود و وقتی قرار است مسئولی از تهران بیاید دوباره افتتاح می‌شود»!

وضعیت داروخانه هم چندان مناسب نیست و جانبازان برای داروهای خاص اغلب با مشکلاتی چند روبه رو می شوند از سوی دیگر مشکل بیمه دی همچنان وجود دارد و دردی بر دردهای جانبازان شیمیایی افزوده است.

بسیاری از بیماران شیمیایی گلایه دارند که حق بیمه آنها پرداخت نمی‌شود و چون پول شرکت‌های بیمه پرداخت نمی‌شود، آنها قرارداد بیمه دفترچه‌های این مصدومان را تمدید نمی‌کنند. بسیاری از مصدومان شیمیایی نیز دفترچه ندارند و هزینه‌های خود را به صورت آزاد پرداخت می‌کنند.

خواهر خوانده «هیروشیما»، همچنان درد می کشد

سردشت پس از این فاجعه دردناک، خواهر خوانده «هیروشیما»ی ژاپن شد. این شهر کوچک و مرزی عناوین دیگری همچون «اولین شهر قربانی سلاح های شیمیایی جهان»، « شهر نفس های سوخته، »، «پایتخت کولبری» و ... را دارد، و با این حال نرخ بیکاری آن در استان آذربایجان غربی بالاتر از میانگین است. شهرستانی که در حوزه زراعت و صنعت هم حرفی برای گفتن ندارد!

سردشت سال هاست با بیکاری، درد و الم مصدومان شیمیایی سر می کند و اکنون کرونا هم مزید بر علت شده و بر آمار بیکاری ها در این شهرستان محروم افزوده است.

مهاجرت پاسخ مردم به این بیکاری و محرومیت ها بوده است. عده ایی برای کارگری به استان های مرکزی ایران می روند و عده ایی دیگر هم راه مهاجرت به خارج از کشور را پیشه می کنند. به گفته نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس؛ «سال گذشته حدود هزار نفر از شهرستان مرزی سردشت به امید یک زندگی مناسبتر به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند».

نمونه اش خانواده "ایران نژاد" بودند که با فروش همه اموال و دارایی خود به اروپا مهاجرت کردند اما همه اعضای این خانواده پنج نفره با دو کودک خردسال و یک نوزاد، در کانال مانش بین فرانسه و انگلستان غرق شدند و به مقصد نرسیدند و مرگشان در دنیا خبر ساز شد. از این نمونه ها کم نیستند و روزانه خبر مرگ بسیاری از مهاجران رسانه ایی می شود.

زخمهای سردشت، ٣٤ سال بعد از قیامت روز ٧ تیر ماه، هنوز مرهم نیافته و دردش را تنها باد در گوش بلوط های خسته نای زاگروس می گوید...

گزارش/ تانیا شعفی