عدالت نیز از ریشه عدل است که با تعادل و تساوی و برابری تناسب دارد و اعتدال به معنی حد وسط بین افراط و تفریط معنی شده است. تعبیر دیگرعدالت به معنی قرارگرفتن هرچیز درجای خود که حقیقتا به یک عنصر ارزشی تبدیل گشته وهرآنچه که به ارزش تبدیل گشت حقا به صفت زیبایی هم متصف می گردد و این زیبایی ذاتا ممدوح نفس آدمی و حکمت بشری است؛ چون قرار گرفتن هرچیز در جای خود عقلا زیباست. بنابراین عدالت وحکمت به عنوان گمشده بشریت از ازل بوده و تا ابد نیزخواهد بود. در سایه عدالت است که دیگر ارزش های انسانی درجوامع بشری معنا خواهد یافت. در کلام علی (ع) آمده است که «عدل ساعه خیرمن سبعین سنه قائم لیلها وصیاما نهارها» ( یک ساعت عدالت بهتراست از هفتاد سال عبادت که شب های آن به نماز و روزهای آن را کاملا به روزه سپری نمایید).

خواجه نصیرالدین طوسی می گوید: هیچ فضیلتی کامل تر از فضیلت عدالت نیست.

صائب تبریزی می گوید:

عدالت کن که درعدل آنچه در یکساعت به دست آید

میسر نیست درهفتاد سال عبادت را

نظامی گنجوی می گوید:

هرکه در این خانه شبی داد کرد

خانه فردای خود آباد کرد

عادل در تعابیر یونانیان قدیم صفت کسی بود که شجاعت و حکمت و عفت را به همراه می داشت. مولفه هایی مانند ترقی، توسعه، پیشرفت و تعالی بشریت در سایه عدالت محقق می شود. اصولا توسعه که از مفاهیم رایج جوامع کنونی می باشد رابطه مستقیمی با عدالت دارد؛ اگر توسعه را به وسعت بخشیدن و رشد و اقتدار وحتی بزرگ ترشدن جوامع تعبیر نماییم همگی مرهون عنصرعدالتند. توسعه وعدالت به تعبیر دیگری دارای قرابت هایی هستند هر دو زمانی تحقق عینی می یابند که به صورت یکنواخت و فراگیر و شامل آحاد زیرمجموعه باشند.

قوه قضائیه به عنوان مرجع و کانون تولید و توزیع عدالت در کشور در طول چهار دهه فعالیت، فراز و فرودهایی را پشت سرگذاشته و در دوره مدیریت های مختلف با نوساناتی مواجه بوده است. اما در دوره جدید مدیریت این قوه، که مقارن با فشارهای ناجوانمردانه خارجی و کم کاری های هدفمند داخلی است، مردم شاهد تغییراتی بنیادین درسطوح مختلف و به شیوه های متنوع هستند. برخوردهای اصولی با مخلان درمعیشت مردم، روح دیگری به کالبد قوه عدلیه دمیده است این تغییر نگرش مدیریتی تاثیراتی را دربین آحاد جامعه از همه گرایشات و تعلقات فکری وسیاسی به وجود آورده است و حقیقتا مردم کوچه و بازار رایحه خوش عدالت را نسبتا استشمام می کنند. به تدریج حس کارآمدی عدالت درجامعه به وجود آمده است، عدالتی که همواره مدعیان زیادی داشته و دارد ولی گویا قوه قضائیه تا کنون از مقتضیات زمان فاصله داشته به همین خاطر تاثیراتش دچار چرخه روزمرگی شده بود اما با سپردن کار به دست کارآمدی کاردان که تمامی ارکان قوه را با تدبیر کارشناسی طی نموده، می توان انتظار داشت چرخ های تولید عدالت درقوه عدلیه به راحتی و با دقت و سرعت بیشتر بچرخد.

عموما در شرایط عادی نقش مساعدتی دستگاه قضا در بهبود معیشت جامعه غیرقابل انکاراست درحالی که این نقش درشرایط غیرعادی که بنیان های فکری و عقیدتی جامعه مورد هدف قرار می گیرند، می تواند دگرگونی های اساسی ایجاد کند و روح اعتماد و باورهای اعتقادی را در کالبد جامعه بدمد. زمانی که جامعه به هر دلیل دچار فساد زیرپوستی و یا سیستمی و پراکنده می شود این قوه قضائیه است که می تواند با اهرم عدالت هرچیزی را در جای خود بنشاند وسعادتمندی جامعه را در مسیرعقلانی خود قرار دهد.

رئیس جدید دستگاه قضا مسیر دشواری را پیش رو دارد؛ از طرفی خارج کردن سیستم قضایی از حالت روزمرگی توام با برخورد با هرگونه فساد اداری در درون قوه و ازطرف دیگر شهامت برخورد با همه مظاهر فساد و پلشتی جامعه ازجمله مدیران و کارکنانی که علاوه برغارت ثروت های مردم بلکه باورهای جامعه را هدف قرار داده و پایه های حاکمیت را نیز به خطر انداخته اند. بسیاری از نارضایتی های درون جامعه ناشی از تبعیض و سست شدن پایه های عدالت است. کمبودها و تنگناها ولو سخت باشد ولیکن برای جامعه قابل هضم می باشد ولی تبعیض و تکبر و دست درازی به اموال عمومی آزاردهنده است.

سفر رئیس دستگاه قضا به کردستان ازجمله رویکردهای جدید تحولگرایی در پیکره این قوه می باشد هرچند سفر روسای پیشین قوه به استان های محروم کم سابقه بوده، ولی سفر ایشان به استان های سیستان و بلوچستان و کردستان حاکی از نوعی نگاه خاص به مناطق کمترتوسعه یافته است که به صورت نمادین این دواستان را انتخاب کردند که به فاصله کمی از انتصاب به این سمت راهی زاهدان شدند و اینک سنندج را به عنوان دومین سفر کاری انتخاب نموده اند که جای خرسندی است.

اقدامات رئیس دستگاه قضا در مدت کوتاه مدیریتی اش دراین قوه انتظارات زیادی را دربین مردم به وجود آورده تا جایی که این رویه عدالتمندی به مطالبه عمومی تبدیل شده است. برهمین اساس جامعه کردستانی خود را مستحق برخورداری از این خوان گسترده عدالت می داند. اما باید دانست قرار نیست آقای رئیسی در کردستان طرح های تکراری افتتاح و یا کلنگ بر روی کلنگ های تکراری بکوبد و یا نانواخانه روستایی افتتاح کند و یا حضورش دراستان بهانه ای برای فرار چند ساعته مدیران و کارکنان ادارات و یا زنگ تفریح تعطیلی چند ساعته دانش آموزان باشد او نیامده که کیسه هایی را پر از نامه های مردم دردمند نموده و از فرط کثرت آنها را محترمانه بایگانی کنند یا بسوزانند، بلکه یک هدف اساسی دارد و آن توزیع عدالت است؛ عدالتی که ازمرکز شروع شده و انتظار می رود به صورت متوازن در سطح کشورخصوصا درکردستان تشنه عدالت، توزیع گردد.

انتظارات مطالبه گونه مردم از این سفر، استشمام شمیم عدالت از ریاست قوه قضائیه می باشد همانگونه که مسئولین ارشد قوه در مواضعشان به صراحت از ناکارآمدی برخی حوزه های درون دستگاه قضا ناراضی بوده و برخوردهایی دراین زمینه و درسطح مدیران ارشد قوه صورت گرفته که مردم عدالت مداری را باور نموده اند وحتما ریاست محترم قوه تشخیص داده است که با پارچه آلوده نمی توان شیشه پاک کرد.

زدودن زنگاره های چندساله ازچهره عدالت نیاز به اندیشه پاک و دستان مقتدر دارد به همین خاطر دستگاه قضا دراستان از دیگر ارگان های این قوه مستثنی نیست و اولین انتظار از ریاست محترم قوه این است که شاکله مدیریت و ارکان قضایی استان را با اقدامات اصلاحی کلان قوه و برخوردهای فساد برکن قوه قضائیه همراه سازد.

اصلاح و تقلیل اطاله نظام دادرسی که عمده مردم به شدت ازآن رنج می برند نیاز ضروری این استان است. وکیل و وکالت به عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده در سیستم قضایی با همه جایگاه حقوقی که دارند مع الاسف در مناطق کردنشین از صداقت و کم اطلاعی عمومی استفاده کرده و بعضا نه اینکه گره ای از کارنخواهند گشود بلکه موجب اضلال هایی هم گردیده اند؛ عموما شغل وکالت به عنوان یکی از پردرآمدترین مشاغل در این مناطق می باشد که در سایه تبانی های غیررسمی شکل می گیرد.

این استان دارای ظرفیت های بزرگ توسعه ای است که متاسفانه بعضا مغفول جریانات سیاسی گردیده که شایسته است دستگاه قضا سهم خود را از مساعدت های توسعه ای استان عادلانه پرداخت نماید و رفع موانع حقوقی توسعه ازمطالبات به حق مردم می باشد. کوله بری بدترین نوع معیشت مرزنشینی است که نه در شان مردم ایران و کردهای شرافتمند است ونه ممردرآمدی سالمی می باشد. بنابراین سزاوار است قوه قضائیه سهم حقوقی خود از اصلاح ساختار ساماندهی به مردم کردستان خصوصا مرزنشینان هدیه نماید و بهانه های دستگاه های اجرایی مبنی بر فقدان راه حل های حقوقی اصلاح ساختار قانونی کولبری را قطع نماید. اگرچه ورود کردن به بحث انتخابات، شائبه هایی را بدنبال داشته باشد اما برخی مدیران انتخاباتی، غیرقانونی به عرصه انتخابات ورود کرده که پرونده هایی هم تشکیل گردید مع الاسف برخی دست ها در برخی دستگاه ها با اعمال نفوذ پرونده های مفتوحه را بایکوت و یا تبدیل وضعیت کردند براساس این پرونده ها برخی مدیرانی که الان در راس کارند میبایست به زندان میرفتند که متاسفانه درمسئولیت های خود ابقا و یا بعضا ارتقاء یافتند. این مطالبه حق الناس است که قابل اغماض نمی باشد. زندانیان طویل المدت برخی شهروندان که بعضا دور از موطن خود بوده و دچار بیماری های صعب العلاج گردیده اند وهمچنین برخی محکومیت هایی که راهکارهای قانونی عفو و بخشودگی دارند و انگیزه ای برای ادامه مسیر قبلی در آنها وجود ندارد می تواند در راستای تحکیم و انسجام نقش بی بدیلی داشته باشد. فرهنگ دال اصلی این سرزمین است بنابراین بسیاری از معضلات و پیچیدگی های سیاسی در قالب تعاملات فرهنگی قابل بررسی می باشد. بنابراین پر رنگ ترشدن مقوله فرهنگ درتمامی شئونات اجتماعی خصوصا مسائل حقوقی از مطالبات مهم در این حوزه به شمار می آید. اگرچه شانیت رئیس دستگاه قضا در امورات اجرایی به ظاهرمرتبط نمی باشد ولیکن فهم صحیح از مشکلات و موانع توسعه و ارائه راهکارهای حیاتی برای برون رفت از وضعیت اسف بار کنونی می تواند در جسات سران قوا مطرح و به عنوان رئیس فهیم دستگاه قضا به تصمیمات راهبردی و کاربردی کمک بزرگی نماید چون متاسفانه مدیران اجرایی کنونی هیچکدام براساس شایستگی و لیاقت در جایگاه سازمانی خود قرار نگرفته اند و ازطرفی عموما منافع جناح و جبهه را برمنافع ملی ترجیح داده و بشدت بر این مواضع اصرار دارند. افزایش قضات بومی ازجمله شعبات مربوط به خانواده که عمدتا براساس فقه امام شافعی اداره میگردند میتواند بارقه های امید را در دل علاقمندان به ایران و باورهای اسلامی تقویت نماید. تسهیل در نحوه گزینش قضات و دیگر کارکنان دستگاه قضایی خصوصا از بین علمای فرهیخته منطقه وهمچنین بکارگیری شهروندان کردستانی در بدنه نهادهای مراقبتی و نظارتی ادارات موجب افزایش پیوندهای ملی و مذهبی در مناطق قومی و مذهبی می گردد. توجه به عفو و بخشودگی برخی ازافراد باقیمانده در بدنه خسته و فراموش شده بعضی گروه های مخالف خصوصا قشر خانواده آنان و توصیه به تسهیلات حقوق شهروندان ایرانی خارج نشین موجب خواهد شد که افراد نجیب که راه را گم کرده اند به دامان خانوار ایرانی با فرهنگ اصیل و کهن بازگشته وآرزوی فرزندان آنان برآورده گردد. هرچند که شرح درد و زخم مردمی پایانی ندارد ولیکن آرزوی سفری پربار برای مردم کردستان و خاطره ای خوش برای جنابعالی داریم. اگرچه دادنامه های مردمی را پایانی نیست اما ختم کلام را به نظامی گنجوی میسپاریم که فرمود:

مملکت ارعدل بود پایدار

کارتو ازعدل شود بر قرار