به گزارش خبرنگار کردپرس، «عبدالرحمان لطیف اسماعیل» مشهور به «گیو موکریانی»، تاریخ نگار کرد قرن بیستم، است که در سال 1903 در مهاباد به دنیا آمد. او در دوازده سالگی به شهر حلب در سوریه نزد برادرش «حسین حزنی موکریانی» دیگر ادیب برجسته کُرد، می رود و در سال 1922 به کمک برادرش چاپخانه ایی به نام (چاپخانەی زاری کرمانجی) در شهر رواندوز راه اندازی می کنند.

در سال 1926 زمانی که برادرش حزنی موکریانی مجله(زاری کرمانجی) را منتشر می کرد، ماموستا «گیو» به عنوان سرپرست اجرایی این مجله مشغول به کار شد و بعدها با سفر به هولیر چاپخانه رواندوز را که از برادرش برای او به جا مانده بود به هولیر منتقل و آن را چاپخانه «کوردستان» نام گذاری می کند و توسعه می دهد.

ماموستا گیو، در کنار فعالیت نشر که در آن زمان از لحاظ اقتصادی چندان پر رونق نبود، به حرفه عکاسی مشغول شد و نزد یک استاد ارمنی اصول عکاسی را هم فرا گرفت و در این حوزه نیز سرآمد شد.

در سال 1954، زمانی که نیم قرن از عمر با عزتش را سپری کرده بود مجله (ھەتاو) را منتشر کرد، مجله ایی ادبی- اجتماعی که در قالب دو هفته نامه تا سال 1960 میلادی 188 شماره از آن منتشر شد.

«گیو موکریانی» در آن سال ها موفق شد 200 جلد کتاب از شاعران و نویسندگان را در چاپخانه اش به نام چاپخانه (کوردستان) به چاپ برساند.

این زبانشناس، ناشر، نویسنده، روزنامه نگار و فرهنگ نویس برجسته کُرد، در عرض پانزده سال فعالیت ادبی تلاش کرد، معلومات تاریخی درباره تاریخ کُردها، را که به زمان های عربی، هندی، ترکی، فارسی، فرانسوی و روسی که ماموستا گیو به آن زبان ها تسلط داشت، به زمان کُردی ترجمه کند.

گیو موکریانی معتقد بود؛ «کارنامه تلاش های هر فردی برای وطنش در نهایت معرف آن شخص خواهد بود» و بر همین اساس در طول زندگی پر بار خود، خود را وقف زبان و ادب کردی کرد. او در زمره فرهنگ نویسی نیز دستی بالا داشت. از آن جمله می توان به کتاب های فرهنگ (رابه ر) از عربی به کردی، فرهنگ (کولکە زیرینە) کردی، عربی، فارسی، فرانسوی و انگلیسی که در سال های ١٩٥٥ تا ١٩٦٦ چاپ شد، اشاره کرد.

همچنین فرهنگ (کوردستان)، در 400 صفحه که همه لهجه های زبان کردی را در بر می گیرد و فرهنگ (نوبەرە) از عربی به کردی که شامل 25 هزار کلمه است و در سال 1986 به چاپ رسید.

استاد گیو موکریانی با این دستاورد در فرهنگ نویسی نشان می دهد که واژه ها جزیی جدایی ناپذیر زندگی او بودند و او برای جمع آوری این حجم از واژگان کردی سال ها در تلاش بوده است.

از دیگر آثار این نویسنده کرد، می توان به کتاب(میژوی ویژە) اشاره کرد که درباره زندگینامه و آثار نویسندگان، ادیبان و شاعران کرد است. همچنین کتاب فرهنگ نام ها تحت عنوان(ناوی کچان و کورانی کوردی) که در سال 1958 به چاپ رسانده است.

در نهایت «گیو نامە» و «که شکولی گیو» نیز دو کتاب دیگر از ماموستا گیو موکریانی است که کتاب دوم در سال 1986 به چاپ رسید.

ماموستا «گیو» و «سید حسین حزنی موکریانی» در عرصه روزنامه نگاری کردی هم پیشتاز بودند. آنها اولین مجله در تاریخ روزنامه نگاری کردی را به نام (زاری کرمانجی ١٩٢٦ – ١٩٣٢) در 24 شماره در شهر رواندوز، مجله (روناکی ١٩٣٥ ) در 11 شماره در هولیر، مجله (هەتاو ١٩٥٤ – ١٩٦٠) در ١٧٩ شماره در هولیر چاپ کردند.

درخت روزنامه نگاری کردی، در سایه فعالیت های پرشمار این دو برادر ادیب خستگی ناپذیر شاخ و برگ گرفت و قد کشید. به همت ماموستا گیو موکریانی بود که کتاب های کردی از شاعران و نویسندگان کرد در چاپخانه او چاپ شد و به فروش رفت، نام های کُردی برای کودکان کُرد از روی فرهنگ نامگذاری کودکان انتخاب شد و مردم از طریق کتاب ها و مجلات کردی این ستاره درخشان ادب کردستان، با فرهنگ و ادبیات کردی آشنا شدند.

استاد «گیو موکریانی» پس از سال ها فعالیت در عرصه فرهنگ و ادب، دنیای واژه ها و نشر و چاپ را در سن 74 سالگی تنها گذاشت و در دوم مرداد 1356 شمسی برابر با ١٩٧٧ میلادی در هولیر بر اثر بیماری قلبی درگذشت. اما کارنامه درخشان این عالم برجسته تا ابد بر تارک فرهنگ و ادب کُردی می درخشد.

گزارش/ تانیا شعفی