کردپرس: مناطق مشمول ماده‌ 140 قانون اساسی عراق موسوم به‌ مناطق مورد مناقشه‌ پس از پایان جنگ با داعش شاهد تحول دیگری در نزاع میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق بود. نزاعی که‌ با بازگشت نیروهای دولت فدرال و پایان حاکمیت نیروهای پیشمرگ بر آن، به‌ نفع بغداد پایان یافت و در حال تثبیت شدن است. در این میان آن چه‌ طی بیش از دو سال اخیر شاهد آن بودیم درخواست کردها برای بازگشت نیروهای پیشمرگ به‌ این مناطق و تاکید بر ناتوانی دولت مرکزی عراق در تامین امنیت آن است. اظهاراتی که‌ همیشه‌ از سوی مقامات سیاسی و نظامی عراقی رد و تکذیب شده‌ است. از سوی دیگر، مذاکرات میان وزارت دفاع عراق و وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان با هدف حل و فصل اختلافات فی مابین و ایجاد هماهنگی و همکاری در راستای تامین امنیت منطقه‌ در جریان است، اما نتیجه‌ ای از این مذکرات حاصل نشده‌ و یا حداقل اعلام نگردیده‌ است.

کردپرس در گفتگویی تفصیلی با سعید مموزینی سیاستمدار و تحلیل گر عراقی که‌ در ادامه‌ می خوانید، به‌ بررسی وضعیت امنیتی مناطق مورد مناقشه‌ و به‌ ویژه‌ استان نینوا، خطر احیا داعش در عراق، گفتگوهای اربیل – بغداد در خصوص مناطق مورد مناقشه، افق بازگشت نیروی پیشمرگ به مناطق مورد مناقشه عراق، جایگاه‌ سیاسی کردها در استان نینوا پس از رویدادهای 16 اکتبر 2017 و سلطه‌ کامل دولت مرکزی بر این استان و وضعیت شنگال و تداوم حضور پ.ک.ک در آن پرداخته‌ است.

امنیت شکننده نینوا و افزایش تحرکات داعش؛

سعید مموزینی سیاستمدار کُرد عراقی که پیشتر به عنوان یکی از مقامات حزب دمکرات کردستان (پارتی) در استان نینوا فعالیت می کرد، درباره آخرین وضعیت امنیتی استان نینوا و اخبار و گزارش ها مبنی بر افزایش حضور و تحرکات داعش در دشت نینوا و شهر موصل و مناطق اطراف آن به کردپرس، گفت: طی ماه های اخیر حضور و تحرکات نظامی عناصر مسلح داعش در استان نینوا بسیار افزایش یافته است و این روند صعودی می باشد. می توانم بگویم که شب ها شهر موصل در کنترل داعش است و اقدام به قتل ساکنان و غارت و تاراج اموال آن ها به انحا مختلف می کنند. در منطقه های بعاج و حضر استان نینوا به صورت آشکار حضور دارند و مشغول فعالیت نظامی و تبلیغاتی هستند. از سوی دیگر، عناصر مسلح داعش به صورت آزادانه در مرز سوریه و عراق در حال رفت و آمد هستند. چند روز گذشته در منطقه قیاره واقع در جنوب موصل 16 عضو مسلح داعش دستگیر شده اند و 3 تروریست داعشی دیگر در نتیجه درگیری در همان منطقه کشته شده اند و این خود گویای حضور پر رنگ آن ها در این استان است و در مجموع فعالیت های تبلیغاتی آن ها با انتشار بیانیه ها و تهدید ساکنان در مناطق مورد مناقشه میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق و به ویژه در دشت نینوا وجود دارد.

انشقاق در نیروهای عراقی عامل احیا داعش در نینوا؛

مموزینی درباره عوامل و دلایل افزایش حضور و تحرکات داعش در مناطق مورد مناقشه و به ویژه استان نینوا علیرغم حضور شمار بسیاری از نیروهای عراقی شامل ارتش و نیروهای حشد الشعبی و پلیس فدرالی، اظهار کرد: داعش به عنوان یک سازمان تروریستی قدرتمند نبوده و هم اکنون نیز قدرت ندارد، اما از اختلافات موجود میان نیروهای نظامی دولت مرکزی عراق در مناطق مورد مناقشه به ویژه نیروهای ارتش و حشد الشعبی نهایت بهره را می برد. بر اساس قانون، باید سه نیروی نظامی، امنیت مناطق مورد مناقشه را تأمین کنند. نیروهای ائتلاف بین المللی ضد داعش، نیروهای پیشمرگ و ارتش عراق. بر اساس قانون ، نیروهای مسلحی که اقدام به آزادسازی استان نینوا و به ویژه شهر موصل کردند، باید از شهرها خارج شوند و کنترل و تأمین امنیت به پلیس فدرالی واگذار شود. هم اکنون شاهدیم که موصل دارای فضایی بسته و نظامی است و این قابل قبول و پذیرفتنی نیست. این فضای نظامی هم در شرایطی ایجاد شده است که نیروهای مستقر دارای اتحاد و هماهنگی نیستند و انشقاق و نبود هماهنگی میان نیروهای عراقی در استان نینوا یکی از عوامل اصلی فقدان ثبات امنیتی در استان نینوا و تمامی مناطق مورد مناقشه است و یکی دیگر از دلایل، همکاری با داعش از سوی برخی کشورها است که نمی خواهم به نام آن ها اشاره داشته باشم.

پیشرفت گفتگوهای اربیل – بغداد در خصوص مناطق مورد مناقشه؛

بیش از 8 ماه از تشکیل کمیته های عالی پنج گانه از سوی وزارت دفاع عراق و وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان برای گفتگو بر سر موارد مورد اختلاف و امنیت مناطق مورد مناقشه و رسیدن به راه حلی جامع در راستای همکاری و مقابله با تهدیدات تروریستی و تأمین امنیت مناطق مورد مناقشه می گذرد، اما هنوز نتیجه ای ملموس و اعلام شده از فعالیت این کمیته ها و گفتگو و مذاکره میان طرفین مشاهده نمی شود. سیاستمدار کهنه کار کرد عراقی درباره آخرین وضعیت گفتگوها و چرایی این مسئله به کردپرس، گفت: شاهد پیشرفت هایی در مذاکرات نظامی میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق هستیم، اما تاکنون نتایج مشخص نیست و اعلام نشده است. تاکید می کنم که هم اکنون در گفتگوهای کمیته های تشکیل شده میان دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان در ارتباط با همکاری میان نیروهای نظامی و اقدامات مشترک برای حل و فصل مشکلات و تأمین امنیت، پیشرفت های چشمگیر و قابل قبولی برای نزدیکی هر چه بیشتر حاصل شده است و امیدواریم به نتیجه نهایی برسیم و منافع طرفین در آن تأمین گردد.

افق روشن بازگشت نیروی پیشمرگ به مناطق مورد مناقشه عراق؛

یکی از موارد و مطالبات کردها از 16 اکتبر 2017 به بعد و بازگشت نیروهای نظامی وابسته به دولت مرکزی به مناطق مورد مناقشه و پایان سیطره نیروهای پیشمرگ به این مناطق و خروج از تمامی مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی، بازگشت این نیرو و نیروهای امنیتی کرد به آن و تشکیل دوباره فرماندهی مشترک برای تأمین امنیت و اداره مشترک می باشد. این درخواست با روی کار آمدن دولت عادل عبدالمهدی بیشتر و برجسته تر از گذشته مطرح شده و یکی از موضوعات گفتگوهای فی مابین بوده است. مسرور بارزانی نخست وزیر دولت نهم نیز تاکید کرده است بازگشت نیروی پیشمرگ به مناطق مورد مناقشه را در اولویت برنامه های دولتش و در گفتگو با بغداد خواهد گنجاند. سعید مموزینی که نسبت به پیشرفت گفتگوهای هیئت های اربیل و بغداد به ویژه بر سر مسائل مربوط به مناطق مورد مناقشه ابراز رضایت و خشنودی می کند، در باره آینده بازگشت نیروی پیشمرگ به این مناطق، گفت: افق روشنی از احتمال بازگشت نیروهای پیشمرگ به مناطق مورد مناقشه وجود دارد، در خصوص نحوه بازگشت این نیرو و این که بتواند جایگاه و قدرت پیش از 16 اکتبر 2017 را داشته باشد باید بگویم که هم اکنون طرفین در حال انجام گفتگو و رایزنی هستند و باید منتظر نتایج مذاکرات باشیم . تاکید می کنم نیروهای پیشمرگ حاضر به استقرار در مناطقی نیستند که در آن ها فاقد اختیارات و قدرت باشند. دلیل این امر نیز هدف این نیرو برای تأمین امنیت است و اگر چنین چیزی محقق نشد، هیچ ضرورتی به حضور نیروی پیشمرگ نیست. باید همه چیز میان نیروهای پیشمرگ و نیروهای دولت مرکزی عراق و نیروهای ائتلاف بین المللی ضد داعش با هماهنگی و همکاری باشد.

حفظ جایگاه‌ سیاسی و پایگاه‌ قوی و ریشه‌دار مردمی کردها در استان نینوا؛

پیش از سقوط موصل کردها دارای جایگاهی قوی در استان نینوا به ویژه شورای استانی بودند، به نحوی که رئیس شورا از میان کردها بود و شمار زیادی از کرسی های استان نینوا در مجلس نمایندگان عراق در دست نمایندگان کرد و در این میان نمایندگان وابسته به حزب دمکرات کردستان (پارتی ) بود. سعید مموزینی درباره جایگاه سیاسی و اجتماعی کردها در مقطع کنونی در این استان مورد مناقشه به ویژه در نبود نیروهای نظامی کُرد به کردپرس، گفت: جایگاه کردها به صورت کلی در استان نینوا و به صورت خاص در موصل، بسیار قوی است. رئیس شورای استانی کُرد و از اعضای حزب دمکرات کردستان (پارتی) است. معاون اول استاندار از کردها است و وی نیز از کادرهای پارتی است و در شورای استانی نیز به عنوان فراکسیون پارتی دارای 10 کرسی می باشیم. هر شخصی هم برای هر منصبی انتخاب و تعیین گردد و هر تصمیمی درباره استان گرفته شود، با مشورت با نمایندگان و مقامات کرد خواهد بود. کردها جایگاه خوبی در شورای استانی و ادارات و سازمان های دولتی استان نینوا دارند. کردها در میان جمعیت عربی نیز دارای پایگاه ویژه ای هستند و دلیل این امر نیز پناه دادن اقلیم کردستان به آوارگان عرب و عدم تبعیض میان آن ها با دیگر آوارگان و خدمت صادقانه به جمعیت آواره عرب در کنار خدمت به دیگر آوارگان شامل کردها، مسیحیان، ایزدی ها و دیگر طیف های قومی و مذهبی بود و همین امر دارای تاثیرات بسیار مثبتی بود.

سیاستمدار کرد در ادامه خاطرنشان ساخت: عدم حضور نیروهای پیشمرگ در مناطق مورد مناقشه اثری جدی بر جایگاه قوی کردها در استان نینوا نداشته است و دلیل این امر نیز قوی و ریشه دار بودن جایگاه کردها در نینوا است و هم اکنون نیز همچون گذشته دارای همان پایگاه مردمی است که قبلا بوده است. احزاب کردستانی دارای پایگاه مردمی خاص و هواداران خود در موصل و دشت نینوا هستند.

شنگال همچنان بلاتکلیف؛

شنگال یکی از شهرهای استان نینوا که پس از حمله داعش و کشتار ایزدی های این شهر به نامی آشنا در منطقه و جهان تبدیل شد، پیش از سال 2014 و اشغال آن توسط داعش از لحاظ اداری و سیاسی و نظامی در کنترل کردها و در این میان، حزب دمکرات (پارتی) بود، اما حمله داعش به این امر پایان داد و با آزادسازی شهر از سوی نیروهای کرد و ارتش عراق؛ چندین نیروی مختلف و دارای گرایش های متضاد از پیشمرگ گرفته تا نیروهای پ.ک.ک و وابستگان بومی آن و ارتش عراق و حشد الشعبی در آن استقرار یافتند و پس از 16 اکتبر 2017 نیز تنها نیرویی که در آن باقی نماند نیروی پیشمرگ بود. تعدد نیرو هنوز یکی از مسائل اصلی شهر شنگال است که موجب پیچیده تر شدن اوضاع آن شده است.

سعید مموزینی درباره وضعیت شهر شنگال اظهار کرد: وضعیت شهر شنگال را خوب ارزیابی نمی کنم. وضعیت به گونه ای است که هنوز آواره ها به دلیل نبود امنیت و تداوم تحرکات داعش به شهر بازنگشته اند . باید امنیت شنگال تأمین گردد و بدون شک باید نیروی پیشمرگ به این شهر و منطقه بازگردد و تأمین امنیت با حضور این نیرو تأمین شود. وضعیت شنگال مناسب نیست و نباید بدین منوال ادامه یابد.

پ.ک.ک، شنگال را ترک کند؛

وی درباره حضور پ.ک.ک در شنگال، تصریح کرد: پ.ک.ک نباید در شنگال و در مجموع در اقلیم کردستان باقی بماند. مناطق مبارزاتی پ.ک.ک مناطق کردنشین در داخل مرزهای ترکیه است. حضور پ.ک.ک در این مناطق غیر قانونی است. به همین دلیل پ.ک.ک هر چقدر زودتر از این مناطق خارج شود هم به نفع این حزب است و هم به نفع ساکنان منطقه.

سیاستمدار کرد درباره شمار نیروهای پ.ک.ک در شنگال، گفت: پ.ک.ک اعلام کرده است که به حضور خود در شنگال پایان داده است، اما نیروهای وابسته به این حزب تحت عناوین مختلف به ویژه واحدهای مقاومت شنگال (ی.ب.ش) هنوز هم در منطقه حضور دارند و حقوق ماهیانه خود را از دولت مرکزی عراق دریافت می کنند. در دوران جنگ با داعش، دولت بغداد برای نیروهای وابسته به پ.ک.ک در منطقه بودجه ای برای پرداخت حقوق ماهیانه اختصاص داد. در دوران نخست وزیری حیدر العبادی تصمیمات اشتباهی اتخاذ شد که یکی از آن ها مورد مذکور بود. واقعیت این است که پ.ک.ک در زمان حمله داعش، به مردم منطقه کمک کرد، اما می بایست با پایان اشغالگری داعش و خارج شدن کنترل منطقه از دست این سازمان، پ.ک.ک نیز منطقه را ترک می کرد. اشغال گری پس از پایان داعش از سوی پ.ک.ک پذیرفتنی نیست. این موضوع که چرا دولت مرکزی عراق هنوز حقوق نیروهای وابسته به پ.ک.ک در منطقه را پرداخت می کند، اما تاکنون حاضر به پذیرش بازگشت نیروهای پیشمرگ نبوده، سوالی است که باید از مقامات دولت عراق پرسید.

سعید مموزینی سیاستمدار کرد در پایان گفتگو با کردپرس، تاکید کرد: اگر حضور نیروهای پیشمرگ نمی بود، استان نینوا و به ویژه شهر موصل آزاد نمی شد . این نیروی پیشمرگ بود که اجازه داد نیروهای عراقی از عمق خاک اقلیم کردستان وارد عملیات موصل شوند و در نهایت آن را از اشغال داعش آزاد کنند. دشت نینوا مدیون نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان است. لازم است اشاره داشته باشم این نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان بود که شنگال را آزاد نمود. عملیات آزادسازی شنگال و به ویژه کوهستان شنگال از سوی نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان و تحت فرماندهی جناب مسعود بارزانی بود.

مصاحبه : حسن صالحی - سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس