دیروز نتایج کنکور سراسری افغانستان اعلام شد، درست ده روز پس از سقوط دولت غنی و فروپاشی احتمالی تمام ساختارهای دولتی افغانستان پس از کنفرانس 2002 بن که توسعه دانشگاه ها و منظم شدن روند جذب و پذیرش دانشجو از دستاوردهای آن بود.

نفر اول کنکور، دختر خانمی کابلی بود که به دانشکده پزشکی این شهر راه یافت. رتبه نخست پارسال هم دختر بود که او هم رشته پزشکی دانشگاه کابل را برگزیده بود. درست مانند نفرات برتر کنکور سراسری خودمان که رشته محبوبشان، پزشکی دانشگاه های پایتخت است.

کاربران زیادی در زیر این خب، درباره امکان ادامه تحصیل و سرنوشت نامعلوم دختر پیشگفته، ابراز نگرانی و تردید کرده بودند.

در یک دهه اخیر، هر سال معمولا حدود 200 هزار نفر در کنکور سراسری مراکز آموزش عالی افغانستان شرکت می کردند و درصد زنان هر سال رو به افزایش بود و در دو سال گذشته به حدود سی درصد رسیده بود.

اگر این آمار را با کنکور ایران مقایسه کنیم و نسبتهای جمعیتی را هم در نظر بگیریم، در می یابیم که چقدر قابل قبول است.

همچنین اگر در نظر بگیریم که در آخرین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، تنها دو میلیون نفر شرکت کردند، در می یابیم که رقم 200 هزار داوطلب کنکور، عدد درشتی است.

می توان تصور کرد در صورت عدم وقوع هیچ وقفه و رکودی، مثلا ده سال دیگر دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی افغانستان، شاهد همان انقلاب زنانه ای باشد که در ایران اواخر دهه هفتاد رخ داد: یعنی برتری نسبت داوطلبان و دانشجویان زن بر همتایان مردشان. تحولی که نشان از فربه شدن طبقه متوسطی داشت که موتور محرکه جنبش های مدنی دهه هفتاد و هشتاد بود.

به همین سیاق افزایش نرخ مشارکت زنان افغان در حوزه های اجتماعی را باید نشانه ای از تحول در جامعه قبیله ای و مردسالار و زنانه شدن تدریجی آن و نضج گرفتن جامعه مدنی آن تلقی کرد.

برونداد این تحول در نهایت می تواند خود را در مدنی شدن بیشتر حوزه های اجتماعی و سیاسی و تبعید خشونت به لایه های دورتری خود را آشکار سازد.

حالا حساب کنید این روند رو به پیشرفت با آمدن طالبان، با یک وقفه و عقبگرد سیاسی روبرو شود: جامعه ای رو به پیشرفت و حکومتی واپسگرا.

چیزی در حد " همزمانی امور ناهمزمان " و خلط های سیاسی و اجتماعی ناخوشایند آن، انقلاب روستایی/مردانه علیه انقلاب شهری/زنانە.

محافظه کاری اجتماعی و فرهنگی طالبان قبل از آنکه ریشه در ایدئولوژی مدرن اسلام سیاسی داشته باشد، وابسته به پایگاه روستایی و ساختار قبایلی جامعه افغانستان است.

آیا طالبان می تواند روند اجتماعی را با ایدئولوژی واپسگرای خود همسو کند؟

یک ایدئولوژی روستایی به زحمت می تواند امر توتالیتر را محقق و یک حکومت تمامیت خواه در اعلی درجه خود مستقر نماید. توتالیتاریسم امری مدرن است و تا حد زیادی نتیجه درونی شدن مکانیزم های قهر و اجبار.

روستایی گری طالبان در میان جنبش های اسلامگرا منحصر بفرد است و به جرات می توان گفت داعش و القاعده از نظر خاستگاه، ساختار و کارکرد، به مراتب شهری ترند.

احتمالا عالیترین نمونه ترکیب روستایی گری و یک ایدئولوژی تمامیت خواه، حکومت خمرهای سرخ در کامبوج در نیمه دوم هفتاد باشد.

دولتی بغایت زمان پریش که علیرغم زیست در شکاف ژئواستراتژیک میان چین/آمریکا با ویتنام/شوروی، نهایتا در گرداب بی اعتباری و خلع سلاح مشروعیت، فرو رفت و ساقط گردید.

شاید کار طالبان در مناطق روستایی یا ولایات سنتا محافظه کار مانند قندهار دشوار نباشد، اما یقینا در محیط های شهری مانند کابل و هرات با مقاومت فزاینده ای روبرو خواهند شد.

همین شهر هرات که در کنار کابل، موطن عمده رتبه های برتر کنکور سراسری است، دارای دهها کانال رادیویی و تلویزیونی خصوصی است.

امری که بیانگر تفاوت فوق العاده افغانستان امروز با ربع قرن قبل است. طالبان بدون تسلیم به روندهای شهری و مدنی شدن موجود، بختی برای کامیابی نخواهد داشت. شهری شدن جوامع روند محتوم جهان امروز است و از آن گریزی نیست.