یکی از مهمترین دستاوردهای ثبت جهانی اثبات وجود عقلانیت و اخلاق در مناسبات هویتی و تبدیل آن به اعتبار جهانی است به این علت رقابت سنگینی در بین کشورها و ملل شکل گرفته تا بتوانند از این طریق موفق به کسب اعتبار فرهنگی و تمدنی شوند.

نگاه به هویت کردی و تاریخ فرهنگ و تمدن آنها نمایشگر وجود هزاران جلوه فرهنگی، هنری، عرفانی، اکوسیستمیک و معماری بی نظیر است که تمام شاخص های ثبت جهانی و تبدیل به سرمایه معنوی جهان را دارد، زیرا زیرساخت منش کردها چیزی جز اخلاق و عقلانیت نیست و تاریخ شهادت می دهد که در هر نقطه خاورمیانه بیرق ظلم و ستم توسط زورگویان بر پا شده کردها بدون اینکه منتظر درخواست ملل تحت ستم باشند وارد میدان شده و با خون خود سایه ستم را از سر دیگران پاک کرده اند.

بهترین نمونه برای اثبات ادعا، پایان دادن به ظلم و غارت امپراتوری 1000 ساله آشور و حملات خونخواران هون است که مرتب به سرزمین های آسیایی، عربی و خاورمیانه هجوم آورده و بی رحمانه سر انسانها را از لبه تیغ می گذراندند و زنان و بچه ها را به کنیزی و غلامی می بردند.

مدرک دیگر بنیان گذاری عرفان بر اساس اصول انسانی و زیست محیطی توسط کردهاست و بررسی تاریخ عرفان جهان این واقعیت را هویدا می سازد که هیچ نشانی از مناسبات برده داری و خرافه پرستی در این مدار وجود ندارد به طوری که تمام دستوراتش بکار بردن عقل در انتخاب و اخلاق در رفتار می باشد چه مدرکی بالاتر از اینکه تمام عرفای کرد در یک یا چند رشته علمی و هنری صاحب نظر بوده و در کنار هر تکیه و خانقایشان مراکز آموزشی دایر و تمام زمینه های تحصیل رایگان را برای افراد مشتاق به تحصیل فراهم کرده اند و در یک کلام باید گفت در مناطق کوردنشین دانش، تزکیه و کار، با هم بوده است و علت بروز کمترین انحراف را در دایره عرفان این مناطق مشاهده و حرکات موردی افراد سوء استفاده کننده در کمترین زمان ممکن بی رونق شده است.

هورامان بخشی از سرزمین کردهاست که در طول تاریخ محوریت فرهنگ و تمدن کردها، مهد ظهور مکاتب عرفانی، زادگاه ابرمردان و مرکز مقاومت در برابر انحراف این جریان عقیدتی و مبارزه با سوء استفاده کنندگان از عرفان بوده است، اما این یک واقعیت است که این نقش صرفا مختص به دوران اسلامی نیست و تاریخ به خوبی گواه صحت ادعای مهد عرفان بودن هورامان است.

ظهور عرفای مانوی، پیران زرتشتی و مشایخ سراج الدینی در این منطقه امری اتفاقی و نوین نیست بلکه ریشه در منش کردهای هورامی و طبیعت منحصر به فرد آن دارد اما این نکته جالب است که بزرگان عرفانی هورامی تفاوت هویتی با رهبران سایر طرایق دارند و آن این است که تمام عرفای هورامی هم پیشرو مردمداری و کار بوده و هم بر دانش روز مسلط بوده اند و بیش از آنکه وقت خود را در خلوت عارفانه بگذرانند و با تغذیه محدود و ژنده پوشی روزگار بگذرانند همواره در میان مردم بوده و به ترویج فنون نوین کشاورزی، اصلاح روش دامداری، حفظ محیط زیست، ارتقاء کیفیت معماری منازل، سواد آموزی، تربیت استادان و مدرسان، رعایت بهداشت فردی، شیک پوشی، حل اختلافات مردم و مهمانداری می پرداختند.

به این علت است که پشتکار، معماری، شرف، پاکی و دانشمندان هورامی همیشه و در همه جای دنیا نقل محافل و الگوی همگان می باشد.

نگاه به تاریخ علم و عرفان خاورمیانه قبل و بعد از اسلام و مطالعه سرنوشت بزرگان علم، دین و عرفان این واقعیت را به نمایش می گذارد که اکثر چهره های نامدار علمی و عقلی یا هورامی بوده و یا در هورامان آموزش دیده اند. مخالفان این ادعا محبت فرموده و سری به اوستا، کتب دینی، تالیفات ادبی، کتاب اردشیر بابکان و کتیبه های تاریخی سرزمین آریا بزنند و خود مشاهده کنند که زبان کردی هورامی زبان دینی، علمی و ادبی تمام آریاییان بوده است.

ورود عرفای هورامی توانست فصل نوینی از حیات برای این حوزه رقم زند زیرا بخش بزرگی از علایق و مناسک اصیل این منطقه که ریشه در فرهنگ و تمدن آنها داشت وارد دایره طریقت نقشبندی شده برای نمونه به ارتزاق مشایخ هورامی از محل دسترنج خویش، بی علاقگی به تصرف اموال و دارایی خانقا، دایر کردن مدارس و مراکز آموزشی، ارتقاء سطح کیفی معماری خانقاه، جایگزینی شیک پوشی به جای ژنده پوشی و دایر کردن مهمانسرا، راه اندازی مراکز نگهداری زنان و کودکان بی سرپرست و از کار افتاده اشاره می شود.

دانش دینی و فلسفی و اخلاص عمل شاه عثمان سراج الدین بیاره، مردمداری و تواضع شیخ محمد بهاء الدین اول، دانش دوستی و یتیم نوازی شاه عمر ضیاء الدین، مهارت مهندسی و آشتی خواهی شاه علی حسام الدین و دانش طبابت و باغداری شیخ محمد عثمان سراج الدینی نقشبندی در دنیا از شهرت خاصی برخوردار است و تاریخ کرد، اسلام و عرفان اسلامی مملو است از بیان نقش این مشایخ در ارتقاء فرهنگ، تمدن، اخلاق و عرفان.

مشهورترین اندیشمندان و مفتی های اهل سنت دنیای اسلام، معتبرترین نظریات و فتاوای دینی و منابع علمی و فقهی تعلق به تربیت شدگان مدرسه عالی بیاره دارد و استادان تحصیل کرده این مدرسه محل رجوع مفتی های نامدار بوده اند، هنوز هم منابع تالیف شده توسط استادان علوم دینی و فلسفی مدرسه خورمال مجلس آرای علوم دینی بزرگترین مراکز علوم اسلامی است، هنوز هم ابنیه سرای سالمندان و یتیم خانه بزرگ بیاره برقرار است که عده ای از نویسندگان هم عصر شاه عمر ضیاء الدین بر این واقعیت شهادت می دهند که در برخی زمانها تا 2000 نفر کودک و نوجوان بی سرپرست در این دارالایتام زندگی کرده و همزمان با آن به تحصیل علوم دینی و غیر دینی پرداخته اند.

اما اکنون نگاهی بیندازیم به قدرت ادبی ادیبان هورامی و تسلط آنها بر چند زبان خارجی که آثارشان در دنیا بی نظیر بوده و کسی تا کنون نتوانسته بالاتر از تالیفاتشان تالیف کند، یکه تاز صرف و نحو زبان عربی ملاابوبکر چوری است، مفسر اشعار پیچیده عربی ملاعبدالکریم مدرس، استاد تدریس فنون شعر فارسی ملا سلام ماضیبن و تصحیح کننده متون ادبی زبان ترکی ملا احمد سابلاغی، مشورترین استادان تفسیر و محدث تاریخ اسلام ملا احمد نودشی و ملا باقر بالک، پرچمدار بلامنازع فلسفه اسلامی ابناء اربعه (شیخ نسیم، شیخ قسیم، شیخ وسیم و شیخ جسیم مردخی) همه هورامی بوده و یا در هورامان تحصیل کرده اند. من فکر نمی کنم که کسی منکر احداث باب الاکراد دانشگاه الازهر مصر باشد که به افتخار استادان بزرگ کورد که بیشترشان هورامی بودند احداث شد و اکنون هم دایر است.

این شرحیات با این هدف بود که ثبت جهانی هورامان را تنها در مدار توریسم فیزیولوژیک (که تنها در تفریح و تفرج جسمی و روانی تعریف شده است) قرار ندهیم بلکه بر روی قابلیت ها و هویت معنوی آن کار کنیم تا تبدیل به مقصد تمام فعالان و علاقمندان عالم معنا و محافل بزرگ تخصصی این حوزه گردد.

همه صاحب نظران حوزه توریسم نیک میدانند که بیشتر گردشگران داخلی و خارجی هدف اصلی شان از سفر تعقیب تنوع طلبی آب و هوایی، محیط طبیعی، تنوع غذایی و برخی رفتارهای لذت جویانه است و حضورشان در اماکن مبارک و معنوی زمینه ساز تخریب تدریجی این قابلیت ها و نابودی سرچشمه های بزرگ معنوی است، نمونه اثباتی این ادعا حضور افراد ماجراجو و بی اعتقاد در مراسم معنوی پیرشالیار است که چگونه با بدنی عریان و شکمی مملو از الکل در این یادمان معنوی حضور یافته و برای نمایش خویش در فضای مجازی عکس و فیلم تهیه می کنند. نمونه دیگر رواج مشاغل مغایر شعایر دینی و عرفانی در هورامان است که در 3 سال اخیر شروع شده و تداومش به معنویات زدائی از هورامان منجر می شود. 15 سال پیش که من برای زیارت اماکن مبارک به این شهر سفر کردم همراهانم برای خرید سیگار مشکل داشتند چون مغازه های هورامان تخت سیگار نمی فروختند اما پارسال علاوه بر وجود انواع سیگار در فروشگاه های هورامان لوله های کاغذی مورد مصرف معتادان به مواد مخدر را در معابر و باغات هورامان یافتم و یا برخی افراد با صدای آرام و به دور از چشم پاکان هورامی برای فروش برخی کالاها دنبال جذب مشتری بودند.

مدیران ملی و استانی همزمان با آشپزخانه پخت دوخوا، که لانه، نان هورامی، بزلماجی، کولیره و کوکو سبزی در تدارک احیاء بافت عرفانی، احداث موزه عرفان، دایر کردن مرکز علمی و پژوهشی علوم عرفانی و راه اندازی خانقاها برای انجام ذکر و سماع عرفانی باشند.

باعث تاسف، انتقاد و اعتراض است که تمام مسئولین امر زمانی که اهداف تعقیب ثبت جهانی هورامان را ذکر می کنند تنها بر ابعاد مادی آن در حوزه اقتصادی آن تکیه می نمایند اما غافلند از اینکه هورامان مظهر عرفان اسلامی و قبل از اسلام، الگوی اخلاق انسانی و مکتب بزرگ دانش و اندیشه بوده و آسیب دیدن وجاهت معنوی هورامان در برابر اهداف اقتصادی دولت نابودی بخش بزرگی از مناسک و مکاتب معنوی است.

شمائی که این همه جلسه با تور لیدرها، فعالان بوم گردی و .... برگزار می کنید محبت فرموده گاهی از روی تنوع طلبی و تفریح هم بوده سری به بابا شیخ حسینی در سروآباد، ملا محمود نگل و متولیان خانقای دورود بزنید و بشنوید برنامه های معنوی و پیشنهادات این بزرگان را.

ریشه این رویکرد را می توان در چند موضوع و فرضیه تعریف کرد که اکنون ذکرش به مصلحت نیست و در صورت تداوم روش فعلی در تمام رسانه های دنیا مورد بحث قرار خواهد گرفت.

*روزنامه نگار