به گزارش کرد پرس، محمد مردوخ کردستانی ملقب به آیت‌الله مردوخ کردستانی فرزند شیخ عبدالمومن مردوخ، امام جمعه اهل سنت کردستان در عهد قاجار و پهلوی بود، وی شاهد و شرکت‌کننده بسیاری از حوادث تاریخی و رویدادهای اجتماعی و سیاسی 2 قرن اخیر کردستان بوده است.

آیت‌الله شیخ مردوخ کردستانی در 27 رجب 1297ق در سنندج به دنیا آمد. وی از نسل امیرمحمد سرسلسله مردوخیان است که در سال 737ق برای تبلیغ دین اسلام با یک عده از کسان و بستگان خود از شام (سوریه) به خاک اورامان کردستان هجرت کرده و در دشت شامیان، چادر زدند. سپس برای جلوگیری از سرما ناچار شدند که دهکده دگاشیخان را بنا کنند.

وی در 7 سالگی نزد پدرش به خواندن الفبا و قرائت جزوات قرآن پرداخته و در مدت کمی صرف و نحو و منطق و حساب و هندسه و تصریف زنجانی و نصاب الصبیان و علم فرایض را آموخت. به خاطر برخورداری از هوش و ذکاوت فوق‌العاده زودتر از حد انتظار به علوم قدیمه دست یافته و به مراحل نهایی رسید و چون دارای بیان شیوا و منطقی قوی بود، از همان جوانی بنا به تقاضای پدرش امامت و خطابه جمعه به وی واگذار شد و در ضمن به مطالعه متون علوم عقلیه و نقلیه پرداخته در اندک مدتی در بسیاری از علوم رسمی و ریاضی و صنایع و هنرهای زیبا و ذوقی از قبیل حجاری، معماری، نقاشی، حکاکی و صحافی مهارت پیدا کرد.

چندی بعد تصمیم گرفت علوم قدیمه را از زبان عربی به فارسی تدوین و ترجمه کند تا به راحتی مورد استفاده عموم قرار گیرد. در 1327 یک دستگاه ماشین چاپ سربی وارد کشور کرد و روزنامه ندای اتحاد را منتشر کرد و در آن راجع به وحدت اسلامی مقالاتی جالب توجه می‌نوشت. همچنین انجمن صداقت را نیز تشکیل می‌دهد و چون مردم بیش از حد علاقه و دلبستگی نشان می‌دهند انجمن را به حزب ترقی و تهذیب اخلاق تغییر می‌دهد و به نشر مسلک دموکراسی می‌پردازد.

چهارشنبه شب مراسم بزرگداشت آیت الله محمد مردوخ کردستانی در پردیس سینمایی بهمن سنندج برگزار شد که با استقبال گرم جوانان سنندجی همراه بود و در آن اسماعیل احمدی، محمدباقر پیری و جمال احمدی آیین در خصوص شخصیت سیاسی، فرهنگی، ادبی و تاریخی آیت الله به سخنرانی پرداختند.

آیت الله مردوخ کردستانی از چهره های شاخص جریان مشروطه بود

اولین سخنران این مراسم اسماعیل احمدی از پژوهشگران و نویسندگان کردستان بود که در خصوص فعالیت های اجتماعی و سیاسی شیخ محمد مردوخ گفت: پیش از نهضت مشروطیت، شیخ محمد مردوخ که ایام نوجوانی و جوانی خود را سپری می کرده، بیشتر به تحصیل علوم دینی و شغل امامت جمعه و خطابت دیوان در مسجد دارالاحسان سنندج اشتغال داشته است.

وی اظهار کرد: از آنجا که امامت جمعه و قضاوت کردستان به عنان شغل موروثی خاندان مردوخ بوده در سال 1299 هجری قمری پدر شیخ، نامه‌ای به ناصرالدین شاه قاجار می نویسد و از وی درخواست می کند که فرمان امامت جمعه و قضاوت کردستان به اسم شیخ محمد مردوخ صادر شود و در حالی که شیخ محمد نوجوانی 13 ساله بوده، این فرمان صادر می شود.

این پژوهشگر کردستانی افزود: در سال 1309 هجری قمری شیخ عبدالمؤمن پدر شیخ محمد بر اثر بیماری در منزل بستری می شود و به موجب فرمان ناصرالدین شاه قاجار که قبلا در سال 1299 هجری قمری صادر شده بود شیخ محمد مردوخ رسما شغل امامت و خطابت جمعه را بر عهده می گیرد.

احمدی ادامه داد: دوره اول فعالیت های شیخ محمد مردوخ را می توان دوره فعالیت های اجتماعی با گرایش های دینی تلقی کرد هر چند که در خلال این سال ها زمینه‌ فعالیت های وی بیشتر محلی و مشتمل بر رقابت های معمول در میان علما و مدرسین آن دوره شهر سنندج بر سر کسب امتیازات دیوانی و نیز جلب حمایت اقشار مردم به ویژه قشر بازاری بود.

وی یادآور شد: در مقطع مشروطه سه سخنرانی از سوی آیت الله مردوخ انجام شد که در زندگی سیاسی وی بسیار تاثیر گذار بود. اولین سخنرانی آیت الله در افتتاحیه انجمن صداقت، دومین سخرانی در باغ شاه و سومین سخنرانی نیز در افتتاحیه هیئت ترقی در کردستان صورت گرفت.

این پژوهشگر کردستانی بیان کرد: مشروطه در کردستان به گفته آیت الله تقریبا بعد از گذشت 9 ماه از صادر شدن فرمان مشروطه به جریان می افتد اما بر اساس اسنادی که موجود است، آیت الله قبل از وقایع کردستان در جریان مشروطه بوده و حتی فعالیت هایی نیز داشته است.

احمدی گفت: در مراسم افتتاحیه انجمن صداقت نیز آیت الله افکار و دیدگاه خود را در خصوص فرمان مشروطه و نگاه جامعه کردستان به این جریان بازگو می کند که نشان می دهد در آن مقطع زمانی آیت الله چه تسلطی بر احوال کشور داشته است.

وی اظهار کرد: در سخنرانی دوم که در باغ شاه اتفاق می افتد، آیت الله یک نظریه سیاسی جدید در خصوص جریان مشروطه را بیان می کند که می توان آن را جزو ناب ترین نظریات زمان خود دانست.

این پژوهشگر کردستانی افزود: در زمانی که خود مشروطه خواهان نیز درک درستی از جریان مشروطه نداشتند و اصلا نمی دانستند که از این جریان چه می خواهند، آیت الله نظریاتی را بیان می کرد که امروز نیز هنوز دیدگاه وی را نتوانسته اند به درستی معنا کنند.

احمدی ادامه داد: سومین سخنرانی آیت الله را می توان مهمترین سخنرانی سیاسی دوران فعالیت آیت الله دانست که پس از پیروزی مشروطه خواهان اتفاق افتاد و در مراسم افتتاحیه هیئت ترقی در کردستان آیت الله بیان می کند که راه پیشرفت کشور در این مقطع تولید علم است.

وی یادآور شد: از دیدگاه آیت الله ظرفیت فرهنگی کردستان در آن زمان می توانست بسیاری از بحران ها و مشکلات سیاسی و آشفتگی های کشور را حل کند چرا که مردانی با افکار و نگاه های مهم را در خود پرورش داده بود.

آیت الله مردوخ کردستانی از بزرگترین علمای دینی کُرد است

دومین سخنران مراسم بزرگداشت آیت الله مردوخ کردستان محمدباقر پیری از تاریخ نویسان و مورخان کردستانی بود و در توصیف آیت الله مردوخ گفت: وقتی شیخ مردوخ در رابطه با مسائلی مانند فرهنگ، تاریخ، ریاضیات، نجوم و علوم سخن گفته، کسی به این فکر نمی افتد که آیت الله مردوخ کردستانی یک ماموستا و عالم دینی بوده بلکه این تصور را دارد که فردی این سخنان را بیان کرده که در بزرگترین دانشگاه های عصر خود تحصیل کرده است.

وی گفت: با وجود اینکه آیت الله مردخ یک عالم دینی بوده اما فلسفه را نیز به خوبی درک کرده و در این رابطه نیز صاحب نظر بوده و این نشان می دهد که نبوغ خاصی در این شخص وجود داشته است.

این مورخ کردستانی اظهار کرد: یکی از مهمترین کتاب هایی که آیت الله نوشته است، کتاب تاریخ کردستان و توابع آن است و بر این مسئله پرداخته که آیا کردها ایرانی هستند و یا آریایی؟ که آیت الله در این کتاب سعی کرده اوضاع کردها و تاریخ این قوم را به زبانی ساده تفسیر کند.

پیری افزود: آیت الله برای نگارش این کتاب از اسنادی که بر اساس کتیبه های تاریخی موجود است و همچنین کتاب های عهد عتیق و تواریخ محلی استفاده کرده و توانسته تاریخ کرد و کردستان را به خوبی منعکس کند.

تشییع پیکر آیت الله مردوخ کردستانی از وقایع بزرگ کردستان

سومین سخنران این مراسم نیز جمال احمدی آیین نویسنده و مولف کردستانی بود که وی نیز در خصوص آیت الله مردوخ کردستانی بیان کرد: 46 سال پیش واقعه ای بزرگ اما ناراحت کننده در کردستان اتفاق افتاد که همان واقعه به خوبی جایگاه، شخصیت و بزرگی انسانی را به نمایش گذاشت و نشان داد که مردم تا چه اندازه برای بزرگان خود احترام قائل هستند و آن واقعه نیز مراسم تشییع پیکر آیت الله مردوخ کردستانی بود.

وی ادامه داد: امروز بعد از گذشت بیش از 100 سال هنوز هم برخی نتوانسته اند نگاه، دیدگاه، آثار و افکار آیت الله را درک کنند اما همان ها نیز می دانستند که فردی مانند آیت الله پدیده ای در عصر خود بود.

این نویسنده و مولف کردستانی یادآور شد: از دیدگاه و نظر آیت الله مردوخ مشروطیت یک جریان بزرگ و تحولی برای ایران بود اما زمانی قابل اجرا است که مردم به بلوغ فکری دست یافته باشند.

احمدی آیین گفت: به گفته بسیاری از مورخان، نویسندگان و تاریخ نویسان آیت الله مردوخ از نظر فکری در زمان خود نسبت به مردم آن زمان بیش از 100 سال جلوتر بود و نظریاتی که امروز ما به آن رسیده ایم را آن زمان آیت الله مردوخ بیان کرده بود.

وی اظهار کرد: در زمانی که اوضاع کشور بسیار نابسامان بود و جنگ مشروطه خواهان به راه افتاده بود، آیت الله مردوخ به تهران سفر می کند تا ببیند از پیروزی مشروطه چه عاید مردم کردستان می شود چرا که فکر و نگاهش خدمت به مردم خود بود.

این نویسنده و مولف کردستانی افزود: یکی از مشکلاتی که آیت الله مردوخ کردستانی در دوران خود با آن مواجه بود، این بود که تنها بود و مرید و شاگردی نداشت تا بتواند یک مکتب خاص را ایجاد کند تا بعد از خود بتوانند راه وی را ادامه دهند.

آنچه که عیان است آیت الله مردوخ کردستانی در حوادث مشروطه کردستان و سال‌های پس از آن نقش مهمی داشت و تا امروز بسیاری از نوشته ها و نظریه ها و افکار وی همچنان برای بسیاری ناشناخته مانده است. از نظر انتشار و ترجمه کتاب نیز شیخ محمد مردوخ آثار زیادی منتشر کرد. مجموع آثار منتشرشده و ناشده ایشان حدود ۱۱۵ جلد کتاب برشمرده‌اند. شیخ محمد مردوخ در سال ۱۳۵۴ خورشیدی و در سن ۹۸ سالگی دار فانی را وداع گفت.

عکس: عرفان کرمی