در فرهنگ ما ایرانیان، از دیر باز تا به امروز بلندترین شب سال، شب اول زمستان را جشن تولد مهر و زایش و برکت و روشنایی می گویند و در این شب،جشن تولد خورشید را برگزار می کنند.

شب "یلدا" بر خلاف آنچه که عامه می پندارند شب نحس و نامبارکی است! چرا که طولانی ترین شب سال است و شب، نماد و سمبل تاریکی و ترس و ظلمت است.از این روی ایرانیان و انیرانیان هم آیین برای رهایی از این شب نامبارک، چراغ افروخته و گرد هم جمع می شوند و بر سفره ها، میوه های تر و خشک می چینند و با نیایش از ایزد مهر، برای گذر از سرما و سختی زمستان، روشنایی و برکت و تندرستی طلب می کنند.

جشن یلدا، یا همان جشن تولد خورشید و آیین مهر، هزاره های پیش، از ایران به دیگر سرزمین های دور، از جمله روم و اروپا گسترش یافت و به جشن مهر همگانی لقب گرفت و اروپائیان نیز، روز ۲۱ دسامبر را که همزمان است با اول دی ماه، روز تولد مهر یا میترای شکست ناپذیر نامیدند و جشن گرفتند. تا اینکه در سده ی چهارم میلادی بر اثر اشتباهاتی که در کبیسه رخ داد، روز مسیحای منجی، مصادف شد با روز ۲۵ دسامبر (روز تولد عیسای مسیح) که تا قبل از آن روز، جشن تولد عیسای مسیح، در روز ششم ژانویه برگزار می شد! اما چون دین اغلب رومیان و اروپائیان متمدن، آیین مهر و میترایی بود، لذا متولیان و دینداران و تندروهای دین مسیح، چون توان تغییر جشن میترایی را در ۲۵ دسامبر نداشتند، تاب نیاوردند و با زور و ظلم و ایجاد رعب و وحشت، همان روز (۲۵ دسامبر) را، روز تولد عیسای مسیح اعلام کردند! و جشن میلاد مسیح را بر جشن میترایی آن سامان ها غالب کردند و این اتفاق تا به امروز پا برجا مانده است.

اما جشن تولد خورشید (یلدا) در جهان ایرانی (میهن ما و دیگر کشورهای هم آیین) بر همان گونه که بوده است تا به امروز بدون تغییر برگزار می شود و این شب نحس و نامیمون، که به روز اول دی ماه، که روز خدا نیز نامیده شده است ختم می شود را جشن می گیرند.

لذا شایسته است در این مجال تنگ و ناخوش و بحرانی که ویروس منحوس کرونا بر سلامت و زندگی مان چیره گشته است، تاملی بر فلسفه پیدایش و برگزاری جشن ها و آیین هایمان داشته باشیم که همواره برای رهایی از تاریکی و بلا و گذر از ناملایمات و سختی ها برای رسیدن به روزهای روشن و مبارک، و بهره وری و کامیابی از برکات و نعمات پروردگار مهر آفرین، در فرهنگ ما ثبت و ماندگار شده اند، عمل کنیم و در این شب یلدای پیش رو به جای برگزاری جشن های دورهمی، با شعار «جمع نشویم تا کم نشویم!»، ضمن رعایت پروتکل های وضع شده، به مبارزه با این نحوست نفس گیر (کرونا) ‌به جای دست در دست هم، دل در دل هم نهیم، تا هر چه زودتر از این بلای مرگبار بگذریم و به روزهای روشن و زندگی توام با نشاط و امید و شادکامی برسیم.

*عکاس و پژوهشگر ایلامی