به گزارش خبرگزاری کردپرس، صدا و سیما رسانه­‌ی ملّی و مردمی، بی­‌گمان یكی از پر مخاطب­‌ترین و مؤثرترین رسانه‌ها محسوب می شود. پس از راه اندازی شبكه­‌ی استانی و عنایت به زبان و فرهنگ کردی ایلام، استقبال مردم به هویت و فرهنگ خودی به عنوان پادزهری علیه تهاجم فرهنگی دو چندان شد اما متأسفانه این روند خوب با افت كیفیتی و محتوایی برنامه­‌های كُردی در صدا و سیما بر کام نخبگان و حتی مردم تلخ شد.

به طور اختصار و طبقه­‌بندی شده می­‌توان برنامه­‌های محلّی صدا و سیمای مرکز ایلام را در ۲ بخش مورد نقد و بررسی قرار داد:

۱- از حیث زبان و کاربرد آن

بر همگان روشن است كه زبان عامل ارتباط، محمل اندیشه، حدیث نفس و تولیدات هنری است، و این توانش وجه تمایز انسان از سایر موجودات است. زبان در واقع صورت ملموس و ظاهری و در یك كلام DNA یك فرهنگ محسوب می­‌شود. بنابراین هرگونه كم توجهی یا بی توجهی بدان عواقبی بسیار نامطلوب در انعكاس یك فرهنگ (آن هم فرهنگ و تمدنی به قدمت استان ایلام) در پی خواهد داشت.

اكثر برنامه­‌های محلّی كه در دوران اخیر ساخته شده، چه از لحاظ زبانی، چه از لحاظ ساختار و نحو و جمله­‌بندی و انتخاب واژگان اصیل، عموماً یا گرته برداری ناقص از زبان رسمی بوده یا به طور كلی از اصالت و خصایص زبانی زبان کُردی به دور بوده است. بنابراین لازم است كه دست اندرکاران صدا و سیما با دعوت از ادبا، زبان دانان، زبان شناسان و همچنین گروه ویراستاران زبده، در تقویت، اعتلا، ارتقا، پیرایش و پالایش زبان محلّی گامی اساسی بردارد.

بنا بر اطلاعات موثق، برخی از گویندگان و حتی برنامه­‌نویسان محلّی، از ادب و فرهنگ كُردی و حتی رسم­‌الخط كُردی بی اطلاع هستند. آیا امكان دارد با این همه كمبود، برنامه­‌ای برای مردمی با این قدمت و اصالت ساخت؟

بر همگان واضح و مبرهن است هر زبانی دارای گونه­‌های متعدد است که توسط اقشار مختلف جامعه با پایگاه اجتماعی متنوع تکلم می­‌شود. به عنوان نمونه گونه زبانی فرهنگیان و دانشگاهیان با گونه زبانی بازاریان و... متفاوت و قابل تشخیص است. اما متاسفانه برنامه نویسان صدا و سیما عموما از گونه زبانی قشرهای خاصی از جامعه استفاده می­‌کنند که عموما با طنز و هزل و نوعی کم­‌سوادی و ایلیاتی‌گرایی همراه است که در بلندمدت پرستیژ زبانی ایلام را به مخاطره می­‌اندازد. به عبارت دیگر، نسل جدید که برای اولین بار به دیدن و شنیدن این برنامه­‌ها می­‌پردازند تصوری کوچه و بازاری از زبان و فرهنگ خود را متصور می‌شوند!؟ در صورتی که با برنامه­‌های متناسب و امروزی باید از سایر گونه­‌های زبان نظیر گونه عقلانی، دینی، فلسفی، علمی و... نیز استفاده شود.

بنا بر اذعان اكثر محققین و دانشمندان طراز اول ایران، زبان كُردی از حیث گویش‌ور و غنای ادبی بعد از فارسی دومین مقام در بین زبان­‌های ایرانی را داراست و باز بر اساس نوشته و گفته­‌ی این بزرگان هر گونه خدمت و تقویت زبان­‌های ایرانی نهایتاً منتج به تقویت و اعتلای زبان رسمی می­ شود.

در واقع مسئولین صدا و سیما می­‌تواند با برگزاری كلاس­های با محتوای فرهنگ و ادبیات محلّی در تقویت كیفی و حتی كمّی برنامه­‌های محلّی گام اساسی بردارند و نهایتاً پادزهری در برابر تهاجم فرهنگی همه جانبه و همه روزه­‌ی غربی بخصوص شبکه­‌های منحط ماهوره­ای بشوند.

۲- موضوع و محتوای برنامه­‌ها

اكثر برنامه­‌های محلّی صدا و سیمای ایلام حول و حوش زندگی عشایر، دامداری، فرهنگ چادرنشینی، زندگی روستایی و كشاورزی و بازدید از مناطق توریستی متمركز شده است.

این در حالی است كه امروزه عموماً اكثر جامعه­ استان و حتی كشور، زندگی شهری و صنعتی و حتی مدرنی دارند. این خصیصه استفاده از زندگی شهری و مظاهر مدرنیته نظیر موبایل، خودرو، اینترنت، روزنامه و... حتی در دورترین روستاها به عینه مشاهده می شود.

از سوی دیگر به بركات تأسیس دانشگاه­‌ها و دانشكده­‌ها در استان، امروزه شاهد حضور قشر عظیمی از تحصیل‌كردگان در جامعه هستیم که در قرن ۲۱ نیازمند خوراك و داده­‌های امروزی هستند. صدا و سیما به همان اندازه که به فرهنگ عشایری نزدیك می شود می بایست، خوراك فكری و فرهنگی نیمه­‌ی دیگر جامعه را نیز فراهم كند. چون اگر ایـن تـوازن ایجـاد نشود در نهایـت قشـر عظیمی از جامعه از رسانه­‌های ملّی رویگردان می­‌شوند.

فولکلورزدگی برخی از تهیه کنندگان بر پخش و بازتولید موسیقی قدیمی و کم کاربرد نظیر هوره و موره و... که عموما علایق افراد مسن جامعه است، سیاست مخاطب­‌گریزی و نهایتا مخاطب ستیزی را بخصوص در نسل جوان در پی داشته است.

واقعاً ساخت برنامه­‌هایی با درونمایه­‌های عینی و ملموس نظیر مشاهیر ایلام، جلسات نقد و بررسی شعر معاصر و نو، مباحث روانشناسی، زبان­شناسی و تاریخی، گفتگو با نخبگان و ساخت برنامه­‌های مصائب و مشکلات امروزی به زبان محلّی در جهت ارتقای فرهنگ عمومی و شهری و ساخت و پخش موسیقی مدرن و سمفونیک کردی و... از الزامات و دستورالعمل­‌های ویژه­‌ی دست اندرکاران صدا و سیما می بایست باشد.

البته هیچ كس منكر برنامه­‌های جذّاب و پر زحمت دست اندركاران صدا و سیما نیست و مردم، روزنامه­‌نگاران، ادبا و محققان همچنان معتقد به تداوم این برنامه­‌ها هستند. این قلم و بسیاری از نخبگان ضمن تایید و ساخت برنامه­‌های محلّی، همچنان در انتظار ارتقای سطح كیفی و ارتقای برنامه­‌ها و از همه مهم تر ساخت برنامه­‌های امروزی برای مخاطبان امروزی هستیم.

*نویسنده و پژوهشگر ایلامی