همانگونه که در قسمت اول این یادداشت بیان شد سال 2015 برای سیاست ترکیه یک سال تعیین کننده بود اگرچه حزب عدالت و توسعه (AKP) توانست با برگزاری انتخابات زودهنگام در نوامبر این سال و ایجاد فضای به شدت امنیتی نتایج انتخابات را تغییر داده و یک بار دیگر به تنهایی حاکمیت ترکیه را به دست بگیرد ولی این سال پیامدهای بسیار مهمی برای سیاست ترکیه داشت که سال های بعد را تحت تأثیر قرار داده و در واقع آغازگر تحولات بسیار بزرگ در عرصه سیاست ترکیه بود.

اولین و مهمترین تأثیری که سال 2015 و تحولات این سال در عرصه سیاسی ترکیه گذاشت تغییر گفتمان آک پارتی بود. این حزب دیگر دریافته بود که رقابت را در شرق و جنوب شرقی ترکیه به رقیب کردی خود واگذار کرده است از همین رو دست به تغییر اساسی در گفتمان خود زد و با برچیدن میز گفتگوی کرد – ترک به سمت گفتمان ملی گرایی ترک حرکت کرد. روندی که در سال های بعد زمینه ساز ائتلاف این حزب با حزب حرکت ملی ترکیه (MHP) شد. در واقع اگرچه ائتلاف جمهور در سال های 2017 و 2018 ایجاد شده ولی زمینه های اولیه آن از سال 2015 آغاز شده بود. آک پارتی بعد از انتخابات 7 ژوئن با حرکتی که با گفتمان ملی گرایی ترک آغاز کرده بود توانست در 9 ماه اعتماد بسیاری از ملی گراهای ترک وابسته به MHP را به دست آورد و با ریزش آرایی که از سمت MHP به سمت این حزب صورت گرفته بود انتخابات نوامبر 2015 را توانست به نفع خود به اتمام برساند. MHP نیز که خود را رو در رو با یک حریف بسیار قدرتمند می دید برای این که از عرصه سیاسی ترکیه به طور کامل حذف نشود مایل به این ائتلاف بود چرا که روندی که آک پارتی آغاز کرده بود پتانسیل بسیار بالایی در حذف حزب قدیمی ملی گراهای ترک یعنی MHP داشت.

دومین پیامد مهم تحولات سال 2015 تثبیت نقش کلیدی حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) بود. این حزب تازه تأسیس بعد از نقش بسیار مهمی که در روند صلح کرد – ترک بازی کرد اعتماد بسیاری از کردهای ترکیه به همراه جریان های چپ غرب ترکیه را کسب کرده و برای اولین بار به عنوان یک حزب کردی با کسب بیش از 13 درصد آراء وارد پارلمان ترکیه شد. آک پارتی که همواره از خلاء یک حزب کردی منسجم در شرق و جنوب شرق ترکیه استفاده کرده بود و با کسب کرسی های کردستان ترکیه اکثریت را در پارلمان به دست آورده بود با رقیبی بسیار جدی در این منطقه رو به رو شده بود که کار را برای این حزب دشوار می کرد. استراتژی سرکوب شدید این حزب کردی که آن هم از اواخر سال 2016 و سال 2017 پیگیری شد در واقع ریشه در همین تحولات سال 2015 دارد. رهبران آک پارتی دریافته بود که در صورت عدم کنترل HDP، این حزب به یکی از جریان های قدرتمند سیاسی تبدیل خواهد شد که توان به زیر کشیدن آک پارتی را از حاکمیت سیاسی ترکیه دارد. به خصوص تأکید HDP بر استراتژی تبدیل شدن به حزب سراسری در ترکیه یک تهدید بالقوه برای آک پارتی ایجاد می کرد که باید با آن مقابله می شد.

پیامد سوم و مهم تحولات سال 2015، تغییر قانون اساسی ترکیه و تبدیل سیستم مدیریتی از پارلمانی به ریاست جمهوری است. آک پارتی بعد از آن که خطر از دست دادن حاکمیت سیاسی در ترکیه را بسیار جدی تر از هر زمان دیگر احساس کرد تبدیل سیستم پارلمانی به سیستم ریاست جمهوری در سیستم مدیریتی کشور را به اولویت اصلی خود تبدیل کرد. در واقع تمام برنامه ریزی های این حزب از سال 2015 تا سال 2017 بر روی همین مسئله متمرکز شده بود.

اگرچه بسیاری از کارشناسان این تحولات را مربوط به کودتای ناکام 15 جولای 2016 می دانند ولی در واقع ریشه بسیاری از تحولاتی که بعد از کودتای نافرجام در ترکیه رخ می دهد در تحولات سال 2015 است و کودتا تنها توجیه مناسب برای این تحولات و زمینه انجام تغییرات را فراهم می کند. زمانی که به روند بعد از 15 جولای 2016 نگاه می کنیم متوجه خواهیم شد که بیشترین سود را از این روند آک پارتی برده است. روند بعد از کودتای نافرجام روند عملی شدن تمام برنامه ریزی ها و طراحی های آک پارتی است. ائتلاف با MHP و تشكيل ائتلاف جمهور، برگزاری همه پرسی قانون اساسی و تغییر سیستم مدیریتی کشور از پارلمانی به ریاست جمهوری در فضای شدید امنیتی بعد از کودتا و وضعیت اضطراری ویژه، تصفیه شدید جریان های کردی و دستگیری های عمده رهبران HDP و شهردارهای وابسته به این حزب در شرق و جنوب شرق ترکیه تماماً اهدافی بودند که بعد از سال 2015 طراحی و بعد از کودتای نافرجام سال 2016 اجرا شدند. برگزاری رفراندوم 2017 ترکیه یک روند سرنوشت ساز برای آک پارتی و شخص رجب طیب اردوغان بود. اردوغان در مسیری گام برمی داشت که برای بزرگانی همچون سلیمان دمیرل، بولنت اجویت، تورگوت اوزال و ... تنها در حد آرزو باقی مانده بود. پیروزی شکننده و شک برانگیز اردوغان و آک پارتی در این همه پرسی اتمام یک تاریخ طولانی در ترکیه بود.

روند بعد از سال 2017 در ترکیه روندی متفاوت است که به نوعی آغاز دوران کشورگشایی های اردوغان و تلاش برای ایجاد یک قدرت مرکزی یک جانبه در داخل است که در قسمت سوم این یادداشت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

خبرگزاری کردپرس/ سرویس ترکیه