پس از برگزاری انتخابات 2018 و پیروزی رجب طیب اردوغان، به عنوان اولین رئیس جمهور ترکیه در سیستم ریاست جمهوری، حزب عدالت و توسعه (AKP) سیاست های خود را به گونه ای تغییر داد که دیگر هیچ رنگ و بویی از استراتژی "به صفر رساندن مشکلات با همسایگان خود" که در سال های ابتدایی حاکمیت این حزب در ترکیه به گفتمان اصلی سیاست خارجی این کشور تبدیل شده بود، باقی نماند. اردوغان در سایه قدرتی که با تغییر سیستم مدیریتی کشور از پارلمانی به ریاست جمهوری به دست آورده بود با خیالی آسوده به عملی کردن سیاست های نظامی گری خود در بیرون از مرزها پرداخت و شروع به مداخله نظامی در سوریه، عراق، لیبی و ... کرد. اردوغان به این باور رسیده بود که پارادایم دشواری را که طراحی کرده بود با موفقیت به اتمام رسانده و اکنون زمان بهره برداری از آن است. وی با همین ذهنیت عملیات گسترده نظامی علیه مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه در عفرین، سرکانی، گری سپی و ... آغاز کرد و در راستای عملی کردن سیاست های خود که نوعی ترکیب تفکرات نوعثمانی گری و اخوان المسلمینی است گام برداشت. تضعیف پارلمان به عنوان نهاد تصمیم گیرنده به اردوغان این قدرت را داد که در خصوص اقدامات برون مرزی به راحتی تمام تصمیم یگیرد و عمل کند.

در کنار این سیاست های برون مرزی ترکیه که با تبدیل سیستم مدیریتی کشور به ریاست جمهوری بیشتر وجهه نظامی به خود گرفته بود در داخل کشور نیز سرکوب جریان های مخالف به خصوص جریان های کردی همچنان پیگیری می شد و فشارهای داخلی بر روی مخالفان از یک سو و بروز نگرانی های مختلف از جاه طلبی های به وجود آمده در سایه سیستم ریاست جمهوری در ترکیه از طرف دیگر یک روند متفاوت در ساختار احزاب سیاسی داخل ترکیه به وجود آورد و آن هم ایجاد احزاب نوپا در عرصه سیاست ترکیه بود. احزابی که توسط شخصیت های بسیار مهم از قلب حاکمیت ائتلاف جمهور به وجود آمده بودند. اولین انشعاب از ائتلاف حاکم موسوم به ائتلاف جمهور را مرال آکشنر از حزب ملی گرای ترک حرکت ملی ترکیه (MHP) آغاز کرد. آکشنر که از ائتلاف دولت باغچلی با اردوغان رضایت نداشت به یک جریان اپوزیسیون تبدیل شد و حزب خوب ترکیه را تأسیس کرد. این حزب در سال 2019 با احزاب اپوزیسیون دیگر ترکیه به خصوص حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) وارد ائتلاف شد و در سایه حمایت های غیرمستقیم حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) توانستند اولین شکست بزرگ را در انتخابات شهرداری ها به جریان حاکم تحمیل کنند؛ انتخاباتی که امور بسیاری از کلانشهرها را بعد سال های متمادی از کنترل آک پارتی خارج کرد و به نوعی اولین شکست ملموس آک پارتی بعد از سال 2002 در عرصه سیاست ترکیه بود.

انتخابات محلی 2019 در ترکیه دو تحول عمده در ساختار احزاب سیاسی ترکیه به وجود آورد. اولین تحول این بود که احزاب اپوزیسیون به این نتیجه رسیدند که در صورت ائتلاف با یکدیگر خواهند توانست حزب آک پارتی و ائتلاف جمهور را شکست دهند. دومین تحول که بسیار مهمتر از اولی بود الگوبرداری از حزب خوب در ترکیه و تأسیس احزاب سیاسی دیگر با انگیزه های اپوزیسیونی بود که به نوعی از استخوانبندی اصلی حزب حاکم در سال های قبل از 2015 ایجاد شده بودند. احمد داوود اوغلو، تئوریسین آک پارتی، وزیر امور خارجه و نخست وزیر سابق و رئیس سابق این حزب با جدا شدن از AKP حزب جدیدی را تحت عنوان "حزب آینده" تأسیس کرد. همچنین علی باباجان یکی از مهمترین اعضای آک پارتی نیز با جدایی از این حزب، حزب دموکراسی و پیشرفت (DEVA) را پایه گذاری کرد. اگرچه این احزاب هنوز احزاب نوپا به حساب آمده و آزمونی را برای موفقیت یا عدم موفقیت پشت سر نگذاشته اند ولی واقعیت غیر قابل انکاری که به وجود آمده این است که ساختار احزاب سیاسی در ترکیه کاملاً متحول شده است و آک پارتی دیگر نخواهد توانست مانند سال های قبل از 2015 به راحتی پیروز هر عرصه انتخاباتی در ترکیه شود. عرصه رقابت احزاب سیاسی در ترکیه تنگ تر شده است. بازیگران جدیدی وارد عرصه سیاسی شده اند که می توانند فضای انتخاباتی را از دو قطبی به چند قطبی تغییر دهند. در کنار این سناریوهای بسیار زیاد ائتلاف احزاب مطرح شده است که بازی های سیاسی در عرصه سیاست ترکیه را بسیار متنوع تر و گوناگون تر از قبل می کند.

به عنوان مثال، با تأسیس حزب آینده و تمرکز شخص داوود اوغلو بر روی شرق و جنوب شرقی ترکیه نه تنها مناطق کردنشین ترکیه از فضای دوقطبی میان AKP و HDP خارج شده است بلکه سناریوهای ائتلافی متنوعی را نیز ارائه داده است که قدرت بازیگری بازیگران را در عرصه سیاست این کشور افزایش می دهد. یا این که ایجاد حزب DEVA توسط یک جریان محافظه کار میانه رو فضای رقابتی میان چپ و راست در استانبول و آنکارا میان AKP و CHP را به طور کامل می تواند تغییر دهد.

اگرچه از اکنون سخن گفتن در خصوص سناریوهای احتمالی در عرصه سیاست ترکیه بسیار دشوار است ولی چیزی که می توان به صراحت به آن اشاره کرد تحول اساسی در ساختار احزاب سیاسی ترکیه است که بی شک عرصه رقابت را در سال 2023 بسیار دشوارتر خواهد کرد.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه