به گزارش خبرنگار کردپرس، دوم اسفند ماه سال 69 بود که ستاره بی بدیل ادب و ترجمان کردی، استاد عبدالرحمان شرفکندی، متخلص به «هه ژار موکریانی»، در گذشت. ادیبی که بعد از رفتنش برای تمامی فصول ادب کردی، یادگاری از خود به جا گذاشته است.

شخصیت ادبی استاد هژار به نحوی است که می‌طلبد در بخش‌های مختلف و از زاویه‌های دید متنوع به بررسی و مطالعه آثار او پرداخته شود، برای نمونه می توان گاهی تنها از هژار نویسنده، هژار مترجم، هژار مفسر و یا هژار تاریخ نویس و یا هژار شاعر نام برد.

به گفته اکثر ادیبان، دیگر ادب کردی نمونه ایی اینچنین به خود نخواهد دید. او چنان با تار و پود ادبیات کردی در هم آمیخته است که نامش از نام ادبیات کردی سوا نیست.

رسول کریمی شاعر مهابادی متخلص به (سووتا)، ماموستا هژار را ستاره درخشانی ادب کردی می داند و می گوید: استاد «هژار موکریانی»، گلی در جهنم بود.

او با اشاره به شرایط زندگی، دشواری ها و سختی هایی که این استاد گرانقدر دیده بودند می گوید: عنوان گلی در جهنم برازنده ایشان است چرا که با آن همه سختی و دشواری ها توانستند همچنان گلی زیبا، در ادب کردی نمایان شوند. امیدواریم ادب کردی در آینده نیز نمونه ماموستا هژار را به خود ببیند هرچند که بسیار مشکل است.

مرحوم «اسماعیل پاکزاد» متخلص به (سمکۆ) از هنرمندان پیشکسوت مهابادی هم در این خصوص با ماموستا سووتاو هم نظر است و می گوید: استاد هه ژار موکریانی شاعر و مترجم زبردست کرد بود در سده ی گذشته مانند او دیده نشده است و تا کنون نیز مترجمی نتوانسته با ماموستا هه ژار به رقابت بپردازد.

استاد «هه ژار موکریانی»، را به حق می توان شاعر، مترجم، محقق، فرهنگ نویس، مورخ، نویسنده و ادیب برجسته کرد دانست که تالیفات گهرباری در عرصه ی شعر و ترجمه و ... به قلم توانای ایشان به ادب کردی افزوده شده است.

شاهکار زیبای رباعیات خیام که با عنوان «چوارینه کانی خه یام» ترجمه ایی بسیار دقیق و بی نظیر به زبان کردی از استاد «هژار موکریانی» است که در حق آن گفته می شود این کتاب تنها یک ترجمه از رباعیات خیام نیست بلکه در نوع خود می تواند کتابی مستقل و سوا از منبع اصلی هم محسوب شود.

ترجمه «شرفنامه ی بدلیسی» که حاصل 6 ماه تلاش مستمر ماموستا هژار برای ترجمه آن به کردی سورانی است. کتابی که منبع بسیار برجسته ایی برای مستشرقانی به شمار می رود که درباره ی کردها و تاریخ آنها مطالعه می کنند، دیگر شاهکار اوست.

برگ زرین دیگر ماموستا هژار در امر ترجمه، ترجمه کتاب قانون در طب، از ابوعلی سینا از عربی به فارسی است و همانگونه که خودشان می فرمایند: «رمز قلم این نویسنده را کشف کردم».

اهمیت ترجمه این کتاب در این است که در طول هزاران سال هیچ فارسی زبان مسلط به زبان عربی جرات ترجمه این کتاب را دست ندادند، اما ماموستا هژار ترجمه ایی بسیار دقیق این کتاب را در 9 جلد کتاب به زبان فارسی به سرانجام رساندند و این کتاب به عنوان یکی از برجسته ترین آثار ترجمه ی ایران مطرح است.

رحیم سلطانی (هەژین کوردستانی) شاعر و مدیرمسئول انستیتو زبان کردی سوما، نیز در وصف ترجمه این کتاب توسط ماموستا هژار می گوید: ترجمه قانون در طب ابوعلی سینا، در شرایطی صورت پذیرفت که قبل از وی چندین استاد مطرح و برجسته فارس زبان دانشگاهی از ترجمه آن وامانده بودند؛ در این ترجمه تسلط کامل استاد بر زبان عربی و لهجه های متفاوت عربی و همچنین لهجه های متعدد زبان کردی و فارسی همانند برج و باروویی عظیم میزان خودنمایی مردی خاکی ولی در دانش بی بدیل را به عرصه ادبیات تقدیم نمودند.

از سوی دیگر ترجمه قرآن کریم به زبان کردی، ترجمه «مم و زین» احمد خانی از کرمانجی به موکریانی، ترجمه کتاب های دکتر شریعتی از زبان فارسی به زبان کردی و... کارنامه گهربار این ادیب برجسته را شامل می شود.

این ادیب کرد، یادگار گرانبهای دیگری هم در عرصه فرهنگ نویسی به ادبیات کردی تقدیم کرده است. کتاب «هه نبانه بورینه» که حاصل سال ها تلاش ماموستا هژار برای جمع آوری لغات کردی است و اکنون به عنوان یک کتاب فرهنگ لغات کردی در دسترس است.

به گفته «سید قاسم ارژنگ» شاعر و پژوهشگر صحنه ای، ماموستا هژار در میان "کردهای خوارین" به عنوان شاعر و فرهنگ نویس بیشتر شناخته شده است و کتاب "هه نبانه بورینه" در بسیاری از خانه ها وجود دارد.

ارژنگ تاکید می کند؛ استاد هژار به عنوان یک پایه و اساس ادب علمی کُرد، باید به همه کرد زبانان با لهجه ها و گویش های مختلف معرفی شود و قطعا کردها غیر مکریانی بیشتر به شناخت استاد هژار و آثار زندگی ایشان نیاز دارند.

سایر تالیفات و ترجمه های ماموستا هژار شامل؛ «شرح و تفسیر دیوان ملای جزیری»، «تالیف تاریخ اردلان»، «تاریخ سلیمانیە» (میژووی سلیمانی)، «روابط فرھنگی ایران و مصر»، «البلاد و اخبارالعباد» زکریا قزوینی از عربی به فارسی، «ھوزی لە بیرکراوی گاوان»، نوشته ی دکتر مصطفی جواد از عربی به کردی، «به یتی سه ره مه ر» و کتاب های دیگری همچون «ئالە کوک»، زندگینامه «چیشتی مجیور»، دیوان شعری «بو کوردستان»، دیوانی «ھه ژار»، جمع آوری و چاپ اشعار شاعرانی چون شامی کرماشانی و ... از گنجینه ارزشمند ایشان به شمار می روند.

نویسنده ایی که به زبان های کردی، فارسی، عربی، ترکی، روسی، ارمنی و تاحدودی انگلیسی تسلط داشت، متن را می فهمید و با دانایی ترجمه می کرد و بی شک در عرصه ادبیات زبان کردی، استاد هژار زبردست ترین مترجم و نویسنده بوده است و همانند کیمیاگری از خاک، طلا می ساخت.

اما روزگار با این عالم ادبیات کردی، چندان مهربان نبود او پس از سالها دور بودن از خانه و زندگی در بخشهای مختلف کردنشین ایران و عراق و سوریه در نهایت پس از سالها تلاش و زحمت در عرصه ادبی پس از بازگشت به ایران و اقامت در کرج باز هم مورد بی مهری واقع شد.

وزارت علوم به مترجم شرفنامه و قانون بوعلی سینا، بدون توجه به کارنامه درخشانش در امر تالیف و ترجمه و آشنایی با زبان های مختلف، مدرک تحصیلی برابر با فوق لیسانس را برای این استاد مسلم زبان کردی در نظر گرفتند در حالی که بسیاری معتقدند در یکسان سازی مدرک تحصیلی در حق این استاد برجسته اجحاف شد.

گزارش/ تانیا شعفی