به گزارش خبرنگار کردپرس، قلعه سردار یا به زبان کردی؛ "قه لای سەرداری بوکان"، در سده نوزدهم میلادی و در سال ۱۲۴۷ خورشیدی توسط عزیزخان مکری سردارکل عساکر منصوره و فرمانده کل قوای ایران در حکومت ناصرالدین شاه قاجار بنا شده‌ است.

عزیزخان مکری بانی این قلعه بود و بخش‌های دیگر این ساختمان توسط فرزندان و نوادگان او تکمیل و گسترش یافته ‌است. این ساختمان روی تپهٔ تاریخی بنا نهاده شده ‌است که در طول زمان مکانی برای اجرای سیاست‌های دولت‌ها بوده و مقامات عالی کُردها در حکومت‌های وقت، از آن به عنوان یک مرکز حکومتی استفاده می‌کردند.

صدور مجوز ساخت در حریم تپه باستانی سردار بوکان توسط اداره کل میراث فرهنگی استان

در فاصله سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۱ از ساختمان قلعه به عنوان شهربانی، اداره پست و مدرسه استفاده می‌شد. در سال‌های اولیه انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱) ساختمان قلعه ویران شد. تپه قلعه سردار با توجه به اینکه بیش از ۱۷۰ سال قدمت دارد، در سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ثبت ۵۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

متاسفانه سال‌ها است که این تپه باستانی در معرض نابودی و ساخت و ساز قرار گرفته است. هر چند در سال 1395 قلعه سردار در نقشه جامع شهری به عنوان بافت فرهنگی - تاریخی تعریف شد و در موضوع تهاتر در اولویت برنامه‌های ستاد بازآفرینی این شهرستان قرار گرفت.

فرماندار بوکان در ستاد بازآفرینی شهری اعلام کرد؛ مقدمات اداری واگذاری، مرمت، بازسازی و تحویل این اثر مهم تاریخی به اداره میراث فرهنگی فراهم می شود، با این حال یک سال بعد و در سال 96، در عرصه و حریم این تپه تاریخی مجوز ساخت و ساز توسط میراث فرهنگی استان صادر شد.

اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان غربی ضمن موافقت با ساخت وساز در این ملک برای آن سه شرط تعیین می‌کند: حداکثر ارتفاع مجاز جهت ساخت و ساز هفت متر و نیم است. نمای ساختمان باید با مصالح آجری طراحی و به تایید شورای فنی این اداره برسد و صدور پایان کار منوط به تایید این اداره کل مبنی بر رعایت بندهای فوق است.

ماجرا از این جا به بعد اما جنجالی شد، اداره کل میراث فرهنگی که باید متولی آثار باستانی باشد اجازه ساخت و ساز را در حریمی صادر می کند که در سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ثبت ۵۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است!

توقف ساخت و ساز و کشف هفت لایه باستانی در قلعه سردار

دو مالکی که زمین هایی محدوده اثر تاریخی قلعه سردار را خریداری کرده بودند، عملیات ساخت و ساز را شروع کردند. اما ناگهان دستور توقف ساخت و ساز در تیر ماه سال 97 صادر شد.

چرا که هفت مرحله سکونت در دوره‌های مختلف باستان شناسی در این تپه کشف شد. با کاوش‌های صورت گرفته مشخص شد محوطه یاد شده در دوره مفرغ میانی مسکونی شده بود و زندگی در آن تا پایان عصر آهن (حدود ۴۵۰۰ سال پیش تا حدود ۳۰۰۰ سال پیش) ادامه داشته و در دوره قاجار، ارگ حکومتی سرداران مکری روی این محوطه شکل گرفته بود.

دوره قاجاریه، دوره ایلخانی (مغلول ها)، دوره اسلامی، حمله آشور به تمدن مانایی، دوره مانایی، دوره‌های آهن و مفرغ هفت لایه باستان شناسی را در این تپه باستانی شامل می شدند.

با کشف هفت لایه باستانی در تابستان 97، تمامی ساخت و سازها در حریم این محوطه باستانی گرانبها متوقف شد. محوطه ایی که ارزش تاریخی بوکان را صد چندان کرد. اما داستان پر فراز این تپه باستانی به همین جا ختم نشد واین دُر گرانبهای باستانی قربانی صدور مجوزهای عجیب و غریب و بوروکراسی های اداری شد.

آغاز وعده وعیدها برای آزاد سازی حریم قلعه سردار و پاسکاری مسئولان

شهرداری بوکان و میراث فرهنگی کل آذربایجان غربی به چاره اندیشی برای این زمین های فروخته شده در عرصه این محوطه تاریخی برآمدند.

در جلسه ایی که به همین منظور برگزار شد مقرر شد اداره کل میراث فرهنگی یا زمین معاوض در اختیار این دو مالک قرار دهد و یا اینکه هزینه زمین بر اساس قیمت کارشناسی را به آنها پرداخت کند.

جلیل جباری مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی اما از امکان تملک محوطه قلعه سردار از طریق ستاد باز آفرینی و یا تهاتر با شهرداری خبر داد.

عاقبت توپ قلعه سردار بوکان، آنقدر میان اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان غربی و شهرداری بوکان رد وبدل شد که دوباره مالکان زمین مربوطه که با توقف عملیات دستشان از هر جا کوتاه شده بود، فیلشان یاد هندوستان کرد و در بهار 99 دوباره عملیات نیمه کاره ساخت و ساز و را شروع کردند.

این هشدارهای ساخت و ساز، البته هر بار با صدور دستور توقف، متوقف می شود اما در عمل اقدامی برای تعیین تکلیف این مالکان انجام نمی گیرد و اداره کل میراث فرهنگی منتظر اقدام شهرداری بوکان است و این شهرداری هم به دلیل قیمت بالای زمین‌ها و ناتوانی شهرداری در تقبل تملک، چشم انتظار میراث فرهنگی!

هر چند اداره کل میراث فرهنگی استان سال گذشته اعلام کرد که نسبت به تملک این دو قطعه زمین اقدام می‌کند، اما تا کنون هیچ اقدامی انجام نگرفته است.

شهردار بوکان تابستان سال گذشته ضمن انتقاد از عملکرد اداره کل میراث فرهنگی در بوکان تصریح کرد: این اداره کل تا کنون به زیرساخت های توسعه گردشگری در این شهرستان توجه نکرده است.

بابک رستم پور اظهار کرد: تمرکز اداره میراث فرهنگی به عنوان نهادی دولتی که می‌تواند در بخش زیرساختهای گردشگری به تعریف طرح‌ها و پروژه‌های مختلف بپردازد و همچنین نسبت به تأمین اعتبار و پرداخت تسهیلات از محل صندوق توسعه ملی اقدام کند، در بوکان به حدی کند که به مرحله توقف رسیده است .

تکلیف تپه باستانی سردار چیست؟

به گزارش کردپرس، قلعه سردار بوکان که قربانی ناآگاهی مدیران وقت شد و اگر تلاش باستان شناسان و فعالان مدنی شهر بوکان نبود، اکنون یک ساختمان مسکونی بر روی 7 لایه باستان شناسی جا خوش می کرد و این آثار تا سالیان سال از انظار مخفی می ماندند.

اکنون هم تپه باستانی قلعه سردار بلاتکلیف مانده و هیچ سازمان یا ارگانی قبول مسئولیت نمی کند تا عرصه و حریم این اثر باستانی آزاد شود و هنوز مشخص نیست چرا با گذشت دو سال از وعده های مسئولان برای تهاتر یا خرید این زمین، این محوطه باستانی بلاتکلیف مانده است؟!

این در حالی است که امسال اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان غربی در نظر دارد به تعیین حریم 37 ابنیه تاریخی از جمله مسجد، کلیسا، خانه، پل، مدرسه و دخمه تاریخی بپردازد اما مشخصا نامی از قلعه سردار بوکان نیامده و مشخص نیست که آیا این تپه باستانی هم در میان این آثار قرار می گیرد یا خیر!!

گزارش/ تانیا شعفی