آیا انتخابات می تواند فردی مستبد مانند رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را از قدرت حذف کند؟ اگر این سوال را از ناظران ترکیه در پایتخت های غربی بپرسید تا نظر آنها را در مورد انتخابات آتی این کشور بدانید، بخش قابل توجهی از آنها قاطعانه پاسخ «خیر» خواهند داد. برخی می گویند اردوغان همچنان بسیار محبوب است یا حداقل، در بسیج کردن طرفدارانش ماهر است. برخی دیگر استدلال خواهند کرد که انتخابات در استبداد ریشه داری که او ساخته است اهمیتی ندارد. او به هر طریقی که شده، راهی را برای ماندن در قدرت پیدا خواهد کرد.
اردوغان در واقع یک رهبر در ترکیه محبوب است. حدود 40 تا 45 درصد از مردم ترکیه از او حمایت می کنند که پس از 20 سال ماندن در قدرت، عدد کوچکی نیست. اما او تقریباً به اندازه گذشته محبوب نیست. اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری 2018، حدود 52 درصد آرا یا 26 میلیون رای را به دست آورد. در آن زمان عوامل متعددی به نفع او بود. این انتخابات تنها دو سال پس از کودتای نافرجام 2016 و تحت تأثیر «جمع شدن حور محور یک رهبر ملی» برگزار شد. اردوغان پس از مداخله ارتش ترکیه در جنگ داخلی سوریه برای مقابله با کردهای این کشور، بر موجی از ناسیونالیسم سوار شد. کشور ترکیه آن روز مثل امروز دچار بحران اقتصادی بزرگی نبود. اپوزیسیون ترکیه پراکنده بود زیرا صلاح‌الدین دمیرتاش، رئیس مشترک حزب دموکراتیک خلقها (HDP)، مرال آکشنر، رهبر حزب خوب، محرم اینجه، نامزد حزب جمهوری‌خواه خلق یا (CHP) و تمل کرم‌الله اوغلو، رهبر حزب سعادت، هرکدام به طور جداگانه در انتخابات شرکت کردند. اردوغان پایگاه ملی گرایان متحدتر بود و اکثریت همچنان از اردوغان حمایت می کردند. حزب ملی گرای جدا شده «خوب» به تازگی تأسیس شده بود که طبیعتا نمی توانست آرای زیادی را از آن خود کند.
خیلی فوری به سراغ انتخابات سال 2023 برویم. اردوغان برای پیروزی در انتخابات باید بیش از 26 میلیون رای را که در سال 2018 به دست آورد، دوباره کسب کند زیرا جمعیت رای دهنده ترکیه افزایش یافته است. مشکل او این است که با یک صحنه سیاسی کاملا متفاوت مواجه است که این کار را برای او بسیار دشوار می کند. تأثیر کودتای نافرجام و جمع کردن مردم دور خود پس از آن، مدت‌هاست که از بین رفته است. موج ناسیونالیسمی که اردوغان زمانی سوار آن بود اکنون جریان عکس پیدا کرده است: اکنون مخالفت ملی گرایان با اردوغان رشد فزاینده پیدا کرده و چندین حزب ملی گرا آراء متحد راست افراطی او یعنی حزب حرکت ملی ترکیه یا (MHP) را از آن خود می کنند. اقتصاد ترکیه با تورم دو رقمی و افزایش قیمت مواد غذایی وارد یک بحران بزرگ شده است. مهمتر از همه، اپوزیسیون بیش از همیشه متحدتر شده است: شش حزب تحت پرچم اتحاد ملت و انتخاب کمال کیلیچداراوغلو، رهبر CHP به عنوان کاندیدای مشترک ریاست جمهوری و کسب حمایت حزب کردگرای HDP گرد هم آمده اند. کیلیچداراوغلو بر اساس آخرین نظرسنجی، در مجموع 50.9 درصد آرا را به خود اختصاص داده است.
ممکن است بدبین ها بگویند که این استدلال ها و اعداد نظرسنجی ها تنها در صورتی مرتبط خواهند بود که در ترکیه دموکراسی وجود داشته باشد. آنها همچنین می گویند که اردوغان آنقدر از شکست واهمه دارد که برای تضمین پیروزی دست به هر کاری می زند. آنها یک نکته را در نظر دارند؛ بدبین بودن در مورد انتخابات در کشوری است که توسط یک خودکامه اداره می شود که آشکارا، آرا را دستکاری کرده و از پذیرش نتایجی که دلخواه او نبوده، امتناع کرده است. حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) به رهبری اردوغان، در انتخابات پارلمانی ژوئن 2015 اکثریت پارلمانی را از دست داد. اردوغان مذاکرات بین حزب عدالت و توسعه و CHP را برای تشکیل یک دولت ائتلافی متوقف کرد و برگزاری انتخابات جدید را ناگزیر کرد. او مبارزه با حزب غیرقانونی اعلام شده کارگران کردستان ترکیه یا پ.ک.ک را تجدید کرد تا شکست حزب خود را در انتخابات جدیدی که در نوامبر برگزار شد، جبران کند. ترکیه در سال 2017 یک همه پرسی بحث برانگیز در مورد قانون اساسی را هم برای تغییر سیستم از نخست وزیری به ریاست جمهوری برگزار کرد که به اردوغان اختیارات بی سابقه ای می داد. همه پرسی که در آن اردوغان با اختلاف اندکی برنده شد، با اتهامات گسترده تقلب همراه بود. اپوزیسیون هم در انتخابات پارلمانی و هم در همه پرسی، به اندازه کافی سازماندهی نشده بود تا بتواند از آرا محافظت کند یا تلاش های اردوغان برای عمل انجام شده را به چالش بکشد.
اما در سال 2019 همه چیز تغییر کرد. حزب اردوغان در انتخابات شهرداری ها تقریباً تمام شهرهای بزرگ ترکیه را از دست داد. به ویژه، از دست دادن استانبول، پایتخت اقتصادی ترکیه که اردوغان فعالیت سیاسی خود را از آن جا آغاز کرده بود، برای او ناامیدکننده بود. اردوغان پیروزی ناچیز مخالفان در استانبول را نپذیرفت و خواستار برگزاری مجدد انتخابات شد. هنگامی که انتخابات دوباره برگزار شد، حزب حاکم با اختلاف رای بسیار بیشتری شکست خورد. سوء استفاده اردوغان از قدرت خود برای انکار نتیجه انتخابات باعث بسیج شدن مخالفان شد.
این ها در مورد انتخابات ترکیه به ما چه می گویند؟ این که آنها محبوب هستند و تقلبی در کار نیست، امکان تقلب سنگین انتخاباتی برای اردوغان را مخاطره آمیز می کند. انتخابات 2019 مسئله دیگری را نیز روشن کرد. وقتی احزاب اپوزیسیون دست به کار شوند، می توانند اردوغان را در صندوق رای شکست دهند. بدبینها ممکن است اشاره کنند که ریسک انتخابات آتی برای اردوغان، نسبت به انتخابات 2019 شهرداریها بسیار بیشتر است و او محترمانه شکست را نخواهد پذیرفت. استدلال آنها پر بیراه نیست. در حکومت‌های استبدادی شخص محور مانند ترکیه، حاکمانی که قدرت را از دست می‌دهند، احتمالاً سرنوشت آنها به زندان یا تبعید ختم می شود. بنابراین، آنها برای ماندن در قدرت همه چیز را به خطر می‌اندازند.
گزینه های اردوغان در سناریویی که با اختلاف رای اندکی شکست بخورد چیست؟ او ممکن است اعلام کند که انتخابات دزدیده شده است و از بوروکراسی ترکیه بخواهد از او حمایت کند. با این حال، اینکه هیئت عالی انتخابات و بوروکراسی امنیتی ترکیه بخواهند به درخواست او توجه کنند، قطعی نیست. تصمیم اخیر سازمان نظارت بر انتخابات برای رد درخواست دریافت داده‌های رأی‌دهندگان از سوی دولت اردوغان، نمونه ای از تلاش برای ایجاد یک سیستم جدید نظارت بر انتخابات آنلاین است. دادگاه قانون اساسی ترکیه، در ماه مارس، اعتراض اردوغان را در مورد تصمیم این نهاد برای لغو ممنوعیت اختصاص بودجه دولتی به حزب کردگرای دموکراتیک خلقها، به بهانه ادعای ارتباط داشتن با حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک را نادیده گرفت. این تصمیم و تصمیمات دیگر توسط نهادهای کلیدی دولتی نشان می دهد که بوروکرات های ترکیه شرط احتیاط و عقل را رعایت می کنند. بعید است که آنها پس از شکست اردوغان در انتخابات، از او حمایت کنند و خود را در دولت جدید با عواقب قانونی این حمایت مواجه کنند.
در مورد حامیان اپوزیسیون هم که در مورد شکست اردوغان خوشبین هستند، این احتمال وجود دارد که در صورت شکست اپوزیسیون و یا عدم پذیرش شکست از سوی طرف مقابل به خیابانها بیایند.
گزینه هوشمندانه تر برای اردوغان این است که نتیجه انتخابات را بپذیرد و منتظر شکست عملکرد دولت جدید باشد. او هنوز طرفداران زیادی دارد که می تواند برای این منظور آنها را بسیج کند. با توجه به مشکلات اقتصادی عظیمی که یک دولت جدید بی‌تجربه باید به آن مقابله کند، بازگشت اردوغان از راه‌های دموکراتیک غیرممکن نیست – به‌ویژه اگر اپوزیسیون فعلی به تعهد خود مبنی بر تغییر نظام پارلمانی اصلاح‌شده عمل کند زیرا که مسیر بازگشت دوباره اردوغان به قدرت را تحت عنوان نخست وزیر باز می‌کند.
در نهایت، ممکن است انتظار داشته باشیم که اردوغان با چنگ و دندان برای ماندن در قدرت بجنگد تا از محاکمه خود جلوگیری کند. اما طبق قوانین ترکیه، کیفرخواست باید توسط دو سوم پارلمان تصویب شود، اکثریتی که دستیابی به آن بسیار دشوار خواهد بود – به ویژه به این دلیل که اپوزیسیون شامل متحدان کلیدی سابق اردوغان است که ممکن است در صورت انجام تحقیقات و محاکمه آنها نیز قربانی شوند. اپوزیسیون احتمالاً می خواهد از آن اجتناب کند. این واقعیت که محاکمه و زندان شدن بالقوه او بعید است، پذیرش شکست را برای اردوغان آسان‌تر می‌کند.
همه اینها به خاطر این است که بگوییم همه استبدادها به یک نوع ایجاد نمی شوند. ترکیه نه روسیه است و نه چین. در برخی از این استبدادها، انتخابات بیش از برخی دیگر اهمیت دارد و افراد قوی ضعیف تر از آن چیزی هستند که به نظر می رسند.
نویسندگان: گونل تول، مدیر موسس برنامه ترکیه در موسسه خاورمیانه و علی یایچی اوغلو، استاد تاریخ در دانشگاه استنفورد
منبع: فارین پالسی
نظر شما