هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه در روزهای 22 تا 24 آگوست سفری به عراق داشت. فیدان در این سفر با دولت بغداد و دولت اقلیم کردستان عراق دیدار و گفتگو کرد. فیدان در چارچوب سفرهای خود با فؤاد حسین وزیر امور خارجه عراق، عبداللطیف رشید رئیس جمهور، محمد الشیاع السودانی نخست وزیرعراق، هادی العامری رهبر سازمان بدر، عمار الحکیم رهبر جنبش حکمت ملی، نوری المالکی، یکی از نخست وزیران سابق عراق، محمد الحلبوسی رئیس پارلمان، خمیس خنجر رهبر ائتلاف سیادة، ثابت العباسی وزیر دفاع عراق و فالح فیصل فهد الفیاض رئیس هیات الحشد الشعبی دیدار کرد. در این دیدارها، موضوعاتی از قبیل روابط دوجانبه میان دو کشور عراق و ترکیه، موضوع PKK، از سرگیری انتقال محموله‌های نفتی به بازارهای بین المللی از طریق ترکیه که از مارس 2023 به دلیل اختلاف بین دولت‌های بغداد و اربیل در مورد فروش نفت عراق متوقف شده بود، پروژه «جاده توسعه»، افزایش حجم تجارت بین دو کشور و مشکلات آب مورد بررسی قرار گرفت. 

فیدان دیدار با ترکمان ها را در اولین دور دیدارهای خود در عراق جای داد. او در سفر به بغداد در سفارت ترکیه، با ترکمان ‌ها یکی از عناصر بنیان‌گذار عراق ، و در سفر به اربیل با جبهه ترکمان‌های عراق (ITC) دیدار کرد. هیأت ترکمان شامل اعضای دفتر سیاسی جبهه ترکمان‌های عراق  ، رهبران احزاب سیاسی ترکمان در ائتلاف جبهه ترکمان واحد عراق و رهبران افکار جامعه ترکمان بود. فیدان در دیدار با هیات سیاسی ترکمان‌های عراق با بیان این که «ترکیه ترکمان‌های عراق را یکی از مهم‌ترین پل‌های ارتباطی میان ترکیه و عراق می‌داند» گفت: «ما به عنوان دولت جمهوری ترکیه با تمام توان خود به طور منظم و مداوم به تلاش خود برای رفع تبعیض و بی عدالتی که سال ها است برادران ترکمان ما در عراق متحمل آن شده اند، ادامه می دهیم تا حقوق سیاسی و اقتصادی که حق مسلم برادران ترکمان مان است را به آنها بدهیم.

 فیدان پیشتر در زمانی که رئیس سازمان اطلاعات ترکیه (MİT) بود هم در اربیل با ترکمان ها دیدارهای رسمی ترتیب داده بود. دیدار فیدان با ترکمان ها نشان دهنده اهمیت ترکمان های عراق در روابط عراق و ترکیه است. از سوی دیگر این دیدارها نشان از تداوم حمایت سیاسی ترکیه از جامعه ترکمان های عراق است.

حسن توران رئیس جبهه ترکمان‌های عراق  نیز به نمایندگی از ترکمان‌ها درباره سفر فیدان به عراق گفت: این سفر یک سفر مهم برای عراق و جامعه ترکمان است. امیدواریم این سفر به تقویت روابط ترکیه و عراق منجر شود. شما همیشه هم به عنوان نماینده کشور ترکیه و هم شخص خودتان در کنار ما بوده اید. ترکمان ها مشکلات بزرگی دارند. ما باور داریم که با این دیدارها حتی اگر کم، در رفع مشکلات ترکمان ها مؤثر واقع خواهند شد. ترکمان‌ها با پیوندهای تاریخی و فرهنگی خود با ترکیه، جامعه‌ای هستند که می‌توانند بهترین پل برای ارتقای سطح روابط دو کشور و میانجیگری در حل مشکلات باشند.» توران در میان سخنان خود به بسیج ترکمان ها برای رسیدن به اهداف مورد نظر در انتخابات آتی شوراهای استانی عراق که قرار است در ماه دسامبر برگزار شود، اشاره کرد. 

از دیگر سو فیدان در دیدار با ترکمان‌ها به این نکته اشاره کرد که ترکمان‌ها به هیچ وجه نباید عامل بی‌ثباتی، تجزیه طلبی و تروریسم در خاک عراق بشوند. آنها باید بسیار مسئولانه در سیاست عراق مشارکت داشته باشند. فیدان همچنین از حمایت ترکیه از مشارکت سیاسی ترکمان های عراق برای تحقق ثبات و تمامیت ارضی این کشور، خبر داد.

یکی از موضوعات دیدار فیدان با نمایندگان جامعه ترکمان احتمالا درباره گفتگوهای او با مقامات عراقی برای اطمینان از بازگشت و تسهیلات اداری برای رفع موانع بر سر راه بازگشت ترکمان هایی است که در نتیجه حملات گروهک تروریستی داعش آواره شده اند و بسیاری از آنها ساکن ترکیه هستند.

دیدار فیدان با بازیگران سیاسی از همه اقشار عراق در چارچوب سفرهایش به این کشور، در کنار رسیدگی به موضوع روابط بین دو کشور، می تواند نمایندگی ترکمان های عراقی را که از زمان تأسیس عراق به ‌طور سیستماتیک از سیاست عراق کنار گذاشته شده‌اند، به دولت، سیاسیون و مراجع تصمیم گیری این کشور یادآوری کند. 
دیدار فیدان با هادی العامری رهبر سازمان بدر، و فالح الفیاض ممکن است برای ترکمان ها معنای متفاوتی نیز داشته باشد. سازمان بدر توانایی کنترل آرای برخی از گروه های ترکمان در انتخابات، همچنین انتخاب نمایندگان ترکمن در پارلمان عراق را دارد. بنابراین توافق بین سازمان بدر و جبهه ترکمان‌های عراق   بر سر یک استراتژی مشترک به نفع ترکمان ها در انتخابات شورای استانی کرکوک، و واگذاری پست استانداری کرکوک به ترکمان ها پس از انتخابات بعید به نظر نمی رسد. محمد بیاتی مسئول منطقه شمال سازمان بدر و نماینده ترکمان ها در دولت حیدر العبادی، هم به همین ترتیب در دیدار فیدان با العامری حضور داشت. حضور بیاتی در نشست بین فیدان و العامری می تواند مؤید این ایده باشد. 

همچنین یکی از موضوعاتی که احتمالا در دیدار فیدان و الفیاض مورد بحث قرار گرفته است موضوع جای گرفتن نیروهای دفاعی ترکمان  که برای حفاظت از مناطق ترکمان نشین کرکوک تشکیل شده است، در حشد الشعبی است؛ به علاوه مسائل مربوط به تجهیز و تامین مالی و نظامی آنها. اگر این موضوع محقق شود، احتمال دارد ترکمان ها در عراق به قدرت نظامی دست یافته و در نتیجه در سیاست عراق حرفی برای گفتن داشته باشند. 

بنابراین، این امکان وجود دارد که ترکمان‌ها بیش از این که نقش پل ارتباطی میان روابط عراق و ترکیه را داشته باشند، نقشی تعیین‌کننده در سیاست عراق به دست بیاورند. چرا که مناطق ترکمان نشین مدت ها هدف سازمان تروریستی داعش بوده اند. اگرچه این تهدیدها تا حدی از بین رفته است، اما احتمال تداوم آنها همچنان وجود دارد.

دیدار فیدان با ترکمان‌ها در در سفر به عراق، اهمیت جامعه ترکمان‌های عراق در روابط عراق و ترکیه را نشان داده است. از زمان تأسیس دولت عراق، ترکمان ها به عنوان یک نیروی میانجی در روابط ترکیه و عراق ظاهر شده اند. این موضوع از زمانی آغاز شد که مصطفی الکاظمی، نخست وزیر سابق عراق، یک روز پیش از سفرش به آنکارا در سال 2021، یک وزیر ترکمان را در کابینه خود جای داد و با همین وزیر ترکمان راهی آنکارا شد. 

به همین ترتیب، سودانی، نخست وزیر کنونی عراق نیز در سفر خود به آنکارا در فوریه 2023 توران رئیس جبهه ترکمان‌های عراق  و نماینده ترکمان های کرکوک سازمان بدر را در در هیات همراه خود جای داد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز به دلیل این کار مراتب قدردانی خود را از سودانی به جای آورد. 

در مجموع، دیدار فیدان با نمایندگان جامعه ترکمان ممکن است با تأثیر مثبت بر روحیه و انگیزه جامعه ترکمان در انتخابات شورای استانی عراق که قرار است در دسامبر آتی برگزار شود، به افزایش نرخ مشارکت آنها در این انتخابات منجر شود. علاوه بر این، اشتباه نیست اگر بگوییم دیدار فیدان با ترکمان ها می تواند به رفع اختلافاتی کمک کند که از دیرباز میان ارشاد صالحی، رئیس سابق جبهه ترکمان‌های عراق  و نماینده کرکوک، و حسن توران، رئیس کنونی این سازمان - که در همان دیدار از قضا در کنار یکدیگر نشسته بودند- وجود دارد. می توان برآورد کرد که به این ترتیب حل شدن مشکلات بین دو رهبر و از میان رفتن دو دستگی ناشی از اختلافات داخلی در میان جامعه ترکمن می تواند منجر به حل بسیاری از مسائل ترکمان ها به ویژه در انتخابات آتی شود.

*این مقاله پیشتر در تاریخ 26 آگوست 2023 توسط سلجوق باج آلان با عنوان «دیدگاه؛ موضوع ترکمان ها در سفر عراق» در پایگاه اینترنتی خبرگزاری آناتولی منتشر شده و پس از آن در تاریخ 28  آگوست  با عنوان «دیدار و گفتگوی هاکان فیدان با ترکمان ها» در پایگاه اینترنتی مطالعات خاورمیانه – اورسام بازنشر شده است.

برگردان به فارسی: کردپرس- سرویس ترکیه