کردپرس

31 آگوست روزی است که حزب دمکرات کردستان عراق به منظور مرعوب ساختن و سرکوب کردن رقیب سیاسی خود یعنی اتحادیه میهنی کردستان عراق متوسل به ارتش صدام شده و پای ارتش عراق را در منازعات حزبی کشانید. توجیه این همراهی و همسوئی برای تاریخ دشوار و شاید غیر قابل پذیرش میباشد. و دیگری 16 اکتبر2017 میباشد و آن روزی است که حکومت مرکزی عراق 21 روز پس از برگزاری رفراندوم اقلیم کردستان عراق به کرکوک وارد شد و نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق با کمترین مقاومتی این شهر را ترک کردند.

مسعود بارزانی جهت متقاعدکردن دول جهانی رایزنیهای فراوانی را از قبل دراین زمینه انجام داده بود او ابتدا فرزند ارشدش را به عنوان فرستاده ویژه خود جهت اخذ مجوز از امریکائیها روانه ایالت متحده امریکا کرد امریکائیها ابتدا با این همه پرسی موافقت کردند اما وقتی تبعات منطقه ای آن را فهمیدند سکوت اختیار کردند اما مسعود بارزانی به عنوان برگزارکننده همه پرسی بر خواسته خود اصرار کرد. 

استارت همه پرسی  شمال عراق در ماه می 2017 تنها پس از چند هفته از فوت نوشیروان مصطفی امین رئیس فقید جنبش تغییر و منتقد بزرگ حاکمیت اقلیم و همچنین به کُما رفتن جلال طالبانی رئیس جمهور و رهبر فقید اتحادیه میهنی که در بستر بیماری بود زده شد. درحالی این پروسه سیاسی اجرا میشد که هنوز زنگ پایان داعش در عراق نواخته نشده بود و عراق درگیر بحران شدید سیاسی بود و قدرت تصمیم گیری حاکمان بغداد در خصوص مسائل کلان کشور کاهش یافته بود. علیرغم فشارهای سیاسی بارزانی مبنی بر برگزاری این همه پرسی برخی احزاب عمده کردستانی در مقابل این اقدام سیاسی -که با سرنوشت اقلیم مواجه بود- مقاومت کردند تا اینکه درآخرین لحظات با فشارها و حملات تند سیاسی رسانه های وابسته به بارزانی نهایتا همگی دربرابر برگزاری همه پرسی تسلیم شدند . 

مجامع جهانی و دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با ملاحظه شرایط عراق هریک به‌نوعی برای مجاب‌کردن بارزانی مبنی بر تعویق همه‌پرسی تلاش کردند؛ ولی با مخالفت و سماجت بارزانی مواجه شدند دلایل رد پیشنهادها از سوی متولیان برگزاری همه‌پرسی برای دولت‌ها و مجامع جهانی قانع‌کننده نبود. در داخل کردستان عراق نیز چالش های جدی وجود داشت ازجمله بیش از دو سال بود که مدیریت قانونی بارزانی بر اقلیم کردستان خاتمه یافته بود به همین خاطر انتقادات جدی بر ریاست اقلیم و نقض صریح قانونی توسط بارزانی وجود داشت با این حال نه‌تنها ریاست وقت اقلیم به آن تمکین نکرد بلکه با آنان با شدت نیز برخورد شد که حاصل آن تعطیلی پارلمان اقلیم و اخراج منتقدان از مناصب و اعضاء موثر آن بود. به این طریق ریاست بارزانی بدون پارلمان و به طور غیر قانونی بر اقلیم کردستان ادامه پیدا کرده بود. این همه پرسی در زمانی در شمال عراق برگزار شد که کردها در شمال این کشور در بهترین شرایط سیاسی و اقصادی به سر میبردند و حتی تا آستانه دولت شدن بصورت غیرملموس پیش رفته بودند. برگزاری رفراندوم علاوه براینکه جایگاه اقلیم را در بین کشورهای منطقه و حکومت مرکزی عراق متزلزل کرد بلکه با اصرار بارزانی اجرای همه پرسی بدون حضور دستگاه نظارتی بین المللی و کشوری برگزار کننده همانند برگزاری آزمونی بدون ناظر و مراقب بود بنابراین ایرادات و اشکالات قانونی آن اجتناب ناپذیر بود. 
انتشار نامه وزیر خارجه وقت امریکا ،"ریکس تیلرسون" دو روز پس از همه پرسی به رهبران اقلیم شمال عراق بیانگر آن بود که امریکا نیز با این برگزاری رفراندم مخالف بود تنها لابی اسرائیلی با برگزاری رفراندوم همراهی داشت که محرک اصلی آن محسوب میشود. حتی ترکیه با واردات روزانه یک میلیون بشکه نفت از اقلییم و با 15 میلیارد دلار حجم مبادلات تجاری بعنوان یکی ازشرکای اصلی تجاری اقلیم با این همه پرسی مخالف بود.
به هر ترتیب در 25 سپتامبر 2017 همه پرسی برگزار گردید و بارزانی به امید رسیدن به آرزوهایش -که به حاشیه بردن مشکلات قانونی ریاست خود بر اقلیم و همچنین برتری سیاسی بر رقبای داخلی خود بود- رسید. با نگاهی به وضعیت اقلیم قبل و بعد از همه پرسی مشخص میشود که اقلیم در چه شرایطی قرار گرفت. یکی از ضربات بزرگی که همه پرسی خودخوانده به اقلیم وارد کرد، از دست دادن حدود 50 درصد از مناطق اقلیم میباشد که طبق ماده 140 قانون اساسی عراق از جمله شهرهای نفتخیز خانقین و کرکوک تا منطقه جبل حمرین در فاصله 130 کیلومتری بغداد که جزو مطالبات کردها میباشد ضمیمه اقلیم بود درآمدهای نفتی و گمرکات کردستان عراق را دراختیار داشتند در حقیقت این همه پرسی موجب شد که منطقه اقلیم کردستان عراق به لحاظ جغرافیایی واقتصادی و سیاسی محدودتر بشود که تبعات ان پس از قضیه کرکوک روز بروز نمایانتر میشود.
بلافاصله پس از رفراندوم، مجلس عراق با حکم قانونی، همه پرسی اقلیم را غیرقانونی اعلام کرد و نیروهای مسلح این کشور در کوتاهترین زمان ممکن کرکوک را تا فاصله 25 کیلومتری اربیل در اختیار خود گرفتند و جغرافیای اقلیم کردستان به زمان قبل از سقوط صدام بلکه کوچکتر از آن بازگشت. توقف نیروهای مسلح عراقی در منطقه پردی بخاطر مقاومت نیروهای پارتی نبود بلکه آنهم یک اقدام دستوری بود که فرماندهی نیروی مسلح عراق بنا به مصالحی دستور توقف در منطقه پردی را صادر کرد. نیروهای مسلح عراق، دستور پارلمان این کشور را اجرا کرد و اتحادیۀ میهنی کردستان نیز از پشت پردۀ رفراندوم مطلع بود و علیرغم آن که نقدهایی بر آن داشت، در کنار نیروهای مدافع کرکوک تا حملۀ گستردۀ ارتش عراق باقی ماند. از سوی دیگر، عقب نشینی پارتی از جبهه های نبرد پدیده تازه ای نیست. کما این که در جریان هجوم داعش به شنگال، مردم بی دفاع این شهر را در برابر درندگان داعش تنها گذاشتند و این موضوع، حاشیه های زیادی برای پارتی به وجود آورد و همچنان به عنوان سؤال بی جواب در تاریخ مبارزاتی کردهای عراقی باقی مانده است. اما در کنار آن نمی توان از جریان حمله مجدد ارتش عراق به منطقه اربیل و مقاومت پیشمرگان اولیه حزب پارتی در سال 1991 در تنگۀ معروف به «کوره» واقع در مابین شقلاوه و مصیف صلاح الدین نام نبرد. اگرچه اینک پیشمرگان آن دوران، عزلت نشینی را اختیار کرده اند اما در آن مقاومت بود که ارتش صدام در این نقطه عقب نشینی کرد.

مردم کردستان عراق با بررسی هزینه و فایده های پروسه رفراندم میپرسند چه عللی باعث شد که از آن داشته های بزرگ عقب رانده شدیم؟ مسعود بارزانی به دنبال مطالبات کردها بود یا عمیق کردن شکاف قومی و ایجاد درگیری خونین در عراق؟ ماموریت مسعود بارزانی دراین همه پرسی رسیدن به آمال حزبی خود بود یا استمرار بی اعتمادی بین منطقه اقلیم و دولت مرکزی عراق ؟ بارزانی پس از این ناکامی که خود مسبب و بانی اصلی آن بود، بدنبال یافتن مقصر میگشت که انگشت اتهام را به سوی حزب رقیب سنتی خود یعنی اتحادیه میهنی و نیروی حشد الشعبی و ایران نشانه رفت در حالی که طبق اسناد مثبِته اصرار مسعود بارزانی بر برگزاری همه پرسی که هیچ مدافعی در منطقه و جهان نداشت عامل بازگشت اقلیم به قبل از 2003  بود او اشتباه محاسباتی و سرخوردگی در رفراندوم و فرار از حاکمیت غیرقانونی او بر اقلیم  و اندیشه های اقتدار گرائی او بود که رفراندوم نارس را به یک ناکامی تاریخی تبدیل کرد. بنابراین حرکت رسیدن به حکومت کردی یک اشتباه محاسباتی بیش نبود و در خوشبینانه ترین حالت میتوان گفت این رفراندوم دامی برای منطقه اقلیم بود امید میرود در آینده گستراننده دام برای مردم کرد عراق مشخص شود.