کردپرس- جوانان  امروز  که در سراب به ظاهر جذاب شخصیتهای بیگانه اسیرند شناختی از آنها ندارند که کار بر روی آنها و معرفی  سیمای صحیحشان، در قالب پژوهش های علمی و کارهای هنری امری ضروری است. برای مثال کسانی چون خلیل خان گور عمر، قاضی فتاح در مهاباد،  قاضی کوثر از رهبران مشروطه در کردستان، شیخ محمد مردوخ سنه ای، شیخ عمر ضیاءالدین که با تٲسیس مدرسه بیاره کاری کارستان کرد بطوری که بیاره را الازهر کردستان می گفتند و صدها تن دیگر.

در این شبها بیننده سریال سنجر خان در بیست و دو قسمت بودم و با علاقه همه قسمت ها را دنبال کردم. با توجه به دو کار پژوهشی خودم در  ویرایش و انتشار  دو کتاب وقایع نگاری مربوط به زمان سنجر خان یعنی جنگ اول جهانی در کردستان (وحشت در سقز حاج مصطفی تیمورزاده   و  خاطرات من به قلم عبدالله خان ناهید) در جریان ریز وقایع آن دوره پرآشوب در کردستان و غرب کشور هستم.

باید دست مریزاد گفت به فیلمنامه نویس و کارگردان و بازیگران و همه دست اندرکاران این سریال که گوشه ای از تاریخ خونین و پرحادثه و تراژیک کردستان را از راهِ این سریال تاریخی بازگو کرده اند. علاوه بر آن گوشه هایی از فرهنگ و زبان و آیین کردها را. جای چنین کار فاخری سالها بود که در صدا و سیما خالی بود و تا حدی توانست مخاطبان را با خود آشتی دهد. اما چند ایراد. با همه تلاشهای خوبی که شده ضعف ها و کاستیهایی در آن دیدم.  از جمله اینکه رشادت کردها در مقابله با نیروهای اشغالگر خارجی بویژه روسها، کم نمایش داده شده. ثانیا اتفاقات مزبور به سنندج و اطراف آن مانند صلوات آباد و دهگلان محدود شده بود در حالی که دامنه آن به دیواندره و سقز  و بوکان و منطقه مکریان و مهاباد کشیده شد و  فاجعه کشتار 9هزار نفر از کردها در مهاباد به دست روس ها رخ داد در حالی که جمعیتش چهارده هزار نفر بود!

مورد دیگر کمرنگ بودن جنبه دینی حرکت سنجرخان در برابر روس هاست.  عثمانی ها که داعیه خلافت اسلامی داشتند  مشایخ  هورامان را همراه خود کرده بودند و شخصیتهایی چون شیخ محمود برزنجی، شیخ حسام الدین و شیخ علاءالدین و دیگران بزرگان هر دو طریقت نقشبندی و قادری هم در این قضایا حضور داشتند. از دید اکثر مردم، این دفاع،  جهاد دینی بود هرچند مرحوم شیخ رووف ضیایی در خاطراتش به نام یادداشت هایی از کردستان، با آنکه خود عثمانی ها را همراهی کرده ولی انتقاد زیادی به عملکرد و نیّت و انگیزه دینی دولت عثمانی می کند!

نقش فاطمه خانم گلواخی مشهور به فاطی رش، در منطقه دیواندره در تقابل با متجاوزان بسیار برجسته بوده ولی در این فیلم فقط در یک جا یکی دو دقیقه  از وی یاد شده. که  با دلاوری ها و جانفشانی هایی که کرده جا دارد از وی فیلمی جداگانه ساخته شود.

سریال با همه فراز و فرودهایش، با قتل تراژیک قهرمانش، سنجر خان، با زبان روزه در روز عاشورای 1299 ش. به دست دشمن خانگی و خیانت برادرش خلیل، پایان می یابد که اشک را از چشم بیننده اش جاری می کند. خیانتهایی که همواره بوده و هست و خواهد بود. یادآور ضرب المثل  (دار هۆرەی لە خۆی نەبێ ناقڵشێ).

*نویسنده و استاد دانشگاه